لێکدانەوەی شێوازناسانەی قوتابخانەکانی روانگە و کفری: بە سەرنجدان بە شیعری شێرکۆ بێکەس و لەتیف هەڵمەت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات انگلیسی دانشگاه کردستان

چکیده

ئەم وتارە هەوڵ ئەدات لە هەنگاوی یەکەمدا ئاوڕ لە دوو قوتابخانەی شیعری هاوچەرخی کوردی لە کوردستانی عێراقدا بداتەوە. بۆ ئەم مەبەستەش دوای ناساندنی قوتابخانەکانی ڕوانگە و کفری، دەست دەکات بە ئاراستەکردنی بابەتی ناوەندیی توێژینەوەکە کە بریتییە لە دیاری­کردنی مۆرک و تایبەتمەندییە شێوازناسانەکانی ئەو بەرهەمانە. ئەو دوو قوتابخانەیە دوو ڕەوتی گرنگی ئەدەبییان لە ماوەی نێوان ساڵەکانی ١٩٧٠ بۆ ١٩٩١دا پێکهێنا کە وەکوو قۆناغێکی گرنگی مێژووی ئەدەبی هاوچەرخی کوردی لە کوردستانی عێراق لە قەڵەم دەدرێت. لە پێناو دەستەبەرکردنی چوارچێوەیەکی تیۆریک بۆ دەستنیشان­کردنی شێوازناسیی بەرهەمە شیعرییەکان، کەڵک لە ڕوانگەکانی شەمیسا و بە تایبەت کتێبی شێوازناسیی لێکۆڵەری ناوبراو وەرگیراوە کە بایەخ دەداتە سێ ئاستی جیای زمانی، ئەدەبی و هزری لە دیاری­کردنی مۆرکی شێوازناسانەی بەرهەمە ئەدەبییەکاندا. لەم توێژینەوەی بەردەستدا پەنجە خراوەتە سەر دامەزرێنەر و ناسراوترین ئەندامی هەرکام لە قوتابخانە شیعرییەکان کە بریتین لە شێرکۆ بێکەس و لەتیف هەڵمەت و پاشان بەرهەمەکانیان بە گوێرەی بنەواشە سەرەکییەکانی بۆچوونی ڕەخنەگرانەی ناوبراو لێکدراونەتەوە و جیاوازییەکانیان خراونەتە ڕوو.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Stylistic Analysis of the Works of Ruwange and Kifri Literary Schools: With Especial Reference to the Poetry of Sherko Bekas and Latif Halmat

نویسنده [English]

  • Bakhtiar Sadjadi
Staff Member of English Department of University of Kurdistan
چکیده [English]

The present paper seeks to explore the poetical premises and stylistic features of the works of Ruwange and Kifri, as two major literary schools. Both schools played a highly significant role in the literary development of Kurdish poetry from 1970 to 1991, which is considered as an influential stage in contemporary Kurdish literature. Kurdish Poetry went through several different stages in the 1970s and 1980s. The stylistic approach proposed by Professor Cyrus Shamisa provides the theoretical framework for the present study according to which the triplet lingual, literary and epistemological levels of a given literary work ultimately shape its stylistic feature. In the present research, attention is paid to the poetical works of founders of schools, Sheko Bekas and Latif halmet. They are also considered as two great poets whose works develoed contemporary Kurdish poetry. Their poetry is read in terms of the mentioned stylistic approach through the examination of the triplet levels in Shamisa’a approach.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Stylistics
  • kurdish poetry
  • Ruwange
  • Kifiri
  • Sheko Bekas
  • Latif Halmet

