2024-03-29T10:02:34Z
https://jokl.uok.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=7801
پژوهشنامه ادبیات کردی
JOKL
2645-3657
2645-3657
1400
7
1
شناسنامه عملی شماره
دوره هفتم، شماره 1، پیاپی 11، بهار و تابستان 1400 صاحب امتیاز: پژوهشکده کردستانشناسی، دانشگاه کردستانشاپا چاپی:2645-3657شاپا الکترونیک: 0039-2717دوره هفتم، شماره 1، پیاپی 11، بهار و تابستان 1400مدیر مسؤول: نجمالدّین جبّاریاستادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کردستان، ایرانسردبیر: سید احمد پارسا استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کردستان، ایرانجانشین سردبیر: بختیار سجادیدانشیار زبان و ادبیات انگلیسی، دانشگاه کردستان، ایرانناشر: دانشگاه کردستانمدیر داخلی: یدالله پشابادیاستادیار گروه زبان و ادبیات کردی، دانشگاه کردستان، ایرانویراستار زبان فارسی: فرهاد محمدیاستادیار گروه زبان و ادبیات کردی، دانشگاه کردستان، ایرانویراستار انگلیسی: سروه منبریدانشجوی دکتری مترجمی، دانشگاه علامه طباطبایی تهران، ایرانویراستار زبان کردی: مظهر ابراهیمیکارشناس ارشد زبان و ادبیات کردیمشاور نمایهسازی: زانیار محمدپورفارغ التحصیل گروه حقوق، دانشگاه کردستان، سنندج، ایرانمدیر وبسایت: پویا مباشریدانشجوی کارشناسی زبان و ادبیات کردی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایرانصفحهآرا: موسسه هنر مدرن
2021
08
23
https://jokl.uok.ac.ir/article_61972_91cf11df03f5de398ef65d700adcb6cc.pdf
پژوهشنامه ادبیات کردی
JOKL
2645-3657
2645-3657
1400
7
1
فهرست مقالات
یافته های نوین در احوال و اشعار ملا پریشان، ٢١-١ سید آرمان حسینی آبباریکیدر جستجوی آزادی یا گریز از آن: تحلیلی روانکاوانه از رمان حصار و سگهای پدرم ، ٣٨-٢٣معصومه معتمدنیاتحلیل ساختاری روایات ششگانۀ (فارسی و کُردی) داستان کُک کوهزاد بر اساس الگوی گریماس، ٥٤-٣٩ هادی یوسفیکارکرد بن مایه های مشترک اسطوره ای در یک روایت عامّۀ کُردی و پارهروایتی از رمان کلیدر ، ٦٩-٥٥ هادی دهقانی یزدلیاز ادبیات شفاهی و موسیقی آرابسک تا سینمای مقاومت: زایش هویت در سینمای یلْماز گونَی، ٨٤-٧١خسرو سیناجایگاه فرهنگ و ادبیات نزد ملوک کُرد شبانکاره (٧٥٦ ق-٤٢١ ق)، ٩٥-٨٥حمید اسدپور؛ حسین سلیمیبررسی تطبیقی نشانه شناسی مفهوم «عشق» در مجموعه های هوای تازه اثر احمد شاملو و آینه های کوچک اثر شیرکو بیکس بر اساس نظریۀ رمزگان دانیل چندلر، ١١٣-٩٧هیوا نادری؛ محمدعلی خالدیان؛ حسنعلی عباسپوور اسفدن سازدانی دژەبیرەوەری له ڕۆمانی کوردیدا: خوێندنەوەی سێ بەرهەمی عەتا نەهایی، ١٣٢-١١٥عوسمان هیدایەت ویژدان، پرسێک لە سەرووی پرسە ئاکارییەکانەوە: مەسەلەی ویژدان-ی ئەحمەد موختار و شایەتییەکی گەورە، ١٥٠-١٣٣کاوه دەستوورە لێکۆڵینەوە بەراوردییەکان لە ئەدەبی کوردیی ناوەندیدا: سەرنجدانێک بە ڕۆڵ و پێگەی عەلائەدین سەجادی، ١٦٤-١٥١ ناسێح مەلاییچکیدەهای انگلیسی، ١٧٤-١٦٥
2021
08
23
https://jokl.uok.ac.ir/article_61974_d7981f06d4df24cbe48e88a21ade23f3.pdf
پژوهشنامه ادبیات کردی
JOKL
2645-3657
2645-3657
1400
7
1
یافته های نوین در احوال و اشعار ملّا پریشان
سید آرمان
حسینی آبباریکی
ملّا پریشان از شاعران نامی گُورانیسَرای است که متأسفانه پیرامون احوال و آثار وی اطلاعات چندانی بهجای نمانده است. نگارنده در این پژوهش با رویکردی توصیفی-تحلیلی، کوشیده است با توجّه به نسخههای خطی دیوان شاعر و اطلاعات مندرج در سَرنویس و ترقیمۀ نسخهها و نیز با عنایت به زبان شعری و محتوای سرودههای وی، نکاتی تازه پیرامون دقایق زندگانی او به دست دهد. آنچه مسلّم است او به «لَکی» تکلّم میکرده، امّا چهارچوب سرودههایش، بهویژه در گزینش افعال، بر زبان معیار ادبی «گورانی» استوار است؛ هرچند واژههای لَکی، کُردی کرماشانی، عربی و فارسی بر پیچیدگی زبان شعری وی افزوده است. ملّا پریشان برخلاف نوشتههای محقّقان پیشین، پیرو حروفیه نبوده، بلکه از حروف ابجد و علم تأویل، همچون دیگر علمای شیعۀ امامیه، سود جسته است. میان اندیشههای ملّا و شیخ رجب بُرسی پیوندهای قابلتوجّهی در ولایت علی (ع) و تأویل حروف مشهود است؛ دیگر اینکه با بررسی نسخههای خطی، روشن شد که بسیاری از اشعاری که تاکنون به وی نسبت دادهاند، ازآنِ مَلِک حسینخان کُلیایی - شاعر گورانیسَرای قرن سیزدهم هجری- است.
ملّا پریشان
لَک
گُورانی
شیعه
ادبیات کُردی
2021
08
23
1
21
https://jokl.uok.ac.ir/article_61963_1463439a0b6524fa28aee76cc8c85ca4.pdf
پژوهشنامه ادبیات کردی
JOKL
2645-3657
2645-3657
1400
7
1
در جستجوی آزادی یا گریز از آن: تحلیلی روانکاوانه از رمان حصار و سگهای پدرم
معصومه
معتمدنیا
حصار و سگهای پدرم، عنوان اولین رمان شیرزاد حسن، نویسندۀ پرآوازه کرد است که از نظر منتقدان نقطۀ عطفی در ادبیات کردی به شمار میرود. در نگاه نخستین درونمایۀ اصلی اثر «پدر کشی» به نظر میرسد؛ اما با دقت در ژرفنای آن، روایت قدرت، خود کامگی و سلب آزادی اهالی حصار توسط پدر سلطهجو است. حدیث نفسهای هذیان گونۀ راوی، روایت نامنتظم، فضای وهمآلود و ترسناک، وجود انواع ناکامیها، تعارضات، عقدهها، خشم و امیال سرکوب شده و در نهایت واکنش تخریبی (حذف فیزیکی پدر)، قابلیت بررسی این اثر را از دیدگاه روانکاوی فراهم میکند. نگارندۀ مقاله با به کارگیری مفاهیم روانکاوانۀ اریک فروم، از جمله شخصیت سادیستی، شخصیت مازوخیستیی، همرنگی ماشینی، واکنش تخریبی و دیگر مفاهیم مربوطه، جزئیات متن را به روش روانکاوانه (تحلیل محتوای آشکار برای رسیدن به محتوای پنهان) تحلیل کرده، انگیزهها و علل اصلی واکنشهای راوی و افراد حصار را در زمان حیات پدر و بعد از کشتن او، بیان کرده است.
