پژوهشکدۀ کردستانشناسی دانشگاه کردستان
پژوهشنامه ادبیات کردی
2645-3657
2717-0039
4
2
2019
02
20
بررسی انتقادی کتب بدیع در زبان کردی
1
15
FA
سید احمد
پارسا
استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کردستان
dr.ahmadparsa@gmail.com
بدیع یکی از دانشهای سه گانه تشکیل دهنده بلاغت است که بیش از دو دانش دیگر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است؛ پژوهشهای انجام گرفته در این دانش در مقایسه با بیان و معانی بخوبی مؤید این مطلب است. موضوع پژوهش حاضر نقد و بررسی کتب بدیع به زبان کردی است. برای این منظور هشت کتاب بدیع چاپ شده در کردستان عراق بررسی شده است. دلیل انتخاب این کتابها درسی شدن بسیاری از آنها بود. شناخت کاستی های کتب بدیع در زبان کردی به منظور تشویق پژوهشگران این زمینه به رفع آنها، فراهم آوردن زمینه شناخت بهتر دانش بدیع و درک درست تری از آن از اهداف پژوهش حاضر محسوب می شود. روش تحقیق از نوع کیفی است و داده ها به شیوه ی کتابخانه ای و سندکاوی گردآوری شده است. نتایج نشان می دهد الگوبرداری از کتب عربی و تعمیم آن به بلاغت در زبان کردی، آوردن قالبهای شعری تحت عنوان آرایههای ادبی، اختلاف در نامگذاری آرایهها، بهکارگیری واژههای مربوط به سرقات ادبی یا علم معانی تحت عنوان آرایه ادبی، اشتباه در تعریف اصطلاحات بدیعی یا شواهد شعری مربوط به آنها، اختلاف در تعداد آرایهها بیشترین مسائل مربوط به نقد این کتابها را تشکیل میدهد.
بلاغت,بدیع,شگردهای ادبی,کتب بدیع کردی
https://jokl.uok.ac.ir/article_61195.html
https://jokl.uok.ac.ir/article_61195_634cfb363054df6c16e5ec902ec7e40d.pdf
پژوهشکدۀ کردستانشناسی دانشگاه کردستان
پژوهشنامه ادبیات کردی
2645-3657
2717-0039
4
2
2019
02
20
بررسی الگوهای روایتی منظومه مهم و زین با تکیه بر رابطههای صوری/ مضمونی
17
37
FA
کورش
عنبری
ارشد ادبیات نمایشی، دانشگاه تربیت مدرس
anbari@modares.ac.ir
حبیباله
لزگی
دانشیار ادبیات نمایشی، دانشگاه تربیت مدرس
lazgee_h@modares.ac.ir
حمیدرضا
شعیری
استاد زبان فرانسه، دانشگاه تربیت مدرس
shairi@modares.ac.ir
هر متن روایی/ نمایشی دارای الگویی ویژه است که در فرایندی نظامبنیان و هدفمند در ساختاری از مجموعه عناصر نشانه - معنایی در مسیر تحولی داستان در تعامل با نشانهها قرار میگیرند و در نهایت به تولید معنا میانجامد. در این تحقیق با اشارهای گذرا به دورنمای مطالعات و نظریههای نشانهشناسی، بر پایه نظریههای روایت و نشانه-معناشناسی گفتمانی و با تمرکز بر تحلیل الگوی روایی و نشانههای صوری/ مضمونی در فرایند روایی داستان به یک متن نمایشی منظوم پرداختهایم. مسألهای اصلی ما در این پژوهش چگونگی کارکرد عناصر ساختاری روایت در تولید معنا است؛ بدینمعنی که کارکرد عناصر روایی چون کنش و شِوش و یا عملکرد عوامل صوری/ مضمونی در بُعد نشانه ـ معناها در فرایند داستانی چگونه به یک گفتمان پیچیده از معناها تبدیل میشوند.نتیجهی به دست آمده نشان میدهد که عناصر روایی داستان در یک الگوی منسجم منجر به تولید معنا میشوند و از این رهگذر نشانه-معناهای صوری/مضمونی در ساختن بُعد ارزشی روایت و ایجاد و انتقال معانی، در بستری ساختمند از الگوهای روایتی شکل میگیرند. البته نباید از نظر دور داشت که عواملی چون بافت مکان/زمان و عناصر فرهنگی/اجتماعی در سه سطح نویسنده، متن و مخاطب نیز در درک و تولید معنا نقش انکارناپذیری دارند.
