نظیره‌های کُردی خمسة نظامی

نویسنده

دکترای زبان و ادبیات فارسی، عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد گرگان، مرکز گمیشان

چکیده

شاعران کرد نظیره‌هایی از مثنوی‌های نظامی (پنج گنج) سروده‌اند. ایشان در میان آثار نظامی بیش از همه به خسرو و شیرین نظر داشته‌اند، چنان‌که لیلی و مجنون، اسکندرنامه و نظیره‌های دیگر نظامی کمیابند؛ در حالی که نسخه‌های منتشر شده از خسرو و شیرین‌های (شیرین و فرهاد) کردی و یا نسخه‌های خطی آنها در کتابخانه‌های ایران و دیگر کشورهای جهان موجود است. در این مقاله، از میان 11 نظیرة معرفی‌شده، 6 مورد نظیره‌ی خسرو و شیرین است. نظیره‌سرایان خسرو و شیرین به زبان کردی، علاوه بر تأثیرپذیری از خسرو و شیرین نظامی، از منابع شفاهی یا کتبی محلی خود نیز تأثیر پذیرفته‌اند. در این مقاله به معرفی این نظیره‌ها پرداخته شده است و در مواردی نیز موارد اختلاف این نظیره‌ها با خسرو و شیرین نظامی بیان شده است. از سوی دیگر بیشتر نظیره‌های کردی­‌یی که در این مقاله معرفی شده، بر اوزان غیرعروضی (اوزن هجایی) سروده شده‌اند. البته در مَم آلان، هرچند احمد خانی آن را از مثنوی‌های نظامی اقتباس نکرده اما وزن لیلی و مجنون نظامی را به کار برده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Kurdish Imitations of Nizami’s Quintet

نویسنده [English]

  • Siavash Morshedi
چکیده [English]

Kurdish poets composed imitative poems of Nizami’s mathnavis (quintuple). They considered Khosrow & Shirin more than the other Nizam’s works; so that between 11 imitations who introduced in this article, 6 items are considered imitation of Nizami’s Shirin & Khosrow. These Kurds poets, more than impression by Nizami’s works, have been impressed by oral and written resources. In this article was deal with these imitative poetries and in some cases deal with items of differences. The kurds poets paid attention to Shirin & Khosrow more than the other Nizami’s mathnavis; as Leyli & Majnun, Eskandarname (story of Alexander) and the other imitative nizami’s poetry are scarce; whereas poetries of Khosrow & Shirin (Shirn & Farhad) either published or the manuscripts remained in Iran or other countries libraries. At the other side, most of these imitative Kurdish poets which introduced in this article – except Mem & Zin which it’s  poet didn’t adapted story of Nizami’s works and Saghināme of Ahmad Khani – composed in syllabic meters (non-prosodic meters).    

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imitative Poet
  • Nizami of Ganja
  • Kurdish Imitative Poets
  • Khosrow & Shirin
  • Syllabic Meter
 
منابع
احمدنژاد، کامل (۱۳۷۵). تحلیل آثار نظامی گنجوی، تهران: مؤسسه ی فرهنگی و انتشاراتی پایا۔
الماس (بی تا). شیرین و فرهاد، نسخه خطی متعلق به کتابخانه ی مرکزی دانشگاه تهران، به شماره ی ۴۷۷۲.
الماس (بی تا). شیرین و فرهاد، نسخه خطی متعلق به کتابخانه ی مجلس، به شماره ۵۸۰.
پاوه ای، شفیع (۱۳۸۳)، شیرین و فه رهاد، تصحیح و بازنویسی سید محمد حسینی، تهران: توکلی تفضلی، احمد (۱۳۷۶). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، تهران: سخن
خانای قبادی (۱۳۶۹). خسرو و شیرین خانای قبادی، ویراسته ی صدیق زاده | (بورکه یسی)، تهران: حیدری
خانی، احمد (۱۹۶۲)، مم و زین، تصحیح و ترجمه و مقدمه م. ب. رودنکو، | مسکو: نشر خائا ادبیات روهلاتی (نشر خانه ی ادبیات خاور)
در ایتی، مصطفی (۱۳۸۹). فه ستارهی دست نوشته های ایران، تهران: موزه و مرکز اسناد مجلس، ۱۲ ج.
رادفر ، ابو القاسم (۱۳۷۱). کتابشناسی نظامی گنجوی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
ریپکا، یان (۱۳۷۹)، تاریخ ادبیات ایران، تر جمی کیخسرو کشاورزی، آبی جا] | انتشارات گوتنبرگ و جاویدان خرد
زرین کوب، عبد الحسین (۱۳۸۳). پیر گنجه در جستجوی ناکجا آباد، تهران: سخن.
صفی زاده بورکه یی، صدیق (۱۳۸۰). دایره المعارف کردی، تهران: پلیکان. صفی زاده بورکه یی، صدیق (۱۳۸۷). اهل حق، پیران و مشاهیر ، تهران: حروفیاء .
شالیان، ژرار (۱۳۸۵). گنجینه ی حماسه های جهان، ترجمه ی علی اصغر سعیدی، | تهران: چشه
فخرالدین اسد گرگانی (۱۳۸۶). ویس و رامین، مقدمه و تصحیح و تحشیه محمد روشن، تهران: صدای معاصر.
فردوسی، ابو القاسم (۱۳۸۲). شاهنامه فردوسی، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.
کندو له ای، الماس خان (۱۳۷۳)، شیرین و فرهاد، تصحیح و مقابله و شرح احوال امین گجری (شاهو)، قم: سینا.
مردوخ روحانی، بابا (۱۳۸۲). تاریخ مشاهیر کرد، تهران: سروش. نظامی، الیاس (۱۳۸۵). خمسه ی نظامی، بر اساس چاپ مسکو باکو، تهران: