پژوهشکدۀ کردستانشناسی دانشگاه کردستان
پژوهشنامه ادبیات کردی
2645-3657
2717-0039
6
2
2021
02
19
جایگاه کهن الگوی اصل مادینه در اشعار شیرکو بیکس
1
16
FA
ساغر
سلمانینژاد مهرآبادی
استادیار، دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، تهران، ایران
salmaninejads@yahoo.com
جیهاد
رشید
0000-0003-1038-8291
دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه صلاح الدین، اربیل، عراق
jihad.shukri@gmail.com
10.34785/J013.2020.125
«مام مِهین» از جمله کهنالگوهای معرفی شده از سوی کارل گوستاو یونگ، روانشناس سویسی، است که به بخش ناخودآگاه ذهن مربوط میشود. این نمونهی ازلی نمودهای مثبت و گاه منفی دارد. در فرهنگ آریایی مام مهین (اصل مادینه) معنایی بسیار گسترده دارد و از آن دسته کهنالگوهایی است که با شرایط جغرافیایی و تاریخی و فرهنگی، انتقال آن از خودآگاه به ناخودآگاه اتفاق افتاده است تا مانع از نابودی آن گردد. با توجه به پیشینهی زن سالاری در فرهنگ آریایی و حضور ایزدبانوان مختلفی از قبیل ناهید و آناهیتا کهنالگوی مام مِهین در اشعار شیرکو بیکس بهعنوان یک شاعر کردزبان که از فرهنگ آریایی تاثیر پذیرفته، نمود یافته است. در این پژوهش، سعی نگارندگان بر آن است تا با استفاده از شیوة تحلیلی- توصیفی و به صورت تبیینی نشان دهند که شیرکو توانسته است هر دو جنبة مثبت و منفی این کهنالگو را در اثر هنری خود آشکار سازد؛ بهگونهای که تصاویر ارائه شده از سوی شیرکو هم به معنای مثبت تمایل داشته و هم در دنیایی از زشتیها و تیرگیها نمود یافته است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان میدهد که شعر شیرکو تصویری روشن، ناب و کامل از مام مهین ارائه داده است که در عین تحمل تمام سختیها و دردها، قابل ستایش است. این شیوهی بازنمایی ناشی از نگاه وسیع و تسلط این شاعر کردزبان بر حوزة فرهنگی کردها است که اغلب به گونهای ناخودآگاه نمایان میشود.
شیرکو بیکس,کهنالگوی زن,شعر,ایزد بانوان,مام مِهین
https://jokl.uok.ac.ir/article_61755.html
https://jokl.uok.ac.ir/article_61755_a6c7b0e8bec282558bd4301efd30223e.pdf
پژوهشکدۀ کردستانشناسی دانشگاه کردستان
پژوهشنامه ادبیات کردی
2645-3657
2717-0039
6
2
2021
02
19
نمود رئالیسم سوسیالیستی در ادبیات کردی: بررسی جایگاه و آثار ابراهیم احمد
17
33
FA
بهار
کاظمی
دانشجوی دوره دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران
kazmibahar7@gmail.com
جمال
احمدی
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران.
jahmadi52@yahoo.com
بدریه
قوامی
0000-0001-6347-6899
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران
bghavami@iausdj.ac.ir
رضا
برزویی
00000000165209225
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج; ایران
rebo1344@gmail.com
10.34785/J013.2020.163
اصطلاح رئالیسم، به معنی واقعگرایی، به جنبش ادبی در قرن نوزدهم اطلاق میشود که در انگلستان و فرانسه ظهور کرد. رئالیسم سوسیالیستی نیز گونهای از رئالیسم است که در سده بیستم ظهور یافت و به تحلیل اجتماعی، مطالعه و تجسّم روابط اجتماعی و مسائلی از این قبیل میپردازد. از مهمترین مشخصههای رئالیسم اجتماعی توجّه به انسان و مشکلات او در جامعه است. رمان <em>ژانی گەل</em>(درد ملّت) اثر ابراهیم احمد نمونهی بارزی از آثار رئالیستی ادبیات کردی است. سعی و تلاش نویسنده بر آن است که انسانها و اوضاع و احوال جامعه را آنطور که در زندگی واقعی مردم کردستان عراق به نظر میرسد، بازگو کند. سبک رئالیستی واقعیتها را روشن میسازد، اما نویسنده نباید دیدگاه سیاسی و اجتماعی خود را به وضوح بیان کند. در این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است، با بررسی رمان <em>ژانی گەل</em> به عنوان یک رمان رئالیستی سوسیالیستی و سه اصل بنیادین آن که شامل جهتگیری سیاسی، نگرش ایدئولوژیک و مردمگرایی است، ابراهیم احمد به عنوان نویسنده این رمان نماینده رئالیسم سوسیالیستی در ادبیات کردی معرفی شده است.