سه رچاوه کان
الف) کوردی
ئه حمه د حه مه ئه مین، باخان (۲۰۱۴). شیعری چیروکثامیز له دیالیکتی کرمانجیی خواروودا ۱۹۹۰-۲۰۰۰. نامه ی ماستیری به شی زمانی کوردی، زانکوی سلیمانی.
بایز ئیسماعیل. ئه رسه لان (۲۰۰۱). راگه یاندنی شورش و بزووتنه وه ی شیعری کوردی. سلیمانی: وه زاره تی روشنبیری. به رزنجی، هه لو (۲۰۰۵). پرسیاره کان هیشتا تینووی وه رامن، به رگی یه که م. سلیمانی: چاپخانه ی چوارچرا.
بیستوون (۱۹۸۵). رووبه روو له سیبه ری چیادا: هه شپه یشین له گه ل شیرکو بیکه سدا. چاپخانه ی شه هید ئیبراهیم عه زو له شاخ. بیکه س. شیرکو (۱۹۹۰). دیوانی شیرکو بیکه س: به رگی یه که م . ستوکهولم.
------------- (۲۰۰۲) دیوانی شیرکو بیکه : به رگی یه که م. سلیمانی: چاپخانه ی پرژه، چاپی دووهم.
تاهیر به رزنجی، عه لی (۲۰۰۲). «نه رگسییه ت یان خود له شیعری له تیف هه لمه تدا». گوفاری زانکوی سلیمانی.
جه بار، ئاسو (۲۰۰۲). تازهگهری: لیکولینه وه یه ک ده ربارهی تازه گیری و دیوه نادیاره کانی قه سیدهی رنگدانی شیرکو بیکه س. سلیمانی: تیشک.
روئووف عه لی، لوقمان (۲۰۱۳). سه ره تایه ک بو رومان و شیعری سه ربه ستی کوردی. سلیمانی: لاوه ند.
-------------- (ئا) (۲۰۱۶). «وشه ی فه رهه نگی له شیعره کانی شیرکو بیکه سدا» . مجلة جامعة الکرکوک للدراسات الانسانیة . ژ. ۳.
-------------- (بی) (۲۰۱۶). «یاخیبوون له شیعره کانی شیرکو بیکه سدا: دیوانی ئیستا کچیک نیشتمانمه به نموونه». مجلة جامعة الکرکوک للدراسات الانسانیة .
-------------- (۲۰۱۷) «سیمیولوژیای ره نگ له شیعری شیرکو بیکه سدا: دیوانی رهنگدان به نموونه». مجلة جامعة التنمیة البشریة. س. ۳، ژ. ٣، لل. ۴۵۳-۴۸۲.
ره ئووف عه لی، لوقمان و سامان محه مه د عالی (۲۰۱۵). «گوتاری پولیفونی له دهقه والاکانی شیرکو بیکه سدا». گوشاری زانکوی گه رمیان. ژ. ۶. لل. ۷۶-۱۰۰.
سه جادی، به ختیار (۱۳۷۸). «قوتابخانه ئه ده بییه کان له ئه ده بی کوردیدا، به شی سییه م : رومانتیزم». سیروان. س. ۳، ژ. ۲، ل. ۱۱.
سلیوه عیسا، هاوژین (۲۰۱۲). ره هه ندی ده روونی له شیعره کانی له تیف هه لمه تدا. نامهی دوکتورای ئه ده بی کوردی. زانکوى کویه.
شاکه لی، فه رهاد (۲۰۰۰). پروژهی کووده تایه کی نهینی. هه ولیر : کوردستان، چاپی دووهم.
عومه ر حه سه ن، مه ریوان و لوقمان روئووف عه لی (۲۰۱۵). «کارنامه ی ناونیشان له ده قه والاکانی شیرکو بیکه سدا». مجلة جامعة الکرکوک للدراسات الانسانیة . س. ۱۰، ژ. ٣، لل. ۲۲-۴۰.
عه لی، به ختیار (۲۰۰۲). «گهران بو ماناکانی دیکهی شیعر ». رامان. ژ. ۷۲، لل.
عیزه دین، سامان (۲۰۰۷). بنیاتی هونه ری له شیعره کانی له تیف هه لمه تدا. نامه ی ماستیری به شی زمان و ئه ده بی کوردی. زانکؤى به غداد.
قادر حه سه ن، شادان (۲۰۰۵). بزووتنه وه ی روانگه و شیعری نویی کوردی. سلیمانی: سه رده م.
قه ره داغی، عه تا (۲۰۰۰). گهران به دوای ناسنامه دا. سلیمانی: سه رده
که سنه زانی، بوشرا (۲۰۱۴). ئیتر له ده رگا نادات پوسته چی. سلیمانی: غه زه لنووس.
محه مه د ئه مین قادر، محه مه د (کاکه ی فه لاح) (۱۹۸۰). کاروانی شیعری نویی کوردی، به رگی یه که م. به غداد: چاپخانه ی حسام، چاپی دووهم.
محه مه د، ئاوات (۱۹۹۴). «له باره ی زمانی شیعر و روشنبیریی سه رده مه وه. ئالای ئازادی. ژ. ۱۱۷.
------------ (بی تا). «ره نگدان و پیکهاته ی ره نگ». پاینده. ژ. ۲۸، لل. ۷۰-۷۵.
مسته فا رمسوول، عیزه دین (۱۹۶۸). ریالیزم له ئه ده بی کوردیدا (الواقعیة فی الأدب الکردیة). بیروت.
هه لمه ت، له تیف (۲۰۱۴). دیوانی له تیف هه لمه ت. سلیمانی: غه زه لنووس.
------------ (بی تا). له کفرییه وه بؤ کؤتاییه کان». ماموستای کورد. ژ. ۳۰ و
 
ب) فارسی و انگلیسی
ایرانزاده، نعمت الله (۱۳۹۰). انظریه سبک در ایران: روش های سبک شناسی». فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، س. چهارم، ش. دوم (پیاپی ۱۲)، صص. ۱- ۲۰.
بیکس، شیرکو (۱۳۸۶). «گفتگو با شیرکو بیکس». گوهران (شماره ی ویژه ی شعرکرد). ش. ۱۵، صص. ۴۳-۴۸.
تباری، پیمان و دیگران (۱۳۹۵). «انعکاس اوضاع اجتماعی در اشعار شیرکو بیکس». پژوهشنامه ادبیات کردی. س. دوم، ش. ۳، صص. ۱-۱۴. سجادی، بختیار (۱۳۹۴). ادبیات کردی در کردستان عراق بعد از ۱۹۷۰. پژوهشکده کردستان شناسی دانشگاه کردستان. طرح پژوهشی.
شمیسا، سیروس (۱۳۷۴). کلیات سبک شناسی. تهران: انتشارات فردوس.
------------- (۱۳۷۵). سبک شناسی شعر. تهران: فردوس، چاپ دوم.
کندال، نزان و دیگران (۱۳۷۹). کردها. ترجمه ابراهیم یونسی. تهران: روزبهان، چاپ سوم.
کوچرا، کریس (۱۳۷۷). جنبش ملی کرد. ترجمه ابراهیم یونسی. تهران: نگاه، چاپ دوم.
مک داول، دیوید (۱۳۸۳). تاریخ معاصر کرد. ترجمه ابراهیم یونسی. تهران: پانیذ، چاپ دوم.
Kreyenbroek, Philip and Stefan Sperl (1992). ed. The Kurds: A Contemporary Overview. London: Routledge. Leezenberg, Michiel (2011). "Soviet Kurdology and Kurdish Orientalism”. The Heritage of Soviet Oriental Studies. Kemper, Michael and Steplian Conemann, ed. London: Routledge..