نشانه-معناشناسی گفتمانی,الگوهای روایی,منظومه مم و زین,مربع مفهومی
https://jokl.uok.ac.ir/article_61194.html
https://jokl.uok.ac.ir/article_61194_9c069324dbb37513762fac6a30b7e073.pdf
پژوهشکدۀ کردستانشناسی دانشگاه کردستان
پژوهشنامه ادبیات کردی
2645-3657
2717-0039
4
2
2019
02
20
نالی و نقد شعر و شاعری خود
39
53
FA
فرهاد
محمدی
دکترای زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگر مستقل
mohammadifarhad65@gmail.com
اظهاراتی که یک شاعر دربارۀ شعر خود بیان کرده است، میتواند یکی از بهترین راهها برای شناخت شعر او و تشخیص ویژگیهای سبکی آن باشد. چنین کاری که به نوعی در حوزۀ نقد و نظر قرار میگیرد، در بین بیشتر شاعران کلاسیک متداول بود و در لابهلای شعرهایشان به بیان امتیازهای شعر خود میپرداختند. نالی نیز در بیتهای متعددی دربارۀ چگونگیِ شعر خود نظراتی بیان کرده و صفات و ویژگیهایی را به آن نسبت داده است که میتواند در ارزیابیِ کُلّی از شعر او سودمند و راهگشا باشد. صفاتی که نالی برای شعر خود قائل شده است، هر دو جنبۀ صورت و معنا را شامل میشود. مهمترین ویژگیهایی که در جنبۀ صورت برای شعر خود بیان کرده، عبارت است از: لطافت و نزاکت، بیرنگی، ایجاز و معناآرایی. در جنبۀ معنایی نیز به مقولههایی همچون معانی متعالی و حکمتگویی در شعر خود اشاره کرده است. برآیند این جُستار نشان میدهد که نالی تعالیِ هر دو جنبۀ صورت و معنا را برای شعر خوب لازم و ضروری دانسته است و شعر خود را در این دو جنبه ستوده و آن را نمونهای از تکامل صورت و معنا خوانده است.
نقد,صورت,معنا,شعر و شاعری,نالی
https://jokl.uok.ac.ir/article_61196.html
https://jokl.uok.ac.ir/article_61196_a235545fc7de447327bf8c2e274795e5.pdf
پژوهشکدۀ کردستانشناسی دانشگاه کردستان
پژوهشنامه ادبیات کردی
2645-3657
2717-0039
4
2
2019
02
20
بازتاب سیمای آل و یاران پیامبر (ص) در اشعار کردی و فارسی ماموستا بێخود
55
71
FA
عبدالله
رسول نژاد
استادیار زبان و ادبیات عربی، دانشگاه کردستان
abosami1387@yahoo.com
عادل
ملکی
کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی، دانشگاه کردستان
adel.maleki68@gmail.com
میل فطری بشر به ستایش جمال هستی و کمال انسانی، او را به مدح انسانهای بزرگوار واداشته و دیوان شاعران همواره مزین به مدح انسانهای بزگوار و کمالاتشان بوده است. با گسترش دین مبین اسلام و درخشش پرتو جمال صاحب «خُلُق عظیم» پیامبر رحمت، مدح وی، خاندان و یارانش و تمجید از خصال و کمالاتشان سرلوحهی دفتر شعر شاعران مسلمان در همهی اقوام گشت. شاعران کلاسیک کردی نیز که بیشترشان از مراکز و مدارس دینی سر برآوردهاند، در ثنای پیامبر، خاندان و یارانش همواره زبانزد بودهاند؛ از جملهی این شاعران، شاعر عارف ملا محمود مفتی متخلص به «بێخود» است که سراسر دیوانش معطر به عطر ثنای پیامبر، آل و اصحاب ایشان است؛ به گونهای که در سرودههایش به هر دو زبان فارسی و کردی، با سیاقی عاشقانه و بیانی عارفانه، با نثار گنج اخلاصش به پای صدق «صدّیق» خود را مستغنی از عالم اسباب میداند و تخم مهر «حیدر» را چنان در دل میپروراند، که سنّی و جعفری را خادم «سبطین نبی» میشمارد. در این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی به بررسی نمونههای زیبایی از شعرهایش پرداخته و نشان داده میشود که وی در این مدایح با مقدمههای تغزلی زیبا، کلامش را با سوز و گداز عاشقانه و در قالب انواع صور خیال، از حالت روایی که در اغلب این گونه مدایح مرسوم است، خارج نموده و با بیانی عارفانه و صوفیانه، به آن رنگ و بوی عاطفی داده است.
