بررسی فرایند نوستالژی در اشعار محمدامین شیخ الإسلامی، «هێمن»

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کردستان

2 دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کردستان

چکیده

واژة نوستالژی که در زبان فارسی از آن با عنوان «غم غربت»  یاد می­‌شود به معنای احساس غم و دلتنگی برای خاطرات از دست ­رفته‌ی گذشته است. خاطراتی که با یادآوری آن، فرد دچار غم و اندوه می­‌شود و نوعی دلتنگی بر او سایه می­‌افکند. مهمترین عواملی که باعث به‌وجود آمدن حس نوستالژی می­‌شوند شامل: حسرت روزهای خوش دوران کودکی، زندان یا  مهاجرت، جنگ و از دست دادن استقلال کشور و... است. شاعران بومی و محلی از جمله شاعران کُرد­زبان نیز از این قاعده­ مستثنی نیستند. اشعار آن­ها تجلی­‌گاه مناسب و درخوری برای نشان دادن این حس درونی است. بزرگترین مظاهر نوستالژی را می‌توان در اشعار این شاعران یافت. آن­ها در اشعارشان همواره از خاطرات روزهایی یاد می‌کنند که در صلح و آرامش در سرزمین سرسبز و پر شور و نشاط­شان و با امید به زندگی و آینده می‌زیستند. از جمله ­این شاعران، «هێمن» است. بهره­‌گیری از عناصر طبیعی، استفاده از ادبیات شفاهی و پشتوانه قرار دادن فولکلور و فرهنگ بومی در عین به خدمت گرفتن انواع صنعت‌های ادبی، ویژگی­‌هایی از شعر هێمن است که خوانندگان این اشعار می­‌توانند تا اندازه­‌ای به درک آن­ها نایل آیند. هێمن شیفته‌ی سادگی کلام شعر بود و سعی داشت زبان شعر را به زبان واقعی مردم نزدیک سازد. از این شاعر، می­‌توان به عنوان شاعر اجتماعی یاد کرد؛ زیرا مسائل اجتماعی و سیاسی آن روزگار تأثیر عمیقی بر شعر او گذاشته است. بیشترین نمودهای شعر نوستالژیک را می­‌توان در اشعار او یافت. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به بررسی انواع نوستالژی در شعر هێمن می‌پردازیم. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که بیشترین نمود نوستالژی در اشعار هێمن به ترتیب به وطن­‌گرایی، یاد معشوق، زندان و تبعید، و یاد مرگ عزیزان مربوط می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Process of Nostalgia in the Lyrics of Mohammad Amin Shaikholislam “Hemin”

نویسندگان [English]

  • Marjan Kamyab 1
  • Somaieh Mohammadi 2
چکیده [English]