ادبیات کردی,رئالیسم,رئالیسم سوسیالیستی,ابراهیم احمد,ژانی گەل
https://jokl.uok.ac.ir/article_61756.html
https://jokl.uok.ac.ir/article_61756_d06feaeb981f87da8fe314d467ea06ba.pdf
پژوهشکدۀ کردستانشناسی دانشگاه کردستان
پژوهشنامه ادبیات کردی
2645-3657
2717-0039
6
2
2021
02
19
بررسی تطبیقی امثال و مثلنماهای عربی و کردی: در مجمع الأمثال میدانی با پهندی پیشینیان ملّا غفور دبّاغی
35
47
FA
مهرداد
آقائی
0000-0002-3396-5189
استادیار زبان و ادبیات عربی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
almehr55@yahoo.com
طاهر
قاسمی
کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
taherghasemy7@gmail.com
10.34785/J013.2020.250
مَثَل یا همان ضربالمثل، یکی از قدیمیترین گونههای ادبی شناخته شده است که از اجداد و نیاکان، سینه به سینه و بدونِ هیچگونه دخل و تصرّفی به ما رسیده است. گنجینۀ امثال زبانهای عربی و کُردی، سرشار از اصول اخلاقی و مبانی معرفتی بوده و برتابندۀ آداب و رسوم این دو ملت است و میتوان غنای فرهنگی و علمی را در ضربالمثلهای این دو زبان شاهد بود. تأثیر و تأثّر میان دو ملّت عرب و کُرد، در حوزههای مختلف، بهویژه در حوزهی ادبیات شفاهی (أمثال و حِکَم) به وضوح به چشم میخورد. ابوالفضل میدانی، ادیب و لغوی و نحوی مشهور قرن پنجم و آغاز قرن ششم هجری نویسندۀ کتاب <em>مجمعالأمثال</em> عربی است. ملّا غفور دبّاغی ادیب معاصر کُرد نیز نویسندۀ کتاب مشهور <em>پهندی</em><em>پیشینیان</em> کُردی است. این پژوهش درصدد است با مطالعه ضربالمثلهای عربی و کُردیِ دو کتاب ارزشمند <em>مجمع الأمثال</em> و <em>پهندی</em><em>پیشینیان</em> اشتراکات و تفاوتهای امثال را در این دو کتاب بیان کند. پژوهش حاضر با روش تحلیلی-توصیفی و با رویکرد تطبیقی به مقایسۀ برخی از ضربالمثلهای عربی و کُردی از نظر محتوا و مضمون پرداخته و نشان داده است این امثال، به دلیل اشتراکات فرهنگی، تجربههای مشترک دو ملّت، نزدیکی جغرافیایی و شیوۀ زندگی، دارای مضامین بسیار نزدیک به هم بودهاند که میتواند نشان از تأثیرپذیری زبان و ادبیات کُردی از زبان و ادبیات عربی باشد.
ادبیات تطبیقی,أمثال عربی,پند کُردی,میدانی,ملا غفور دباغی,پهندی پیشینیان,مجمعالأمثال
https://jokl.uok.ac.ir/article_61757.html
https://jokl.uok.ac.ir/article_61757_64f9a2d93f30e9c9d4fa31ee64416d67.pdf
پژوهشکدۀ کردستانشناسی دانشگاه کردستان
پژوهشنامه ادبیات کردی
2645-3657
2717-0039
6
2
2021
02
19
بازتاب ویژگیهای فرهنگی و اقلیمی در شعر بومی گرّوس
49
67
FA
یدالله
محمدی
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران
mohamadi2263@yahoo.com
10.34785/J013.2020.512
اگرچه در مناطق گوناگون تلاشهایی برای تدوین تاریخ ادبیّات کردی صورت گرفته است، اما عدّهای از مورّخان کرد به ادبیّات کردی به تمامی پرداختهاند و عدّهای دیگر به ادبیّات محلِّ زندگی خود. نویسندۀ کتاب <em>سیمای بیجار گر</em><em>ّ</em><em>وس و مشاهیر آن</em> را میتوان در گروه دوم جای داد. از آنجا که آثار شاعرانی که در مقاله حاضر مورد بررسی قرارگرفتهاند – بهجز چهار نفر – تا زمان نگارش مقالۀ حاضر منتشر نشده است، اثر مذکور، تألیف محمّدعلی کوشا، به عنوان منبع اصلی این پژوهش انتخاب شده است. این مقاله به خوانش ویژگیهای زبانی، فرهنگی، باورهای مذهبی، پوشش و محیط بومی در آثار شاعران منطقۀ گرّوس میپردازد. روش پژوهش توصیفی–تحلیلی است و دادهها به شیوۀ کتابخانهای و سندکاوی جمعآوری شده و با استفاده از روش تحلیل محتوا بررسی شدهاند. نتیجه این پژوهش بیانگر متعهد نبودن شاعران آن دیار نسبت به مسائل اجتماعی است.