ثنا,آل و اصحاب پیامبر (ص),اشعار کردی و فارسی,بێخود,مضامین دینی
https://jokl.uok.ac.ir/article_61201.html
https://jokl.uok.ac.ir/article_61201_1c01d59bdac87c4d3dd53d66104d26ba.pdf
پژوهشکدۀ کردستانشناسی دانشگاه کردستان
پژوهشنامه ادبیات کردی
2645-3657
2717-0039
4
2
2019
02
20
نقش عوامل فرازبانشناختی سن و سطح تحصیلات بر قابلیت فهم متقابل بین دو گویش کردی میانی و جنوبی
73
92
FA
منیژه
میرمکری
دانشجوی دکتری زبان شناسی، دانشگاه آزاد سنندج
manijeh.mirmokri@gmail.com
غلامحسین
کریمی دوستان
استاد زبانشناسی، دانشگاه تهران
gh5karimi@ut.ac.ir
نوشتار حاضر، به تأثیر عوامل فرازبانشناختی بر قابلیت فهم متقابل بین دو گویش کردی (میانی و جنوبی) در بدره و مهاباد به شیوهی توصیفی-تحلیلی میپردازد و نتیجهگیریهای خود را بر مبنای دادههای پژوهش انجام شده توسط کریمیدوستان و میرمکری (1398) و در ارتباط با آن ارائه میدهد. با این تفاوت که تأکید نوشتار حاضر بر تأثیر متغیرهای سن و تحصیلات بر قابلیت فهم متقابل است. به این منظور، بر پاسخهای داده شده به پرسشنامهی ارائه شده در تحقیق پیشین، با اتخاذ رویکردی دیگر، تمرکز کرده و نقش متغیرهای اجتماعی را نیز در تعیین سطح فهم زبانی گویشوران از هر دو گونه، بررسی میکند. یافتههای تحقیق فوقالذکر، نشان داده بود که قابلیت فهم متقابل میان دو گونهی مورد بررسی، نامتقارن است و نمرات آزمونهای عملکردی زبانی در یکی از گونههای مورد بررسی، گونهی مهابادی، نسبت به گونهی مقابل بالاتر است. افزون بر این نگرش زباتی تأثیری بر قابلیت فهم میان گونههای مورد بررسی نداشته و نبود برخورد زبانی میان این دو دسته از گویشوران و وجود تفاوتهای آوایی و واژگانی از عوامل مهم تأثیرگذار برقابلیت فهم دو گونهی زبانی بودند. در نوشتار حاضر که به بررسی مفصلتر همان دادهها پرداخته است، یافتهها نشان میدهند علاوه بر عوامل ذکر شده، عوامل اجتماعی نیز میتوانند بر قابلیت فهم زبانی نقش داشته باشند. بر همین مبنا، مشخص گردید که عامل سطح تحصیلات بر قابلیت فهم گویشوران این دو گونه در چهار سطح (فهم واژه، مثل، جمله و متن) و عامل سن در فهم مثلها مؤثر هستند.
قابلیت فهم متقابل,کردی جنوبی و میانی,نگرش زبانی,سن,تحصیلات
https://jokl.uok.ac.ir/article_61200.html
https://jokl.uok.ac.ir/article_61200_25804f8c1839d23dba22c3a9f998fc5c.pdf
پژوهشکدۀ کردستانشناسی دانشگاه کردستان
پژوهشنامه ادبیات کردی
2645-3657
2717-0039
4
2
2019
02
20
ئیدیۆم لە وەرگێڕاندا: هەڵسەنگاندنی بەراوردکارانەی سێ وەرگێڕانی فارسی حەسار و سەگەکانی باوکم
93
119
FA
سروه
منبری
دانشجوی دکترای ترجمه، دانشگاه علامه طباطبایی تهران
servehmenbari@gmail.com
شهین
حیدری
کارشناسی زبان و ادبیات کردی، دانشگاه کردستان
kajal.haydari@gmail.com
