بررسی بن‌مایه‌ها و عناصر داستانی منظومه‌ی خورشید و خرامان الماس‌خان کندوله‌ای

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی

2 کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ایلام

چکیده

منظومه‌ی غنایی خورشید و خرامان، داستان عشق خورشید شهزاده‌ی خاوری به خرامان، دختر خاقان چین است، سروده‌ای به زبان محلی (گویش کردی گورانی) به شکل نسخ خطی است که در سرزمین‌های جنوب کردستان، کرمانشاه، شمال ایلام، اسدآباد همدان و غرب لرستان، در میان خاندان‌های اصیل یافت می‌شود و مردم اهل ادب این نواحی الماس‌خان کندوله‌ای کرمانشاهی، شاعر بزرگ قرن دوازدهم هجری را سراینده‌ی این اثر می‌دانند. اگر چه مردم به سروده‌های حماسی و غنایی از این دست، عشق می‌ورزند و روزگاری نقل محافل آنان بوده ‌است، اما تاکنون جز مواردی اندک برای گردآوری، در تصحیح و نشر این متون اقدامی نشده‌ است. پژوهش پیش روی، با هدف معرفی منظومه‌ی غنایی خورشید و خرامان با رویکردی توصیفی- تحلیلی انجام شده و پس از شرحی کوتاه در احوال الماس‌خان و خلاصة منثور داستان، در نگاهی کوتاه ساختار و محتوای این منظومه، شامل عناصر صوری آن (قالب، قافیه، ردیف، توصیف)، نوع و عناصر داستانی (زاویه‌ی دید، شخصیت، لحن و فضا، عناصر خرق عادت، گفتگو، تعلیق)، و ویژگی‌های محتوایی (اثرپذیری از فرهنگ عامه، موضوع، درون‌مایه و رویدادها) بررسی شده، و همچنین با منظومه‌های غنایی و غنایی- حماسی مشابه در ادب فارسی مقایسه شده است. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Study of Motifs and Fictional Elements in Almas Khan-e Kanoule'ei’s Poetry Collection Khurshid and Kharaman

نویسندگان [English]

  • Khalil Baygzade 1
  • Maryam Kassaee 2
چکیده [English]

The lyric poetry collection Khurshid and Kharaman is the love story of Khurshid, an Eastern Prince, and Kharaman, daughter of a Chinese Emperor. This collection is composed in local language (Gorani Kurdish dialect) in the form of manuscripts that are found among the noble families in such regions as south of Kurdistan, Kermanshah, north of Ilam, Asad Abad in Hamedan province, and west of Lorestan. The literati of these regions recognize Almas Khan-e Kanoule'ei, the great poet of the twelfth century in Hijri calendar, as the poet of the collection. Although people are interested in epic and lyric poems of this kind, and these poems were once quoted in their circles, little has been done to collect, and publish these scripts. The present study aims to introduce the lyric poetry collection Khurshid and Kharaman using a descriptive-analytical approach. First, a short biography of Almas Khan is presented. After that, a summary of the story is given. Next, a brief look is cast on the structure and content of this collection including: its formal elements (form, rhyme, row, and descriptions), type and elements of the story (point of view, character, tone, space, marvel elements, dialogue, and suspense). Finally, the collection is compared with other lyric and lyric-epic poetry collections in Persian literature.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kurdish Literature
  • Almas Khan-e Kanoule'ei
  • Khurshid and Kharaman
  • Lyric Literature
منابع
آیدنلو، سجاد (۱۳۸۷)، «چند بن مایه مهم ازدواج در ادب حماسی ایران»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، شماره ۱۶۰، صه ۱- ۲۴.
اسلامی ندوشن، محمد علی (۱۳۸۱)، ماجرای پایان ناپذیر حافظ، تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ سوم.
امیدی، ولی محمد (۱۳۸۷)، دیوان (مجموعه شعر کردی)، گردآورنده، شرح و ترجمه یاسر سنایی، ایلام: رامان.
بوره که یی (صفی زاده)، صدیق (۱۳۶۷)، میژووی ویژه ی کوردی، بانه: ناجی.
خواجوی کرمانی، محمود بن علی (۱۳۷۰)، خمسه، تصحیح سعید نیاز کرمانی، کرمان، دانشگاه شهید باهنر.
سارایی، طاهر (۱۳۸۲)، «وزن عادی در شعر کردی» ، فصلنامه ی فرهنگ ایلام، شماره ۱۳ و ۱۴,
سرامی، قدمعلی (۱۳۸۸)، از رنگ گل تا رنج خار ، تهران: علمی فرهنگی.
شریفی، احمد (۱۳۷۸)، «شاهنامه کردی، اثری مستقل یا ترجمه ای از شاهنامه فردوسی»، مجامه فرهنگ، شماره ۱۶.
صالحی، ملامحی الدین (۱۳۸۰)، سرود بادیه، سنندج: انتشارات کردستان.
فردوسی، ابوالقاسم (۱۳۸۶)، نامه باستان، گزارش و توضیح میر جلال الدین کزازی، تهران: سمت، چاپ ششم.
کندولمه ای، الماس خان (۱۳۷۳)، شیرین و فرهاد، تصحیح امین گجری، قم: سینا.
گجری (شاهو)، امین (۱۳۷۸)، از بیستول تا دالا هو، تهران: مه.
معین، محمد (۱۳۸۸)، فرهنگ فارسی، تهران: امیر کبیر.
نظامی، الیاس بن یوسف (۱۳۷۸)، خسرو و شیرین، تصحیح محمدحسن وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره، چاپ هشتم.