زبان کردی,ادبیّات بومی,گرّوس,فرهنگ,محیط بومی
https://jokl.uok.ac.ir/article_61758.html
https://jokl.uok.ac.ir/article_61758_506f923801a1653ad4547046e0b0b976.pdf
پژوهشکدۀ کردستانشناسی دانشگاه کردستان
پژوهشنامه ادبیات کردی
2645-3657
2717-0039
6
2
2021
02
19
نواندنەوەی بۆشایی لە کورتەچیرۆکی کوردیدا: خوێندنەوەی دەروونشیکارانەی نموونە بەرهەمی شێرزاد حەسەن، عەتا نەهایی و محەمەد ڕەمەزانی
69
85
FA
بختیار
سجادی
0000-0002-6483-5803
دانشیار زبان و ادبیات انگلیسی، پژوهشگر پارهوقت پژوهشکده کردستانشناسی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران
b.sajadi@uok.ac.ir
تورج
خسروی شعبانی
دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران
touraj1398@gmail.com
10.34785/J013.2020.167
لێکدانەوەی بۆشایی و دەرکەوتەکانی لە سوبژێکتیڤیتەدا، ناخودئاگا و ناخی سووژە باشتر دەردەخات و پەنجەش دەخاتە سەر ئەو مەیل و خواست و کەموکووڕییانەی لە ناخودئاگای سووژەدا جێگەیان خۆش کردووە. لەم توێژینەوەیەدا هەوڵ دراوە لە سێ کورتەچیرۆکی کوردی بە گوێرەی پێگە، ژیان، زەینییەت و پاشخانی سووژەی کوردیی نوێندراو لەو بەرهەمانە بکۆڵدرێتەوە و بە پێی ڕوانگەکانی لاکان و بۆچوونی دەروونشیکارانە دەست بخرێتە سەر بۆشایی نوێندراو لەو بەرهەمانەدا. نموونەکان بریتین لە «لۆزان» بەرهەمی شێرزاد حەسەن، «من ... تۆم ... خۆش ... دەوێ» نووسینی عەتا نەهایی و «عەینەک و سەمعەک» بەرهەمی محەمەد ڕەمەزانی. ئەم سێ نموونەیە هەوڵیان داوە سێ چەشنی جیاوازی بۆشایی لە سوبژێکتیڤیتەی کوردیدا بنوێننەوە کە بریتین لە بۆشایی ناسنامەی نەتەوەیی، بۆشایی سۆز و ئەوینی ئازاد لە جڤاتی نەریتەواندا و بۆشایی زەینییەتی مۆدێرن. ئەنجامی توێژینەوەکە ئەوەمان بۆ دەردەخات کە بۆشاییە ئاماژەپێکراوەکان لە ناخودئاگای کەسایەتییەکانی بەرهەمەکاندا ئامادەبوونی بەرچاویان هەیە و بوونەتە هۆی سەرهەڵدانی تێکچوویی و ناهاوسەنگیی دەروونیی. هەر سێ جۆری بۆشایی باسکراو ئاماژە بۆ دۆخی زەینیی کەسایەتییەکان دەکەن و تێکڕا لە زمانی کەسایەتییەکاندا دەرکەوتوونە.
کورتەچیرۆکی کوردی,سوبژێکتیڤیتە,بۆشایی,ناخودئاگای پێکهاتەمەند,ئۆبژە پوتی a
https://jokl.uok.ac.ir/article_61759.html
https://jokl.uok.ac.ir/article_61759_7cd7a734fa6b3ebe12b6c6a76cf65e5d.pdf
پژوهشکدۀ کردستانشناسی دانشگاه کردستان
پژوهشنامه ادبیات کردی
2645-3657
2717-0039
6
2
2021
02
19
کاریگەریی ئایدیۆلۆجی لەسەر بەسووژەبوونی تاکی کورد لە پەیوەندی لەگەڵ زمانی دایکدا: خوێندنەوەی ڕۆمانی پێشبازیا چیرۆکێن نەقەدیایی
87
108
FA
مظهر
ابراهیمی
کارشناسی ارشد زبان و ادبیات کردی، آموزش و پرورش استان کردستان، سنندج، ایران
mazharebrahimi@gmail.com
10.34785/J013.2020.283
وتاری بەردەست، پەرژاوەتە سەر پرسی زمان لە نێو کوردەکان لە تورکیا و باندۆری ئایدیۆلۆجی لەسەر پێڤاژۆی بەسووژەبوونی تاکی کورد لە هەمبەر زمانی دایکدا. بەم پێیە، ڕۆمانی <em>پێشبازیا چیرۆکێن نەقەدیایی</em> نووسینی شەنەر ئۆزمەن، بەگوێرەی کۆمەڵێ چەمک وەک «ئایدیۆلۆجی»، «دەزگای سەرکوت و دەزگا ئایدیۆلۆجیکەکانی دەوڵەت» و «سووژە و پێڤاژۆی بەسووژەبوون» لە تیۆریی ڕەخنەیی لویی ئاڵتوسێر، خوێندراوەتەوە. لێکۆڵینەوەکە دەریدەخات دەسەڵاتی تورکیا هاوکات لەگەڵ سەرکوتی فیزیکی، لە ڕێگەی دەزگا ئایدیۆلۆجیکەکانەوە، پێڤاژۆی پاکتاوکاری و پەراوێزخستنی زمانی کوردیی پێشخستووە. چوار دەزگای چالاکی هاودەستی دەوڵەت لەم پەیوەندییەدا بریتین لە دەزگای ئایینی، خێزان، خوێندنگە و میدیا، کە توانیویانە لە چێکردنی سووژەی ملکەچدا بە تەواوی سەربکەون. ئەم سووژانە، هاوکات لەگەڵ کردەی ئایدیۆلۆجیک، لە ڕێگەی بەکارهێنانی سەرکوتەوە، زۆرترین ئاستەنگیان بۆ سووژە سەربزێو و بەرەنگارەکان ناوەتەوە. پاڵەوانی سەرەکیی ڕۆمانەکە، لە پێگەی سووژەیەکی زمانپارێزدا، ملکەچی ئایدیۆلۆجیی زاڵ نابێت؛ بۆیەش دەکەوێتە بەر هەڕەشە و لە کۆتاییدا بە دەستی سووژەیەکی فریودراوی دەزگای ئایینی دەکوژرێت. سووژە گوێڕایەڵەکان، لە ژێر کاریگەریی هەر دوو جۆر دەزگای سەرکوت و ئایدیۆلۆجیکدا هەڵسازراون؛ بەڵام دەزگا ئایدیۆلۆجیکەکان باڵادەستترن و توانیویانە سووژەی دەستاژۆی زمانی بە سەرکەوتوویی بنیاتبنێن؛ بە جۆرێ کە، سووژەکان بۆخۆیان، «ئازادانە» ڕەوشی داسەپاو بەرهەم دەهێننەوە. سەرکوتی ڕاستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ، سەرکەوتنی ئایدیۆلۆجیی زاڵ، بەرخۆدانی بێئاکام، هیوابڕاوی و دۆڕان کەشی زاڵی ڕۆمانەکە پێکدەهێنن. سەرەڕای ئەمانەش، پەشیمانیی بکوژ لە کوشتنی سەرلەهەنگ (پاڵەوانی سەرەکی) و گەیشتن لە ڕاستیی ڕوانگەکانی ئەو لە کۆتایی دەقەکەدا، ئاماژەن بۆ بەردەوامبوونی ڕەوتی بەرەنگاری و بەرخوەدان.
زمانی کوردی,ئایدیۆلۆجی,دەزگای سەرکوت و ئایدیۆلۆجیکی دەوڵەت,سوژە,پێشبازیا چیرۆکێن نەقەدیایی
https://jokl.uok.ac.ir/article_61760.html
https://jokl.uok.ac.ir/article_61760_ba8d827740bb5848e009fba4fae65ae3.pdf
پژوهشکدۀ کردستانشناسی دانشگاه کردستان
پژوهشنامه ادبیات کردی
2645-3657
2717-0039
6
2
2021
02
19
جۆرە ئەدەبییەکان و کێشەی تیۆری و زاراوەسازییان لە ئەدەبی کوردیدا
109
132
FA
محسن
احمد عمر
0000-0001-9745-6618