ئیدیۆمەکان بەشیک لە سامانی هەر زمانێک بەئەژمار دێن و نووسەری دەقی ئەدبی بە مەبەستی خۆلادان لە شێوازی ڕاستەوخۆی خۆدەربڕین، ڕازاندنەوەی نووسراوە و هەروەها نواندنی هێزی قەڵەم، زۆربەری کات لە ئێدیۆم کەڵک-وەردەگرێت و شێوازێکی تایبەت بە بەرهەمەکەی دەدات. ئەمەش وەرگێڕ تووشی ململانی و بەربەرەکانییەکی قورس دەکات؛ لەبەر ئەوەی هەر ئیدیۆمێک جگە لە مانای سەرەکی، داگری وێنە و کردارێکی جیاوازە کە زۆربەری کات تەنیا تایبەت بە زمانی سەرچاوەیە و لە زمانی مەبەستدا هاوتایەکی تەواوی بۆ نییە. کەوابوو، وەرگێڕ دەبێت لە لایەکەوە، بتوانێت ئیدیۆمەکان لە دەقی سەرچاوەدا دەستنیشان بکات و لە مانای مەجازی و کرداریان تێبگات و لە لایەکی دیکەشەوە، لە زمانی مەبەستدا هاوتایەکی نزیک بە هەمان وێنە و کردارەوە بۆیان دابین بکات. ڕۆمانی حەسار و سەگەکانی باوکم، بەرهەمی شێرزاد حەسەن، یەکێک لەو بەرهەمانەی ئەدەب و وێژەی کوردییە کە تەژییە لە ئیدیۆم. ئەم بەرهەمە تاکوو ئێستا سێ جار لە لایەن کەیخۆسرەوی، هەڵەبجەیی و کەریم موجاوێرەوە بۆ سەر زمانی فارسی وەرگێڕدراوە. لەم لێکۆڵینەوەدا، دەقی سەرەکی رۆمانەکە لەگەڵ وەرگێڕانەکانی بەراورد دەکرێت و ستراتێژییەکانی گوێستنەوەی ئیدیۆمەکانی زمانی کوردی بە پێی بیرۆکەی بەیکر (٢٠١٨) دەخرێنە بەر ڕەخنە و هەڵسەنگاندن. لە ئەنجامدا دەرکەوت، کە وەرگێڕەکان جگە لە یەک ستراتێژی، لەو پێنج ستراتێژیەکەی پۆلێنبەندی بەیکر کەڵکیان وەرگرتووە. هەروەها ستراتێژیەکی نوێ، واتا جێبەجێکردنی ئیدیۆم لەگەڵ ئیدیۆمێکی جیاواز و ناهاوتا لە وەرگێڕانەکاندا بە کارهێندرابوو کە لەناو پۆلێنبەندییەکەدا داندرا. فرەپاتترین ستراتێژی لە جەستەی لێکۆڵینەکەدا، ستراتێژی شیکردنەوەی واتای مەجازی ئیدیۆمەکان بە زمانێکی ڕاستەقینە بوو کە دەبووە هۆی گۆڕانکاری لە دەقی وەرگێڕدراودا. وەرگێڕانی هەڵەبجەیی و کەریمموجاوێر لە بەراورد لەگەڵ وەرگێڕانەکەی کەیخوسرەویدا لە سێ ستراتێژی یەکەم زۆرتر کەڵکیان وەرگرتووە و هەر بەم بۆنەوە ڕێژەی گۆڕانکاری لە ئیدیۆمەکاندا لە ئاستێکی خوارتردایە.
ئێدیۆم,ستراتێژی وهرگێڕان,هاوتا,بەیکر (٢٠١٨),حەسار و سەگەکانی باوکم
https://jokl.uok.ac.ir/article_61193.html
https://jokl.uok.ac.ir/article_61193_85088b7ffb46188754adcce4fde984bb.pdf
پژوهشکدۀ کردستانشناسی دانشگاه کردستان
پژوهشنامه ادبیات کردی
2645-3657
2717-0039
4
2
2019
02
20
زاراوهی دهقی کراوه له ڕهخنهی ئهدهبی کوردیدا
121
129
FA
فواد
رشید محمد
دانشیار ادبیات کردی، دانشگاه صلاح الدین، کردستان عراق
fuadrashid64@gmail.com
ئهم لێکۆڵینهوهیه ههوڵدانێکه بۆ ڕوونکردنهوهى چۆنیهتى ئامادهبوونى زاراوهى «دهقى کراوه» له ڕهخنهى ئهدهبى کوردیدا. ئهم زاراوهیه زادهى قۆناغى پاشپێکهاتهخوازییه و له چوارچێوهى ئهو تیۆره ڕهخنهییانه هاتووهته ئاراوه که گرنگییان به ڕۆڵى خوێنهرو کردهى خوێندنهوه داوه. له دیدى ئیکۆوه ئهم زاراوهیه پهیوهسته به ڕادهى توانایى دهق له بهردهم خوێندنهوهى جیاوازهوه و له سنوورى مانایهکى دیاریکراودا نامێنێتهوه. کهچى ههندێک له ڕهخنهگرانى کورد، زاراوهکهیان له مانا و مهبهستى ڕاستهقینهى خۆى دوورخستووهتهوهو تێکهڵى بوارى ئاوێتهبوونى ژانره ئهدهبییهکانیان (تداخل الاجناس الادبیه) کردووه. لێکۆڵهر پێشنیارى زاراوهى «دهقى ئاوێته»ى کردووه بۆ ئهو جۆره دهقانهى که له ڕووى پێکهاتهى ئیستاتیکییهوه دوو ڕهگن. له ڕهخنهی ئهدهبیی هاوچهرخدا، زاراوهی «دهقی کراوه» پهیوهسته بهو دهقانهی ڕێگه به خوێندنهوه و ڕاڤهکاری جیاواز دهدهن. له ڕهخنهی ئهدهبیی کوردیدا ههندێ جار ئهم زاراوهیه لهم مانا ڕاستهقینهیهی خۆی دوورخراوهتهوه و تێکهڵ به بوار و باسی جیاوازی دیکه کراوهوهکوو بابهتی «بهنێو یهکداچوونی ژانره ئهدهبییهکان». ئهم توێژینهوهیه ههوڵدانێکه بۆ شیکردنهوهی ئهم کێشهیه و ههڵسهنگاندن و ڕاستکردنهوهی بۆچوونی ههندێک له نووسهرو ڕهخنهگرانی کورد.<br />