حصار و سگهای پدرم
شیرزاد حسن
تحلیل روانکاوانه
مکانیسمهای گریز از آزادی
اریک فروم
2021
08
23
23
38
https://jokl.uok.ac.ir/article_61964_30a25d9f1a0f7992c08df1f8e2a117a6.pdf
پژوهشنامه ادبیات کردی
JOKL
2645-3657
2645-3657
1400
7
1
تحلیل ساختاری روایات ششگانۀ (فارسی و کُردی) داستان کُک کوهزاد بر اساس الگوی گریماس
هادی
یوسفی
داستان کک کوهزاد در زمرۀ آثار حماسی سروده شده پس از شاهنامه و یکی از بخشهای فراموششده و یا نادیده انگاشته شدۀ حماسۀ ایرانزمین است که به شیوههای مختلف نظم و نثر روایت شده است. این مقاله به شیوۀ توصیفی-تحلیلی، شش روایت داستان کک کوهزاد (دو روایت منظوم: یکی به زبان فارسی و دیگری به زبان کُردی و چهار روایت عامیانه) را بر اساس الگوی گریماس، بررسی نموده است. نتایج به دست آمده نشان میدهد که روایات ششگانۀ کک کوهزاد دارای نظم منطقی ساختاری و محتوایی روایات حماسی بوده و برخلاف انتظار چهار روایت عامیانه که به واسطۀ ذهن و زبان مردم عامه بازتولید و به نثر روایت شدهاند، ساختاری همانند روایات منظوم دارند و جز در یکی دو مورد جزئی، اختلاف چندانی در بین آنها قابل مشاهده نیست و به عبارت دیگر نوع روایت (منظوم یا منثور/ رسمی یا عامیانه) و زبان (کُردی یا فارسی) در عدم تطابق روایات مذکور با یکدیگر تأثیرگذار نبوده است. همچنین مباحث ساختاری الگوی تقابلی، ساختار نحوی زنجیرههای سهگانه در روایات مذکور رعایت شده و از نظر الگوی کنشی جز در یک روایت عامیانه، الگوی کنشی کاملی در روایات کک کوهزاد قابل مشاهده است.
ساختارگرایی
روایتشناسی
گریماس
روایت ششگانه
کک کوهزاد
2021
08
23
39
54
https://jokl.uok.ac.ir/article_61965_27187cab1d0979fc759710d9a2f44aac.pdf
پژوهشنامه ادبیات کردی
JOKL
2645-3657
2645-3657
1400
7
1
کارکرد بن مایه های مشترک اسطوره ای در یک روایت عامّۀ کُردی و پارهروایتی از رمان کلیدر
هادی
دهقانی یزدلی
اسطورهها بیانگر آمال، هراس و آرزوهای بشریاند. متنهای ادبی و عامّه در ژرفساخت اندیشگی خود از بنمایهها و مفاهیم اسطورهای گریزی ندارند. اسطورهها با کارکرد روایی خود، بنمایهها و تصاویر کهنالگویی آدمی را در بافتهای گونهگون روایتهای کلاسیک و عامّه آشکار میکنند. پارهروایت دیدار و وصال مارال و گلمحمد که این بررسی به آن میپردازد، یکی از اساسیترین بخشهای رمان کلیدر است. روایت عامّه و کردیِ «محمودخان بالک و خاتون پریزاد» نیز از جمله روایتهای برجسته و مشهور در فرهنگ عامّۀ کردی است. مسألۀ این پژوهش کارکرد بنمایههای مشترک اسطورهای است که پارهروایت و روایت عامّۀ پیشگفته را ساختاربندی میکنند. نوشتار حاضر بر اساس رهیافت اسطورهشناسی به متنهای یادشده مینگرد و با روشی توصیفی و تحلیلی، با هدف تبیین پیوندهای اسطورهای و اندیشگی در دو روایت یادشده به واکاوی بنمایههای اسطورهای این دو روایت خواهد پرداخت. هر دو روایت بر بنیان عناصر روایی چون زن، آب، چشمه، گیاه، ماه و حیوان حرکت داستانی و روایی خود را پیش میبرند. این عناصر، بنمایههای کهنالگویی چون زندگی، تسلسل حیات، سحر و جادو، هراسناکی کهنالگوی آنیما و مهار سایه را در هر دو روایت نمایان میکنند و آنها را رنگ اسطورهای میبخشند. بر اساس بنمایههای مشترک اسطورهای که بافت زبانی و ساختار روایی این دو روایت را نظامبندی میکنند؛ میتوان بدین نتیجه رسید که رمان کلیدر سوای سویههای دیگر بینامتنی، از فرهنگ عامّۀ کردی و بنمایههای اسطورهای و کهن الگویی آن نیز تأثیر پذیرفته است و بر این اساس نویسندۀ کلیدر زیستی دوباره را در افق اندیشگی مردم و فرهنگ کردی تجربه کرده است.
اسطوره
کُرد
کلیدر
روایت عامه
کهنالگو
2021
08
23
55
69
https://jokl.uok.ac.ir/article_61962_6c6b79688ac49ac179abe6db45b99022.pdf
پژوهشنامه ادبیات کردی
JOKL
2645-3657
2645-3657
1400
7
1
از ادبیات شفاهی و موسیقی آرابسک تا سینمای مقاومت: زایش هویت در سینمای یلْماز گونَی
خسرو
سینا
موسیقی آرابسک از همان اوایل شکلگیری در دهة سی سدة بیستم به عنوان یک اعتراض مدنی و جنبش بدون خشونت علیه سیاستهای دولت در ترکیه خود را نشان داد. ادبیات شفاهی کرمانجی هم به صورت بازنماییشده در دیگر هنرها نظیر موسیقی و فیلم و چه به مثابة ژانری مستقل همواره دربرگیرندة مضامین میهنپرستی و آرمانهای جنبش مقاومت کُردها در ترکیه بوده است. ادبیات شفاهی در کنار موسیقی آرابسک عملاً بخشی از بازنمایی هویت فرهنگی اقلیت در برابر نفوذ فرهنگی همهجانبة قدرت حاکم در ترکیه تلقی میشد. شکل دورگة آرابسک عاملی شد تا فرهنگهای مختلف اقلیت و اکثریت آمادة پذیرش آن باشند تا جایی که به دلیل محبوبیت و گسترش اجتماعیاش دولت دیگر توان مهار آن را نداشت. این مقاله با تکیه بر نظریة زمینهای در مطالعات کیفی از یک سو و با استناد به مفهوم فرهنگ دورگه در مطالعات پسااستعماری در آرای هومی بابا، در پی آن است که نشان دهد این شکل هنری در قالب موسیقیایی و ادبی چگونه توانست زمینهساز شکلگیری سینمای آرابسک در ترکیه و بهتبع آن پیدایی موج جدیدی از سینمای مقاومت باشد. به این منظور با استناد به فیلمهای مطرح فیلمساز پیشرو کُرد یلْماز گونَی بهعنوان یکی از مهمترین فیلمسازان آن دوره، کوشیده است تا به شیوة کدگذاری سه مرحلهای، مهمترین مؤلفههای هویتی مشترک این دو جریان را انتخاب و موردمطالعه قرار دهد. یافتههای این تحقیق نشان میدهد که سینمای نوین ترکیه با اتکا به مفاهیمی حاصل از فرهنگ آرابسک، چون قهرمان متعصب، حاشیهنشینی، فروپاشی ارزشهای خانواده، سلطة خشونت سیاسی و ترومای اجتماعی و با تمرکز بر موضوع زنان و نیز بهکارگیری ینمایههای ادبیات شفاهی توانسته است شکلی از سینمای مقاومت خلق کند که در ذات خود سینمایی معترض و هویت محور است.
موسیقی آرابسک
ادبیات شفاهی کرمانجی
سینمای مقاومت
فیلمسازان کُرد
یلْماز گونَی
2021
08
23
71
84
https://jokl.uok.ac.ir/article_61966_8d11b8dfc5ee778cdc427c490ad80adb.pdf
پژوهشنامه ادبیات کردی
JOKL
2645-3657
2645-3657
1400
7
1
جایگاه فرهنگ و ادبیات نزد ملوک کُرد شبانکاره (٧٥٦ ق-٤٢١ ق)
حمید
اسدپور
حسین
سلیمی
ملوک کُرد شبانکاره یکی از حکومتهای محلی در جنوب ایران و پسکرانههای خلیج فارس است که بیش از سه قرن دوام داشته است. این حکومت که با چندین قدرت سیاسی و مشهور تاریخ ایران و اسلام، ازجمله خلافت بنیعباس، سلجوقیان، خوارزمشاهیان، مغولان و ایلخانان همدوره بود، جایگاه مهمی در تحولات جنوب ایران و خلیج فارس در زمان مورد اشاره داشته است. این پژوهش در پی بررسی جایگاه این حکومت کُرد نژاد در تاریخ جنوب ایران و پسکرانههای خلیج فارس است. شبانکارهها که از نژاد کرد به حساب میآیند از عهد ساسانی وارد صحنه تاریخ جنوب ایران شده و پس از ورود اسلام به ایران، همواره یکی از بازیگران مهم تاریخ ایران، بهویژه در مناطق جنوبی، بودند تا آنکه موفق به تأسیس حکومت در قرن پنجم هجری شدند و نهایتاً به دست آل مظفر در قرن هشتم هجری منقرض گردیدند. ملوک کرد شبانکاره در طول 308 سال (، قدرتمداری، گاه به استقلال و گاه با تابعیت به حفظ دولت خویش پرداختند. این پژوهش در پی پاسخ به این سؤال است که مهمترین ویژگی ملوک شبانکاره کدام بود. فرضیه محوری این است که عنصر فرهنگی در نزد ملوک شبانکاره نقش اساسی و بنیادین ایفا نموده است. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که برخلاف نظر برخی از محققان، عنصر فرهنگ و تعلقات فرهنگی در نزد ملوک شبانکاره به عنصر قوام دهنده تبدیلشده بود.
شبانکاره
کرد
حکومت
عناصر فرهنگی
پسکرانههای خلیجفارس
2021
08
23
85
95
https://jokl.uok.ac.ir/article_61967_2c06c1f60d739c44e9d2c166dbd6a3a5.pdf
پژوهشنامه ادبیات کردی
JOKL
2645-3657
2645-3657
1400
7
1
بررسی تطبیقی نشانه شناسی مفهوم «عشق» در مجموعه های هوای تازه اثر احمد شاملو و آینه های کوچک اثر شیرکو بیکس بر اساس نظریۀ رمزگان دانیل چندلر
هیوا
نادری
محمد علی
خالدیان
حسن علی
عباس پور اسفدن
از دید نشانهشناسان، ما در دنیایی از نشانههای کلامی و غیرکلامی زندگی میکنیم که در انتقال و بازنمایی اغراض آدمی تأثیرگذار هستند. در علم نشانهشناسی، این نشانهها که به واسطۀ وجود رمزگانها، و روابط علی و معلولی معنادار شدهاند، بررسی میشوند. دانیل چندلر با نظریۀ رمزگانهای پنج گانۀ خود توانست زوایای جدیدی از این علم را تشریح کند. در شعر معاصر فارسی، احمد شاملو در مجموعۀ هوای تازه بسیاری از نشانههای کلامی و غیرکلامی را به کار گرفته است تا مضامین متعددی از جمله عشق را تبیین کند. در شعر او، عشق صرفاً پدیدهای جسمانی و مرتبط با ویژگیهای زیستی آدمی نیست و خوشههای معنایی متنوعی دارد. در ادبیات کُردی نیز شیرکو بیکس، عشق را دقیقاً به مثابۀ مفهومی رمزگانی در سرودههایش به کار گرفته که در ورای ابعاد رمزی آن، کلیتی از روابط انسانی، اجتماعی و حتی سیاسی را به وسیله آن، بازآفرینی نموده است. بازخوانی این معانی و منظورشناسی اغراض شاملو و بیکس از طریق کاربست نظریۀ چندلر امکانپذیر میشود. نتایج تحقیق حاضر نشان میدهد شاملو و بیکس با ذکر نشانههایی صریح و ضمنی در متن اشعار، عشق را به عنوان پدیدهای چندبعدی مطرح کرده و موضوعات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی را با آن گره زدهاند. این نوآوری که هر یک از این شاعران به آن نائل شده است، در تأویلی شدن سرودههای عاشقانهاشان در مجموعههای هوای تازه و آینههای کوچک مؤثر بوده است.
احمد شاملو
شیرکو بیکس
هوای تازه
آینههای کوچک
عشق
چندلر
رمزگان
2021
08
23
97
113
https://jokl.uok.ac.ir/article_61968_44341146da2b3f372f2225bca0f1247c.pdf
پژوهشنامه ادبیات کردی
JOKL
2645-3657
2645-3657
1400
7
1
سازدانی دژەبیرەوەری له ڕۆمانی کوردیدا: خوێندنەوەی سێ بەرهەمی عەتا نەهایی
عثمان
هدایت
به هۆی چەقبەستوویی سازدانی بیرەوەریی میژوویی لەگەڵ ئیدیۆلۆژیی دروستکردنی دەوڵەت-نەتەوەدا، سازدانی بیرەوەریی مێژوویی پەرەی سەندوووه. دەوڵەت-نەتەوەکان به تایبەت له ڕۆژههڵاتی ناویندا دەستیان داوەتە سازدانی بیرەوەریی مێژوویی گشتگیر و کەمینه ئێتنیکییەکانیان به تایبەت نەتەوەی کورد، بۆ بەرەنگاری، دژهبیرەوەرییان سازاندووه. بۆ باسکردن لەسەر سازاندنەوەی بیرەوەری و ئیستراتژییەکانی دژەبیرەوەری، کەڵکمان لە ڕوانگەی بیرەوەریی خەڵکیی ڕێبازی بیرمنگام و بیرۆکەی دژەبیرەوەریی فۆکۆ وەرگرتووه. پێشگریمانەمان ئەوە بووه که ڕۆمانی کوردی توانیویەتی ئهم سازاندنەوه بگرێتە ئەستۆ و بۆ ئهم مەبەستە له مێتۆدی شیکاریی گێڕانەوەیی کەڵکمان وەرگرتووه. ڕۆمانی یەکەمی عەتا نەهایی، گوڵی شۆڕان ، بە شێوازی ڕیالیستی و بە ستراتژیی خوێندنەوەی واقیعە سیاسییەکانی ڕابردوو بە نێونجێتیی ترۆماکان، ڕووبەڕووبوونەوەی خەڵک لە بەرامبەر دەسەڵاتی نەخوازراو و کەڵکوەرگرتن لە فۆلکلۆر و بە هێماسازیی کەسایەتییەکان، باس لە ڕووداوگەلێک دەکات کە هاوکات لە نێوان شەڕی یەکەم و دووەمی جیهانی و لە کاتی دروستکردنی دەوڵەت-نەتەوە لە ئێراندا، بە سەر خەڵکی کورددا هاتووە و بوونە هۆی پچڕان و ئاڵۆزیی بیرەوەری لای ئەوان. ڕۆمانی دووەمی نەهایی، باڵندەکانی دهم با، باسی ئەزموونی بەرەیەک و ئەزموونی شکستەکانی دەکات. ئەم ڕۆمانە بە ستراتژیی وەبیرهێنانەوە بۆ سازاندنەوەی بیرەوەریی بەرەیەک و هەروەها ڕۆمانتیککردنەوەی لەحن بۆ پیشاندانی کارەساتی فەرامۆشی، لە بەرەیەک باس دەکات کە بە خولیاکانیان نەگەیشتوون و بیرەورییەکانیان فەرامۆش کراون. ڕۆمانی سێیەم، گرهوی بهختی ههڵاڵە، بە خوێندنەوەی مێژووی ڕۆژهەڵاتی کوردستان و واقیعە سیاسییەکانی، سیاسیکردنەوەی فۆلکلۆر و کەڵکوەرگرتن لە چیرۆکه کۆنهکان و هەروەها، باسکردنی کێشەی پەنابەری و سازاندنەوەی مێژوو، دەیهەوێت ئەزموونێکی نوێ لە بیرەوەریی بەرەیی ساز بکات. لە ئەنجامدا، ئەم سێ ڕۆمانە بە سازدانی بیرەوەریی بەرەیی، دژەبیرەوەرییەک ساز دەکەن کە بیرەوەریی لەخوارەوە بۆ سەره و، لە دژی بیرەوەریی ناسیۆناڵیزمی ئێرانی که بیرەوەریی گشتگیری ساز کردووه و لە سەرەوە بۆ خوارە، دەوەستێنەوه.