استادیار زبان و ادبیات کردی، دانشگاه صلاحالدین، اربیل، عراق
mohsen_ahmadomer@yahoo.fr
10.34785/J013.2020.881
ئهم توێژینهوهیه ههوڵێکى شیکاریی-تیۆرى و پراکتیکییه بۆ خوێندنەوەی جۆره ئهدهبییهکان، واتە ژانرەکان یان چەشنە ئەدەبییەکان له ئهدهبى نووسراوى کوردیدا. تا ئهمڕۆ کهمترین توێژینهوه لهم بارهیهوه ئەنجامدراوە، بەڵام له ئهدهبى جیهانیدا بایهخى زۆر بەم بابەتە دراوه و مێژوویەکی کۆنى ههیه. بە سەرهەڵدانی ڕێبازی مۆدێرنیزمی ئەدەبی، توێژینهوهى ورد لەسەر ئەم مژارە پێشکهش کراوه. له بهشى یهکهمی وتاری بەردەستدا له ڕوانگهیهکى تیۆریکەوە باس لهم مێژووه دهکهین؛ له ئهریستۆوه تا دهگاته نوێترین ڕوانگە لهم بارهیهوه، وهک ڕوانینهکانى ژێرار ژێنێت بە نموونە. بهشى دووهم تایبهته به کێشهى جۆره ئهدهبییهکان له ئهدهبى کوردیدا. له ڕوانگهیهکى تیۆریک و پراکتیکییەوە، باس له ڕوانینى ههندێ له نووسهران و ئهدیبانى کوردى سهردهمى نوێبوونهوه دەکرێ و تیشک دەخرێتە سەر کێشهى ڕوانینى ڕهخنهیى و زاراوهسازى بۆ جۆرهکانى ئهدهب. توێژهر تهواوى سهرچاوه کوردییهکان له بارهى جۆرە ئەدەبییەکانەوە دەخاتە ژێر لێکۆڵینهوه. له سهرهتادا له لاى توێژهرانى کورد شیعرى لیریک و شیعرى ئێپیک ههبووه، پاشان شیعری دراماتیک وهک تایبهتمهندییهکى ئهدهبى ڕۆژئاوایى بۆ زیادکراوه، کە ئهمهیان به لاوازی له ئهدهبى کلاسیکی کوردیدا ههستى پێکراوه و زیاتر لە ئەدەبی کوردیی سەدەی بیستەمدا دەرکەوتووە. پاشان ئهم دابهشکردنە لە ڕوانگەی توێژەرانی ئەمڕۆی ئەدەبی کوردییەوە گۆڕانى بهسهردا دێت، بههۆى ئهوهى شیعر ههردهم ڕووبهرێکى بەربڵاوی داگیرکردووه. تهنیا دوو بنجۆر، یان ژێرچەشنی شیعر له ئهدهبى کوردیدا زۆرتر لەوانی تر گەشەی سەندووە، ئهمانهش شیعرى لیریک و شیعرى فێرکارین. چیرۆکەشیعرەکانی ئەدەبی کلاسیکی کوردیش خاوەنی مۆرکێکی گێڕانەوەیین و جێگای سەرنجن. هۆکارى سەرەکیی گەشەی هەندێ بنجۆر لە ئەدەبی کوردیدا بۆ تایبهتمهندیى ئهدهبى کوردی کە لە وتارەکەدا شیکراونەتەوە، دهگهڕێتهوه.
جۆرى ئهدهبى,شیعر,پهخشان,لیریک,فێرکاری,ئێپیک,دراماتیک
https://jokl.uok.ac.ir/article_61761.html
https://jokl.uok.ac.ir/article_61761_49ce69bab774b6e5d6e71b85deea0759.pdf
پژوهشکدۀ کردستانشناسی دانشگاه کردستان
پژوهشنامه ادبیات کردی
2645-3657
2717-0039
6
2
2021
02
19
شیکردنەوەی درکە لە شیعری کلاسیکی کوردیدا
133
146
FA
جعفر
قهرمانی
کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، آموزش و پرورش آذربایجان غربی، بوکان، ایران
ghahjefer@gmail.com
10.34785/J013.2020.507
شیعر و پەخشان وەک هەموو هونەرەکانی دیکە بۆ پەیوەندی لەگەڵ بەردەنگی خۆیان پێویستیان بە چەند کەرەستەیەک هەیە؛ یەکێک لەم کەرەستانە، درکەیە. هەر لە کۆنەوە پسپۆڕانی ئەدەبی ئاماژەیان بە کارتێکەریی درکە لەسەر شێوازی ئاخافتنی ئاسایی و شیعر کردووە و وەک شێوازێکی دەربڕینی ئەدەبی پێناسەیان کردووە. لەم وتارەدا، درکە و جۆرەکانی لە شیعری کلاسیکدا بە شێوازێکی نوێ شرۆڤە کراوە. درکە، وشە، دەستەوشە، یان ڕستەیەکه بێژەر بە شێوازێک بەکاری دێنێت کە مەبەست لە دەربڕینی، واتای