دهقی کراوه,ڕهخنهی ئهدهبی,ڕاڤهکاری جیاواز
https://jokl.uok.ac.ir/article_61189.html
https://jokl.uok.ac.ir/article_61189_93b2ee6fe741df4dbf84028e5b0b8e53.pdf
پژوهشکدۀ کردستانشناسی دانشگاه کردستان
پژوهشنامه ادبیات کردی
2645-3657
2717-0039
4
2
2019
02
20
ئەدگارەکانى تەکنیکى هونەرى لە شیعرە کوردییەکانى جەلال مەلەکشادا
131
146
FA
عثمان
دشتی
استاد زبان کردی، گروه زبان و ادبیات کردی، دانشگاه کویە، عراق
othman.dashty@koyauniversity.org
علی
طاهر بزنجی
دانشیار زبان و ادبیات کردی، دانشگاه سلیمانیه، عراق
ali.hussein@unisul.edu.iq
شنو
محمد محمود
دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سلیمانیه، عراق
shno.mahmood@unisul.edu.iq
<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> تەکنیکى شیعرى لە بنەڕەتدا خۆى لە کۆمەڵێک ڕێوشوێنى هونەرى دەنوێنێت کەوا تانوپۆى دەقى شیعرى پێک دەهێنێت و شێوەى کۆتایى و یەکانگیرى پێدەبەخشێت. ئەم هونەر و ڕێوشوێنە ئەدەبییانە بە گوێرەى ڕێباز و قوتابخانە ئەدەبییەکان، لەگەڵ ڕەوتى زەمانە، تا هاتووە ئاڵوگۆڕى بەسەردا هاتووە تا ئەوەى لە شیعرى هاوچەرخ و نوێخوازیدا فۆرم و مۆرکى کۆتاییان وەرگرتووە. ئەم باسە لە دووتوێى دوو تەوەرە و چەند بڕگە و بابەتدا دەپەرژێتە سەر ئەم هونەرانە لە شیعرى کوردیدا بە شێوەیەکى گشتى و لە کۆمەڵى شیعرە کوردییەکانى جەلال مەلەکشادا بە شێوەیەکى تایبەتى. پوختە و تایتڵى هونەرەکانى تەکنیکى شیعرى کە لە شیعرە کوردییەکانى مەلەکشادا ڕووناکییان خراوەتە سەر بریتیین لەمانەى خوارەوە: چۆنیەتى مامەڵەکردن لەگەڵ ئەفسانە و تەوزیفکردنى لە شیعردا؛ سوودوەرگرتن لە شێوازى چیرۆک و گێڕانەوە لە شیعردا؛ بەکارهێنانى هونەرهکانى دەمامک و دیالۆگ؛ سوودوەرگرتن لە ڕەمز و هێما جیاوازەکان؛ بەکاربردنى داستان و کەسایەتى قارەمانە میللیى و مێژووییەکان؛ بایەخدان بە وێنەى شیعرى و زمان. ئەمانە هەمووى بابەتگەلێکن کە لە ڕێگەى نموونەى شیعرییەوە خراونەتە بەر باس و لێکۆڵینەوە.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /><br /><br /><br /><br /><br />
تەکنیکی هونهری,فۆرم و ناوەرۆکى شیعرى,جەلال مەلەکشا
https://jokl.uok.ac.ir/article_61199.html
https://jokl.uok.ac.ir/article_61199_ed3a5ccd0a9f7264bbdb374709e7f711.pdf
پژوهشکدۀ کردستانشناسی دانشگاه کردستان
پژوهشنامه ادبیات کردی
2645-3657
2717-0039
4
2
2019
02
20
ڕایەڵەی سهرهکواتاکانی پیری و تەنیایی و مردن لە هەردوو شیعری «ژمارە ١٩» لە دیوانی حەفتا پەنجەرەی گەڕۆک و «پاییز لە ناو پاییزدا»ـی شێرکۆ بێکەس
147
165
FA
باخان
احمد حمە امین
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کردستان
bakhan_ahmad@yahoo.com