بیرەوەریی مێژوویی
بیرەوەریی گشتگیر
دژەبیرەوەری
بیرەوەریی بەرەیی
ڕۆمانی کوردی
2021
08
23
115
132
https://jokl.uok.ac.ir/article_61969_1200b438de35f324351f8bc8494edfbf.pdf
پژوهشنامه ادبیات کردی
JOKL
2645-3657
2645-3657
1400
7
1
ویژدان، پرسێک لە سەرووی پرسە ئاکارییەکانەوە: مەسەلەی ویژدان-ی ئەحمەد موختار و شایەتییەکی گەورە
کاوە
دستورە
چەمکی ویژدان پێگەیەکی تایبەتی هەبووە لە گەشەسەندنی مێژووی وڵاتانی ڕۆژئاوادا. ئەم پێگەیە هەم لە فەرهەنگی گشتی ئەو وڵاتانە بەدی دەکرێت، هەمیش جێگاپەنجەی لەسەر یاسا دیارە. ئەم گرنگیە هەر لە یۆنانی کۆنەوە بەردەوامە و هەتا هزری هاوچەرخ ئامادەیە. ویژدان لە فەلسەفەدا لە چەمکە گرنگەکانە، بەڵام لە ئەدەبیاتی ڕۆژئاوایشدا ئامادەیە؛ یاسای مۆدێڕن هەر لە سەرەتاوە پەیوەندیەکی توندوتۆڵی هەبووه لەگەڵ ئەم چەمکە. لەم نەریتەدا ویژدان ساتی گەشەکردنی تاک، ساتی لادان لە نۆرمەکان و ساتی داهێنان و تازەگەری بووە. لە فەرهەنگی سەردەمی مۆدێڕنی کۆمەڵگا کوردییەکاندا، ئەم چەمکە و چەمکی هاوشێوەی ڕوو لە کزی دەنێن و پێگە کۆنەکەی خۆیان لە ڕووی کۆمەڵایەتی- فەرهەنگیەوە لەدەست دەدەن، بەڵام لە دونیای ڕۆشنبیریشدا جێگای ویژدان هەر فەرامۆشیە. چیرۆکی مەسئەلەی ویژدان-ی ئەحمەد موختار جاف لەو دەرفەتە گرینگانەیە کە دەکرێت بەپاڵپشتی نۆرمەکانی «مێژووی هزر» لە چەند ڕووەوە بەهەند وەربگیردرێت. ساتی نووسین و دەرکەوتنی ئەم چیرۆکە و بەرهەمی هاوشیوەی، شایەتیەکی جوانن بۆ ئەو گۆڕانە هزری و فەرهەنگیانەی کۆمەڵگای کوردی بە خۆیەوە دەبینێت. ئەم چیرۆکە بۆ خۆی ئاماژەیە کە چۆن کۆمەڵگا لە ڕووی هزریەوە گۆڕانکاری بە خۆوە دەبینێت. بەڵام ئەم چیرۆکە بۆ خۆیشی هەڵگری ڕوانینێکی تایبەتە لەسەر چۆنێتی گەشەکردنی ویژدان. ئەحمەد موختار لەم چیرۆکەدا هەوڵ دەدات پیشان بدات کە ویژدان چۆن پێوویستی بە بەستێنێکی لەباری کۆمەڵایەتی هەیە و چۆن لە نەمانی ئەم بەستێنەدا چەمکی وەک ویژدان پەراوێز دەکەوێت.