نهێنییە. زۆرێک لە واتاکان ڕەنگە ئەگەر بە شێوازی ئاسایی دەرببڕدرێن؛ زۆر کارتێکەر نەبن. درکە واتاکان بە شێوازی هونەری دەگەیەنێت و ئەم تایبەتمەندییەش بێگومان لە زانستی ڕەوانبێژییەوە سەرچاوە دەگرێت. شوێنی سەرهەڵدانی درکە، ئاخافتنی ئاسایی خەڵکە و لە پەیوەندییەکانی ڕۆژانەی ئاخێوەرانی کۆمەڵگادا ڕۆڵی بووە و لە کات و شوێنی تایبەتدا بۆ گەیاندن و ئاگادارکردنەوە بە مەبەستی جۆراوجۆر بەکار هاتووە. درکە ئاوێنەی فەرهەنگە و ئاستی ڕۆشنبیریی نەتەوەیی دەردەخات؛ لای هەموو ئاخێوەرانی زمانی دایکی بەکار هاتوووە، واتە مۆری کۆمەڵی پێوەیە و مانەوە و نەمانەوەی پەیوەندی بە بڕیاری کۆمەڵەوە هەیە. لە ڕووی دەروونییەوە درکە کارتێکەریی بەهێزی لەسەر ئاخێوەرانی هەر نەتەوەیەک هەیە؛ جاری وایە هاندەرە و جاری واشە هیوابەخش و ساڕێژکەری ئازارە دەروونییەکانە. لەم توێژینەوەیەدا هەوڵ دراوە جیاوازیی درکە و ڕازەکانی خواستن، خوازە و پەند تاوتوێ بکرێت و پاشان لایەنی جوانیناسی درکە لە شیعری کلاسیکدا شرۆڤە بکرێت. ئەم توێژینەوەیە بە شێوازی وەسـفی–شیکارانە درکە و جۆرەکانی لە شیعری کلاسیکدا تاوتوێ کردووە. هەوێنی سەرەکی ئەنجامی ئەم لێکۆڵینەوەیە ئەم پرسیارانە بووە: هۆکاری سەرەکیی سەرهەڵدانی درکە لە ئەدەبیاتدا چییە؟ بۆچی بێژەر ناڕاستەوخۆ وتەکانی دەردەبڕێت؟ بەو پرسیارانەوە دەچینە ناو مژاری سەرەکیی وتارەکەوە.
زمانی شیعری,ڕەوانبێژیی ئەدەبی,وێنەی شیعری,درکە
https://jokl.uok.ac.ir/article_61762.html
https://jokl.uok.ac.ir/article_61762_3cccd579fe3f8793f6cf946ba1a4677d.pdf
پژوهشکدۀ کردستانشناسی دانشگاه کردستان
پژوهشنامه ادبیات کردی
2645-3657
2717-0039
6
2
2021
02
19
تەنز لە چیرۆکەکانى پێکەنینى گەداى حەسەن قزڵجىدا
147
162
FA
هاوکار
محمد رشید
کارشناسی ارشد زبان و ادبیات کُردی، آموزش و پرورش قلادزه، کُردستان عراق
hawkarmuhamad00@gmail.com
10.34785/J013.2020.175
بەشێکی زۆری بەرهەمە ئەدەبییەکان لە بنەڕەتدا هەڵگرى پەیامێکن و دانەرانیش بە نووسەر و شاعیرەوە هەوڵ دەدەن بە ڕێگا و شێوازى جیاجیا ئەو پەیامە بگەیێنن بۆ ئەوەی کار لە بەرامبەرەکەیان بکەن. چیرۆکنووس حەسەن قزڵجی هەوڵى داوە بە ناوەرۆک و تەکنیکى جیاواز و کاریگەرەوە ئەو پەیامە دەرببڕێت، واتە «تەنز». قزڵجی هەوڵى داوە لەو ڕێگایەوە کۆمەڵگا لە دیاردە دزێو و ناشیرینەکان ئاگادار بکاتەوە، یان لانی کەم بتوانێت لە قۆناغێکدا وریایان بکاتەوە. توێژینەوەی بەردەست هەوڵ دەدات تەنز و ڕەنگدانەوەى لە چیرۆکەکانى <em>پێکەنینى گەدا</em>ى حەسەن قزڵجىدا بخاتە بەر باس و لێکۆڵینەوە. توێژینەوەکە جگە لە پێشەکى و ئەنجام، لە دوو بەش پێکهاتووە. لە بەشى یەکەمدا، بە شێوەیەکى تیۆریک، باسى چەمک و پێناسەى تەنز و مەبەستى تەنز لە ئەدەبدا کراوە. لە تەوەرەى یەکەمی بەشی دووەمدا، باسى تەنز لە ئەدەبى کوردیدا کراوە و پاشان لە کۆتایی توێژینەوەکەدا، بە شێوەیەکى پراکتیکى، تەنز لە چیرۆکەکانى <em>پێکەنینى</em> <em>گەدا</em>ی حەسەن قزڵجىدا باسکراوە. لە کۆتاییشدا، گرنگترین ئەنجام و دەستکەوتەکانی ئەم توێژینەوەیە خراونەتەڕوو.