هەر دەقێکى ئەدەبى پێکهاتەى دوو بەشى سەرەکییە، ئەوانیش: ڕوخسار یا ئەو بونیادە ئیستاتیکییانەى کە دەقەکەى لە سەر بنیات نراوە، هەروەها لایەنێکى گرنگى تر، کە ناوەرۆک یا تێمە و بابەتى بەرهەمى ئەدەبییە، کە لە ڕێگەى زمان و چنینى دەقەکانەوە گوزارشتى لێ دەکریت. هەندێ تێمە هەن لە مێژووى بیرى مرۆڤاتیدا، لە بوارەکانى فیکر و فەلسەفە و دەرونناسیشدا و لە قۆناغى دواتریش لە ئەدەب و شیعردا، وەک: پیری و تەنیایی و مردن، بەردەوام جێگەى تێڕامان و بیرلێکردنەوە و پرسیار بوون و هەوڵدراوە نهێنی و دیوە شاراوەکانى لێکبدرێتەوە، بەتایبەتى تێمە-چەمکى «مردن» کە چەمکێکى زۆر ئاڵۆزە و پڕە لە نادیارى و پرسیار. بوون و نەبوون و چارەنووسى مروڤى لە خۆیدا هەڵگرتووە. لەم باسەى ئێمەدا هەوڵمانداوە ئەم چەمک و تێمانە لە ناو دەقى شیعریدا شی بکەینەوە و لە لایەکەوە پەیوەندى و بەدواییەکدا هاتن و قۆناغبەندیی نێوان هەرسێ چەمکەکە و لە لایەکى ترەوە پەیوەندیی ئەم بیر و چەمکانە و ئاوێزانبوونیان بە هونەرەکانى شیعر ڕوون بکرێتەوە. هەروەها بە نموونە بەهاى ئەو بیرانە و ڕۆڵیان لە جووڵاندنى بیرى خوێنەردا لە دوو دەقى شیعریی شاعیرى گەورەى کۆچکردوو ـشێرکۆ بێکەسـدا لێکدەدەینەوە. لە ئەنجامدا گەیشتووین بەوەی کە پەیوەندییەکی زۆر پتەو و لێکدانەبچڕاو لە نێوان ئەو سێ تێمەیەدا هەیە و گوزارشت لە یەکێکیان لە دەقەکاندا، دووانەکەی تر وەبیر خوێنەر دەخاتەوە، بە جۆرێک تێمەیەکی گشتگیرتری بە شیعرەکان بەخشیوە، کە ئەویش خودی ڕایەڵە و پێوەندیی نێوانیانە.
سهرهکواتا,مردن,تەنیایی,پیری,شێرکۆ بێکەس,ڕایەڵە
https://jokl.uok.ac.ir/article_61192.html
https://jokl.uok.ac.ir/article_61192_27445daa68b131e999e927ba7a88755e.pdf
پژوهشکدۀ کردستانشناسی دانشگاه کردستان
پژوهشنامه ادبیات کردی
2645-3657
2717-0039
4
2
2019
02
20
توێژینهوهیهکی شیکارانهی دهستخهتی توحفهتولخوللان فی زمانێ کوردان بەرهەمی مهلا مهحموود بایهزیدی
167
185
FA
هیمن عمر
خوشناو
0000-0003-1985-9512
استادیار زبان وادبیات کردی، دانشگاه سوران، کردستان عراق
heminahmad40@gmail.com
پوخته<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> مهلا مهحموود بایهزیدی (1797-1863) یهکێک لهو نووسهره کوردانهی که نهقشی گهورهی لهسهر سهرهتاکانی ئهدهبیاتی نووسراوی کوردی چاندووه و به پشتیوانی ئهلیکساندر ژابای قونسولۆسی ڕووسی له ئهرزهڕۆم، خزمهتێکی بهرچاوی به ئهدهبیاتی نووسراوی کوردی کردووه. تا ئێستا له بهرههمی <em>عادات و رسوماتنامهی ئهکرادی </em>و <em>چل حیکایهت</em> و چهند ورده نووسینێکی تر بترازێ، بهرههمی دیکهی ساغنهکراوهتهوه. ئهم توێژینهوهیه تیشک دهخاته سهر بهرههمێکی ئهو نووسهرهی کورد لهبارهی زمان و ڕێزمانی کوردی که له ساڵی 1856 بۆ خاتری «ژابا»ی داناوه. باسهکه وێڕای ساغکردنهوهی تهواوی دهستخهتهکه، شێواز و ڕوانینهکانی بایهزیدی بۆ زمانی کوردی و ڕێزمانهکهی دهخاته ڕوو له چۆنیهتی کارتێکراوی لە ڕێزمانی عهرهبی و وردهکارییهکانی تایبهت به زمانی کوردی و بهراوردییه زمانییهکانی له ههمبهر زمانی تورکی و تێکهڵکردنی بهشێک له وشه و ئاخاوتنهکانی زاری کرمانجی ناوهڕاست لهگهڵ زاری کرمانجی ژووروو و داهێنانی له دروستکردنی تێگهھ و زاراوه تایبهتهکانی زانستی زمان و دیالۆگهکانی بۆ فێربوونی زمان و شێوازی هاوواتا و بهشهکانی ئاخاوتن لهناو زاری کوردیی کرمانجی ژووروودا دهبنه تهوهری توێژینهوهکه.