The word nostalgia that is synonymous with "homesickness" in Persian means a feeling of reminiscence combined with longing for the lost memories of past. The recollection of such memories induces sadness and sorrow, and casts the shadow of desolation. The most important causes that create a sense of nostalgia include: yearning for the good old days of childhood, imprisonment or immigration, war and loss of independence of the country. Local poets such as Kurdish poets are no exception. Their lyrics are appropriate manifestations of such inner feelings. The greatest manifestations of nostalgia can be found in the poetry of such poets. In their works of poetry, these poets talk about the memories of peaceful days in their luscious and vivacious land with a hope and bright outlook to the future. Among such poets, Hemin is one. Taking advantage of the natural elements, using oral literature, and relying on the folklore as well as local culture on the one hand, and making use of various literary devices on the other hand are the special characteristics of Hemin’s style that makes his reader to come to a better understanding of his poetry. His interest in the simplicity of language resulted in a work of poetry that is closer to the actual language of the people. He can be described as a social poet, for social and political issues of the day had a profound influence on his poetry. Most aspects of nostalgic poetry are there in his poems. In this study, various kinds of nostalgic themes in Hemin’s poetry are dealt with using descriptive-analytic approaches. The results show that the most recurrent aspects of nostalgic themes in Hemin’s poetry are consecutively home-oriented nostalgia, remembrance of the beloved, imprisonment, exile, and the death of loved ones.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nostalgia
  • Kurdish Literature
  • Hemin
منابع
اشرف زاده، رضا (۱۳۸۱). «رمانتیسم، اصول و نفوذ آن در شعر معاصر ایران»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، شماره اول، صص ۲۳۴.۲۱۵ .
انوشه، حسن (۱۳۷۴)، فرهنگ نامه ادبی فارسی: گزیده اصطلاحات ، مضامین و موضوعات ادب فارسی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
آذر مکان، حشمت الله و مرضیه ربیعی (۱۳۹۳). بررسی نوستالژی در رساله های شهاب الدین سهروردی. فصلنامه عرفان اسلامی، سال ۱۱، شماره ۴۱، صص۸۴-۶۱.
باقری، بهادر و فاطه توکلی (۱۳۹۳). «بررسی و تحلیل نوستالژی در مجموعه اشعار قیصر امین پور». نامه فرهنگستان (ویژه نامه ادبیات انقلاب اسلامی)، شماره ۱، صص ۱۴۷-۱۷۰.
پورافکاری، نصرت الله (۱۳۷۶). چکیده روانشناسی بالینی. تهران: آگاه.
تقی زاده، صفدر (۱۳۸۱). نوستالژی. مجله فرهنگ و هنر بخارا، شماره ۲۴، صص ۲۰۱-۲۰۵.
خدادادی مهاباد، معصومه (۱۳۸۴). « نوستالژی و اشعار طاهره صفار زاده» . مجلد، شعر ، تهران، شماره ۴۵، صص ۶۸-۷۱.
خزانه دار لو، محمد علی و راضیه خوش ضمیر (۱۳۹۳). «بررسی مفاهیم نوستالژیک در اشعار سیاوش کسرایی». مجله ادب پژوهشی، دانشگاه گیلان، شماره ۳، صص ۵۷-۷۵.
روشنفکر، کبری و سجاد اسماعیلی (۱۳۹۱). بررسی تطبیقی نوستالژی در شعر عبد الوهاب بیانی و شفیعی کدکنی . پژوهش های ادبیات تطبیقی، شماره ۲، صص ۲۷-۵۵.
شاهرخی، محمود (۱۳۸۱). «چهره تابناک». مجله شعر، دوره 10، شماره ۳۰، د ۳۳.
شریفیان، مهدی و شریف تیموری (۱۳۸۵). بررسی فرایند نوستالژی در شعر معاصر فارسی، بر اساس اشعار نیما یوشیج و مهدی اخوان ثالث, مجالسه کاوش نامه، شماره ۱۲، صص ۶۲- ۳۳.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (۱۳۵۲). «تلقی قدما از وطن». الفبا، دوره اول، جلد دوم، صص ۱۱ -۱.
شمیسا، سیروس (۱۳۸۷). انواع ادبی. تهران: نشر میترا، چاپ سوم.
شیخ الاسلامی، محمد امین (هیمن) ( ۲0۰۸)، مجموعه اشعار. سنندج: انتشارات کردستان.
صورتگر، لطفعلی (۱۳۳۶). سخن سنجی. تهران: این سینا.
صیادی نژاد، روح الله و حسین قربان پورآرانی و مهوش حسن پور (۱۳۹۳). بررسی زمینه های نوستالژی در سروده های نازک الملائکه و فروغ فرخزاد» . پژوهشنامه ادب غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال ۱۲، شماره ۲۲، مص۲۲۶۲۰۹.
طاهری نیا، علی باقر و نسرین عباسی (۱۳۹۰). «بررسی پدیده نوستالژی غم غربت در اشعار ابن خفاجه ». پژوهشنامه ادبیات غنایی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال ۹، شماره ۱۷، صص ۱۷۲-۱۴۹.
علیزاده، ناصر و عباس باقی نژاد (۱۳۹۱). «قیصر امین پور و رویکرد نوستالژیک»، مجله شعر پژوهی (بوستان ادب)، دانشگاه شیراز ، سال ۴، شماره ۲، پیاپی ۱۲، ص ۲۰۴-۱۷۵.
کالینیکوس، الک (۱۳۸۲). نقد پست مدرنیسم. ترجمه اعظم فرهادی. تهران: نیکا.
کلاهچیان، فاطمه (۱۳۸۶). نوستالی، دلتنگی برای گذشته در شعر کلاسیک عرفانی، رساله دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تربیت معلم.
محمدی، برات و سمیه عباس زاده (۱۳۹۱). «از غم و حسرت شاعران کلاسیک تانوستالژی شاعران رمانتیک». فصلنام، تحقیقات تعلیمی و غنایی زبان و ادب فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر، سال ۱۱، صص ۱۹۲-۱۶۵.
محمدی، محمد (۱۳۷۳). انسان در شعر معاصر. تهران: توس.
مختاری، محمد (۱۳۷۸). منوچهر آتشی. تهران: توس.
مردوخ روحانی، بابا (۱۳۸۲). تاریخ مشاهیر کرد. تهران: سروش.
مشایخی، حمیدرضا و اصغر خوش چرخ (۱۳۹۰). «نگاه نوستالژیک خاقانی و بحتری به ایوان مداین»، مجله ادب عربی، سال چهارم، شماره ۱، صص ۲۳۰۲۰۳.
مظفری، سولماز (۱۳۹۴). «کفش های مکاشفه و رویکرد نوستالژیک» . فصلنامه پژوهش های ادبی و بلاغی، سال سوم، شماره ۱۰، صص۱۰۳-91.
نفیسی، حمید (بی تا). «نوستالژی مهاجر». مجله گفتگو، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، صص ۷۵-۵۹.
نعمتی، فاروق و علی سلیمی و ایرب مرادی (۱۳۹۲). «سایه روشن تلخ و شیرین خاطرات گذشته در اشعار شهریار و سید قطب»، فصلنامه پژوهش های ادبی و بلاغی، سال دوم، شماره اول، پیاپی۵، صص۸۰-۶۴.
یونگ، کارل گوستاو (۱۳۷۶). انسان و سمبل هایش. ترجمه حسن اکبریان طبری. تهران: علمی و فرهنگی.