تەنز,ڕەخنە,کورتەچیرۆک, پێکەنینى گەدا,حەسەن قزڵجى
https://jokl.uok.ac.ir/article_61763.html
https://jokl.uok.ac.ir/article_61763_2edcfdfd8e5ba1d25d65238be1f9e1c5.pdf
پژوهشکدۀ کردستانشناسی دانشگاه کردستان
پژوهشنامه ادبیات کردی
2645-3657
2717-0039
6
2
2021
02
19
شیکاریی گێڕانهوهناسانهی گێڕانەوە جیاوازەکانی ڕووداوێکی کەنیشککوژی
163
176
FA
فرهاد
محمدی
گروه زبان و ادبیات کُردی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران
f.mohammadi@uok.ac.ir
10.34785/J013.2020.409
ژیانی ئاسایی و ڕۆژانهی خهڵک گونجاوترین و گرنگترین بهستێنه بۆ لێکدانهوه و شیکاریی گێڕانهوه جۆراوجۆرهکانی ڕووداوێکی کۆمەڵایەتی، چونکه له زۆربهی کاتەکاندا بۆچوون و ڕوانگهی جیاوازی تاکهکان لهمهڕ ڕووداوهکانی ناو کۆمهڵگا دهبێته هۆی فرهچهشنبوونی گێڕانهوهکانی ڕووداوێکی تایبهت. لهم ڕووهوه به ڕاڤهکاری و شیکاریی گێڕانهوه جیاوازهکانی ڕووداوێکی تایبهت که له ژیانی ئاساییدا ڕووی داوه، دهتوانین له بواری گێڕانهوهناسیدا، بهتایبهت لهم لایهنهوه که بیر و هزر و ئایدیۆلۆجیی تاکهکان له بهدیهاتنی گێڕانهوه جیاوازهکاندا چ دهورێکی ههیه، کۆمەڵێ زانیاریی پڕبایهخ دهستهبهر بکهین. لهم وتارهدا ههوڵدراوه به شێوازێکی کردهیی، چهندین گێڕانهوهی جیاواز بۆ ڕووداوێکی تایبهت ڕاڤه بکرێ. ڕووداوهکه ئهمهیه: «باوکێک کهنیشکهکهی خۆی بههۆی ڕەدووکەوتنی لهگهڵ کوڕێکدا دهکوژێت». ئهم ڕووداوه دهکرێ به شێوازی جۆراوجۆر و به چهشنێک بگێڕدرێتهوه که ههر یهک له گێڕانهوهکان جیاوازیی بنهڕهتیی لهگهڵ ئهوانی تردا هەبێت، لەبەر ئەوەی کهسایهتیی تاکهکان و دهرئهنجامی کۆتایی گێڕانهوهکه له ههر یهک لهم گێڕانهوانهدا دهگۆڕدرێت و جیاواز دەبێت. دهور و کهسایهتیی باوکهکه، کهنیشکهکه، کوڕهکه، ههروهها دهوری ڕێکخراوه کۆمهڵایهتی و ئایینی و فهرههنگییهکان لهم گێڕانهوانهدا دهگۆڕدرێ و له ههر کامدا به شێوازێکی جیاواز دهردهکهوێ. ئەم توێژینەوەیە، کە بە شێوەی شیکارانە ئەنجام دراوە، ئامانجەکەی ئەوەیە چۆنیەتیی بەدیهاتنی گێڕانەوە جیاوازەکانی ڕووداوی بەرباس شی بکاتەوە و هۆکارەکانی دیاری بکات. دەستکەوتی وتارەکە ئەوەمان بۆ دەردەخات کە سهرچاوهی جیاوازیی گێڕانهوهکانی ڕووداوی ئاماژهپێکراو بۆ بەرگریمانەکانی ڕوانگهی وەگێڕ و ئهو هۆکاره دهگهڕێتهوه که وەگێڕ لهو لایهنهوه ڕووداوهکه دەگێڕێتەوە.