گرنگیی ئهم توێژینهوهیه لهوهدایه یهکهم جاره ئهم دهستخهته ساغدهکرێتهوه و دهبێته یهکهم بهرههمی ڕێزمانی کوردی که به فراوانی لهبارهی وشهسازی و ڕستهسازی و دهنگسازی و فهرههنگسازی دواوه. وێڕای ئهوهی یهکهم جاره دهستخهتێکی کوردی پێش 170 ساڵ لهمهوبهر ساغدهکرێتهوه.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br />گرنگیی ئهم توێژینهوهیه لهوهدایه یهکهم جاره ئهم دهستخهته ساغدهکرێتهوه و دهبێته یهکهم بهرههمی ڕێزمانی کوردی که به فراوانی لهبارهی وشهسازی و رستهسازی و دهنگسازی و فهرههنگسازی دواوه. وێڕای ئهوهی یهکهمجاره دهستخهتێکی کوردی پێش 170 ساڵ لهمهوبهر ساغدهکرێتهوه.<br />وشهی سهرهکی: ڕێزمانی کوردی، زاری کرمانجی ژووروو، وشهسازی، فهرههنگ، مهلامهحموودی بایهزیدی، ژابا.
ڕێزمانی کوردی,زاری کرمانجیی ژووروو,وشهسازی,فهرههنگ,مهلا مهحموود بایهزیدی,ژابا
https://jokl.uok.ac.ir/article_61191.html
https://jokl.uok.ac.ir/article_61191_aaf9b3c5c7086971f1f9216f6a982374.pdf
پژوهشکدۀ کردستانشناسی دانشگاه کردستان
پژوهشنامه ادبیات کردی
2645-3657
2717-0039
4
2
2019
02
20
داڕشتەناسیی بەیتی مەم و زین و بەراوردکردنی هێمانە گرنگەکانی لەگەڵ چیرۆکی ئەفسووناویی کوردیدا
187
215
FA
مظهر
ابراهیمی
کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کردستان
mazharebrahimi@gmail.com
خیرالله
آجار
دانشیار زبان و فرهنگ کردی، دانشگاه آرتوکلو، ترکیه
hayrullahacar@hotmail.com
<br /> <br /> <br /> ئامانجی وتاری بەردەست، دیاریکردنی پێکهاتەی بهیتی <em>مهم و زین</em> و پاشان بەراوردکردنی هێمانە ژێرخانی و سەرخانییەکانیەتی لەگەڵ چیرۆکی ئەفسووناویی کوردیدا. ئهنجامی داڕشتهناسیی <em>مهم و زین</em> نیشان دەدات پێڕەوەکەی ڤلادیمیر پراپ لە زۆر لایەنەوە لهگەڵیدا تهبایه. سێ هێمانی جیاوازی «شینگێڕی»، «دوعا» و «بەڵێنی» ژی دەبینرێن، کە بە سەرنجدان بە گرنگییان لە پێشڤەچوونی گێڕانەوەکەدا، دەکرێت بە «ئەرک» هەژمار بکرێن. له سی و یەک ئهرکی دهستنیشانکراوی پراپ، بیست و سێ نموونهیان لە <em>مەم و زین</em><em></em>دا هەن. ئەم بەرهەمە له دوو بزاڤ پێکدێت و کەسایەتییە سەرەکییەکانی بزاڤی یهکهم بریتین لە مهم، پاڵهوانی سەرەکی؛ زین، کچەمیر؛ بهکر و میرزێندین، تاوانکار و بهنگینه، قهرهتاژدین و خاتووئهستی، یارمهتیدهر. له بزاڤی دووههمدا، بهنگینه پاڵهوانه و له کۆتاییدا دهبێته پادشا. بەراوردی بهیتی بەرباس و چیرۆکی ئهفسووناویی کوردی ڕوونی دەکاتەوە، سەرەڕای جیاوازیی چەشن، لە باری پێکهاته و هێمانه ژێرخانییهکانهوه هاوبهشیی زۆر له نێوانیاندا ههیه. بەڵام ههندێک جیاوازیش دەبینرێن که گرنگترینیان سهرنهکهوتنی سەرلەهەنگ یان پاڵهوانی سهرهکییە. لێکۆڵینهوهی ئهم لایهنه نیشان دەدات، سهرەڕای ههبوونی چهند خاڵی ههڤپار، لهم ڕووەوە جیاوازیی بهرچاو لهگۆڕێدایە. بۆ نموونه، له بهشی ناوهندی و سهرهکیی گێڕانەوەکەدا، به پێچهوانهی بهشی دهستپێک و کۆتایی که زۆر له چیرۆکی ئهفسووناوی نزیکن، بهرهوڕووی جۆرێک سهربوردهی ڕاستهقینه دهبینهوه؛ بە چەشنێک کە دهتوانین بڵێین بەیتی <em>مهم و زین</em> ڕاستییهکی کۆمەڵگای کوردستانە کە بە ئهفسانه و ڕووداوی ئەفسووناوی دەورە دراوە.