ڕەوشت
ویژدان
مێژووی ڕۆژئاوا
متمانە
ئەحمەد موختار بەگی جاف
2021
08
23
133
150
https://jokl.uok.ac.ir/article_61970_4187e7a3690aa6c3d9921b003d07d6da.pdf
پژوهشنامه ادبیات کردی
JOKL
2645-3657
2645-3657
1400
7
1
لێکۆڵینەوە بەراوردییەکان لە ئەدەبی کوردیی ناوەندیدا: سەرنجدانێک بە ڕۆڵ و پێگەی عەلائەدین سەجادی
ناصح
ملائی
نزیکەی دوو سەدە لە بەدیھاتنی ئەدەبی بەراورد و لێکۆڵینەوە بەراوردییەکان تێدەپەڕێت. ئاخێزگە و ناوەندی لەدایکبوونی ئەم بەشە لە ئەدەب، ناوەڕاستی ئورووپا و بە تایبەت وڵاتانی فەڕەنسا و ئەڵمانیا بوو. گرنگیی لێکۆڵینەوە بەراوردییەکان بۆ وێژەوانانی زۆرێک لە نەتەوەکانی دیکە خێرا دەرکەوت و لەو کاتەوە بەردەوام بۆ پەرەسەندن و خۆماڵیکردنی ئەم جۆرە لێکۆڵینەوەگەلە ھەوڵ دەدن. توێژەرانی ئەدەبی کوردیش لەم ڕەوتە بێخەبەر نەبوونە و بەش بە حاڵی خۆیان بۆ پێناسەکردنی ئەم زانستە نوێیە ھەوڵیان داوە. سەرەتای بەدیھاتن و داڕشتنی زاراوەی ئەدەبی بەراورد لە سەر دەستی یەکەم کەس لە ھەر ئەدەبێک و ھەروەھا ئەدەبی کوردییش گرنگە و گرنگییەکەی دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی کە ئاستی زانیاریی و تێکۆشانی خاوەن ئەدەبەکە لە بواری لێکۆڵینەوە بەراودییەکاندا پیشان دەدات. بە پێی بڕوای زاڵ، سەرەتای دەرکەوتنی زاراوەی ئەدەبی بەراورد و ھەروەھا ئەنجامدانی یەکەم لێکۆڵینەوەی بەراوردی لە ئەدەبی کوردی بە گشتی و ئەدەبی کوردیی ناوەندیدا بە تایبەت، بۆ حەفتاکان و ھەشتاکانی سەدەی بیستەم لە لایەن عەزیز گەردی-ـەوە دەگەڕێتەوە. ئەم وتارە ھەوڵی داوە بە شێوازی لێکۆڵینەوەیی-شیکارانە ئاوڕێک لە سەر ڕەوتی بەکارھێنانی زاراوەی ئەدەبی بەراورد و ئەنجامدانی یەکەم لێکۆڵینەوەی بەراوردی لە ئەدەبی کوردیدا بداتەوە. لە دەستکەوتەکانی ئەم لێکۆڵینەوە دەرخستنی ئەو بابەتە بووە کە وێژەوانانی کورد، پێشتر لەو کاتەی ئاماژەی پێکرا ئاگایان لە ئەدەبی بەراورد بووە و لە ڕاستیدا لە ناوەڕاستی سەدەی بیستەمدا لێکۆڵینەوەی بەراوردی ئەنجام دراوە. عەلائەدین سەجادی بۆ یەکەم جار لە کتێبی مێژووی ئەدەبی کوردیدا (١٩٥٢)، زاراوەی ئەدەبی بەراوردی بە کار ھێناوە و دەستی داوەتە لێکۆڵینەوەیەکی بەراوردی لە نێوان ئەدەبی کوردی لەگەڵ ئەدەبگەلی کۆنی دونیا و پێکەوە ھەڵیسەنگاندووە.
ئەدەبی بەراورد
ئەدەبی کوردی
ئەدەبی کوردیی ناوەندی
عەلائەدین سەجادی
2021
08
23
151
164
https://jokl.uok.ac.ir/article_61971_6501b02e9f706e264781dc6289d750ab.pdf
پژوهشنامه ادبیات کردی
JOKL
2645-3657
2645-3657
1400
7
1
چکیده های انگلیسی
2021
08
23
165
174
https://jokl.uok.ac.ir/article_61978_89644906aff9fa27ecf54f18a67d94b1.pdf