گێڕانهوه,گێڕانەوەناسی,ئایدیۆلۆجی,کەنیشککوژی,بایەخە کۆمەڵایەتییەکان,دەوری هۆکار
https://jokl.uok.ac.ir/article_61764.html
https://jokl.uok.ac.ir/article_61764_20bf2646b0ca4b2d0af850bdd23b6234.pdf
پژوهشکدۀ کردستانشناسی دانشگاه کردستان
پژوهشنامه ادبیات کردی
2645-3657
2717-0039
6
2
2021
02
19
یارسان لە نێوان دوو بەرداشی ڕەوشتی و ئاکاریدا: بە سەرنجدان بە دەقە ئەدەبییەکان
177
192
FA
کاوە
دستوره
0000-0001-6522-2411
استادیار گروه فلسفه و مطالعات فرهنگی، دانشگاه سلیمانیه، سلیمانیه، عراق
kaveh.dastooreh@gmail.com
10.34785/J013.2020.625
توێژینەوەی بەردەست هەوڵێکە بۆ پێشکەشکردنی دوو گریمانە سەبارەت بە ئایینی یارسان. لە گریمانەی یەکەمدا ڕووە ڕەوشتییەکانی ئەم ئایینە دەخرێنە ڕوو. بە وردبوونەوە لە دەقە یارییەکان هەندێک ڕوو و ڕەهەندی ڕەوشتی و سوژەییانە دەردەکەوێت، کە جیاوازیان دەکاتەوە لە هەندێ ئایینی دیکەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست. گریمانەی دووەم هەوڵێکە بۆ پیشاندانی ڕووە ئاکارییەکانی ئەم ئایینە. بە پێچەوانەی ڕووە ڕەوشتییەکانی یارسان، دەقگەلێکی بێئەژماریش لای یارسان دەست دەکەوێت کە زۆرتر جەختکردنەوەیە لە سەر ڕووی ئاکاریی ئەم ئایینە. ئەگەر ڕەوشت بەو ڕوانگەیە پێناسە بکەین کە تێیدا «پەیوەندی بە خود» یان «پەیوەندی لەگەڵ خود» دەردەکەوێت و گەر ئاکاریش بریتیبێت لە کۆد و پرەنسیپەکان، دەتوانین ببینین کە لە دەقە یارسانییەکاندا، ڕەوشت پێگەیەکی بەرز و سەردەستی بە نسبەت ئاکارەوە نییە، ئەگەر تەنانەت پێگەیەکی خوارتریشی لە چاو ئاکاردا نەبێت. ئەم لێکۆڵینەوەیە، بە پلەی یەکەم، بە دوای پیشاندانی ناوەرۆکی ئەم دوو گریمانەیەیە لە ناو هەندێ لە دەقە پیرۆزە یارییەکان. لە ئایینی یارساندا، هەر بە هەمان شێوە کە جەخت لە سەر ڕەوشت دەکرێت، قامکیش لە سەر ئاکار و بەئاکاریبوونیش دادەنری. دەقەکانی یارسان دەمانخەنە نێوان دووفاقەیی و دووبەرداشی لەم چەشنەوە. هەبوونی ڕووی ڕەوشتی، ئەم ئایینە دوور دەکاتەوە لە ئایینە یەکتاپەرستەکان، بەڵام ڕووی ئاکاریی ئەم ئایینە، لێکچوویی زۆریش لە نێوان ئەم ئایینە و ئایینە یەکتاپەرستەکانیش دەردەخات.
ڕەوشت,ئاکار,بەسووژەبوون,یارسان,زات
https://jokl.uok.ac.ir/article_61765.html
https://jokl.uok.ac.ir/article_61765_99c78e761270beb59f471f884a672a22.pdf
پژوهشکدۀ کردستانشناسی دانشگاه کردستان
پژوهشنامه ادبیات کردی
2645-3657
2717-0039
6
2
2021
02
19
بۆچوونێکی نوێ لەسەر سەرەتای شیــعری نوێــی کـــــوردی: دوکتۆر لویس ئۆلسن فاسووم وەک پێشــەنگ
193
203
FA
صلاحالدین
آشتی
پژوهشگر مستقل، مهاباد، ایران
s.ashti42@gmail.com
10.34785/J013.2020.257
گەرچی توێژینەوەکان جەخت لەسەر ئەوە دەکەنەوە که <strong>شیعر</strong>ی نوێی کوردی له دەیەی دووهەم و سێهەمی سەدەی بیستەمدا و به ڕوانینێکی وردتر له ساڵی ١٩١٨ بەم لاوه له دەڤەری سلێمانی و لە سەر دەستی شاعیرانێک وەک شێخ نووری شێخ ساڵح و پاشان گۆران چەکەره و گەشەی کردووه، بەڵام له ڕاستیدا دەکرێت تەنانەت بەر لە پشکووتنی سەدەی بیستەم هەندێ ڕەگەزی تازەبوونەوه له شیعری شاعیرانێکی وەک حاجی قادردا بەدی بکەین. ئەوەی ئەم لێکۆڵینەوەیه بریارە به شێوازێکی شیکارانه و بەپێی لێکدانەوەی بەڵگەکان لە سەری بڕوات، ئەو بابەتەیە که له ڕاستیدا پێشتر لە ساڵی ١٩١٨ له شوێنێکی تر و کەسێکی تر دەستی داوەته نوێکردنەوەی شیعری کوردی؛ ئەویش قەشەیەکی ئەمریکی-نۆروێژییه به ناوی لویس ئۆلسن فاسووم که ساڵی ١٩١٢ له مەهاباد بەرهەمێکی له چاپ داوه کە هەندێ شیعری کوردی به شێوازی نوێ و لەسەر کێشی پەنجەیی تێدا بەدی دەکرێت.
شیعری نوێی کوردی,سەرهەڵدان,تازەبوونەوه,پێشەنگی شیعری نوێ,لویس ئۆلسن فاسووم
https://jokl.uok.ac.ir/article_61766.html
https://jokl.uok.ac.ir/article_61766_b999e2b89e253f9a4e3c8f9a109b201d.pdf