ئەدەبی زارەکیی کوردی,بەیتی مەم و زین,چیرۆکی ئەفسووناوی,داڕشتەناسی,ڤلادیمیر پراپ
https://jokl.uok.ac.ir/article_61190.html
https://jokl.uok.ac.ir/article_61190_2da318b0877075ebfe36019d0e1229a2.pdf
پژوهشکدۀ کردستانشناسی دانشگاه کردستان
پژوهشنامه ادبیات کردی
2645-3657
2717-0039
4
2
2019
02
20
موقایهسهیهک د ناڤبهرا ههفت پهیکهرا نزامیێ گهنجهوی و بەهرام و گولهنداما کوردی
217
226
FA
Ayhan
TEK
0000-0002-9862-6938
دانشیار زبان و ادبیات کردی، دانشگاه موش آلپ ارسلان، ترکیه
ayhangeveri@gmail.com
سه<strong></strong>رپێهاتیێن سلتانێن ئیرانا قه<strong></strong>دیم د ناڤ چاندا رۆژهلاتێ ده<strong></strong> به<strong></strong>لاڤ بوونه<strong></strong> کو ئه<strong></strong>و هن جاران وه<strong></strong>ک نڤیسکی، هن جاران ژی ل سه<strong></strong>ر زارێ دا<strong></strong>ستانبێژان ڤه<strong></strong> هاتنه<strong></strong> نه<strong></strong>قل<strong></strong>کرن. یه<strong></strong>ک ژ وان چیرۆکان ژی سه<strong></strong>رپێهاتیێن هوکومدارێ ساسانیان به<strong></strong>هرامێ گور کو ئه<strong></strong>و دگه<strong></strong>ل فۆرمێن جودا د ناڤ مله<strong></strong>تێن ئیرانی و ده<strong></strong>ردۆرا وێ چاندێ ده<strong></strong> به<strong></strong>لاڤ بوونه<strong></strong>. چیرۆکێن به<strong></strong>هرامێ گور ژ ئالیێ نزامیێ گه<strong></strong>نجه<strong></strong>وی ڤه<strong></strong> ب ناڤێ <em>هه</em><strong><em></em></strong><em>فت په</em><strong><em></em></strong><em>یکه</em><strong><em></em></strong><em>ر</em> هاتیه<strong></strong> نڤیسین. لێ د زمانێ کوردی ده<strong></strong> ڤێ سه<strong></strong>رپێهاتیێ ب ئاوایێ دەڤکی و ب فۆرمێن جودا خوه<strong></strong> هه<strong></strong>تا ئیرۆ ئینایه<strong></strong>. د ڤێ گوتارێ ده<strong></strong> ئه<strong></strong>م ژی دێ موقایه<strong></strong>سه<strong></strong>یا <em>هه</em><strong><em></em></strong><em>فت په</em><strong><em></em></strong><em>یکه</em><strong><em></em></strong><em>را</em> نزامیێ گەنجەوی دگه<strong></strong>ل چیرۆکا <em>بەهرام و گوله</em><strong><em></em></strong><em>نداما</em> کوردی بکن. د ناڤا ڤان هه<strong></strong>ردو مه<strong></strong>تنان ده<strong></strong> مۆتیڤێن جودا، هێزا چاندا ده<strong></strong>ڤکی و گوهه<strong></strong>رینا بنگه<strong></strong>ها چیرۆکێ ژ ئالیێ ڤه<strong></strong>گۆتنێ ڤه<strong></strong> دێ بێنه<strong></strong> به<strong></strong>راوه<strong></strong>ردکرن. هه<strong></strong>ر وسا ته<strong></strong>سیرا ترانسفه<strong></strong>را د ناڤبه<strong></strong>را چاندا نڤیسکی یا ده<strong></strong>ڤکی ده<strong></strong> ته<strong></strong>سیرێن ل سه<strong></strong>ر بنگه<strong></strong>ها چیرۆکێ ژی دێ بێنه<strong></strong> گوفتوگۆکرن.
ههفت پهیکهر,نزامیێ گهنجهوی,بههرام و گولهندام,ئهدهبیاتا کوردی,ئهدهبیاتا فارسی
https://jokl.uok.ac.ir/article_61202.html
https://jokl.uok.ac.ir/article_61202_447b18eff71f5e39a19f61bb543e1a6a.pdf