شرح و توضیح بیتی از لیلی و مجنون نظامی (با تکیه بر تمثیل و گاهنامه کردی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه فردوسی مشهد. دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی. گروه زبان و ادبیات فارسی

چکیده

زبان و فرهنگ کُردی، دارای ادبیّات شفاهی وسیعی‌است که علاوه‌بر قدمت و غنای آن، در درک نکات مبهم و دشوار برخی از شاعران کمک به‌سزایی خواهد کرد. نظامی گنجوی، یکی از همان شاعرانی‌است که تحت تأثیر زبان و فرهنگ مادری خود یعنی زبان و ادبیّات کُردی قرار گرفته است و در جای‌جای خمسۀ او قراین و نشانه‌های این تأثیر‌پذیری به چشم‌ می‌خورد. نظامی در مثنوی لیلی و مجنون با به استخدام در آوردن ترکیبات و مفردات زبان کُردی و نیز فرهنگ عامۀ مردم کُرد از یک‌سو و از دیگر سو، عدم درک آن توسط کاتبان و شارحان، ابیات این مثنوی را در بوتۀ ابهام کشانده است. «افسانۀ سربُزی» یکی از ترکیبات و اصطلاحاتی است که نظامی آن را از فرهنگ و باور‌های زبان کُردی وام گرفته است و از آن‌جایی که شارحان از این نکته غافل بوده‌اند نتوانسته‌اند شرح دقیق و جامعی از آن به دست دهند. در این جستار سعی شده است، با بهره‌گیری از روایات و باورهای عامیانۀ کُردی، شرح دقیق آن را مطرح شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Kurdish allegory and calendar in Lilly and Majnon written by Nezami

نویسنده [English]

  • akbar heidarian
um.ac.ir
چکیده [English]

Abstract
Kurdish language and culture has extensive oral literature, which in addition to its age and value would be very helpful in understanding the narrow and vague points of some poets. Nezami Ganjavi is one of the poets who are influenced by his mother tongue and culture i.e. Kurdish language and literature, and the signs and symptoms of this influence appear in everywhere in his Khamseh Book. Nezami in Lilly and Majnoon poetry, by applying compositions and singulars of the Kurdish language, as well as the popular culture of the Kurdish people on the one hand, and the lack of understanding by writers and descriptors on the other hand, had left the ambiguities in the verses of Masnavi. In this research, we intend to eliminate the ambiguity of a difficult verse of Nezami by providing evidence of Kurdish language culture and beliefs and its correspondence with Lilly and Majnon.
x x

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nezami Ganjavi
  • Lilly and Majnon
  • allegory
  • Kurdish language
 
منابع
احمدنژاد، کامل (۱۳۶۹)، تحلیل آثار نظامی گنجوی. تهران: انتشارات علمی.
 ایوبیان، عبدالله (۱۳۴۳)، «تقویم ستی گردی». نشریهی دانشکده ی ادبیات دانشگاه تبری، شماره دوم سال ۱۶. باستید، روژه (۱۳۷۴). هنر و جامعه. ترجمه ی غفار حسینی. تهران: نوس.
بیرونی، ابوریحان (۱۳۸۹). آثار الباقیه. ترجمهی اکبر دانا سرشت. تهران: امیر کبیر.
ثروت، منصور (۱۳۷۰). گنجینه حکمت در آثار نظامی. تهران: امیرکبیر.
راو دراد، اعظم (۱۳۸۲). نظریه های جامعه شناسی هنر و ادبیات. تهران: دانشگاه تهران.
رضی، هاشم (۱۳۸۲). گاهشماری و جشن های ایران باستان. تهران: بهجت
ریاحی، لیلی (۱۳۵۸)، قهرمانان خسرو و شیرین. تهران: امیرکبیر.
زرین کوب، عبدالحسین (۱۳۷۲). پیر گنجه در جستجوی ناکجا آباد. تهران: سخن.
شعاعی، مالک (۱۳۹۵). «فصل بهار و مناسبت های آن در تقویم کردی. دو فصلنامه ی فرهنگ و ادبیات عامه. شماره هفتم. صص ۱۷۱-۱۴۹ شمس، اسماعیل (۱۳۹۳). فولکلور و تاریخ کرد. قم: مجمع ذخایر اسلامی.
صالحی، ژیلا و سید احمد پارسا (۱۳۸۷). مقایسه ی خسرو و شیرین نظامی با شیرین و فرهاد الماس خان کندوله ای». کاوش نامه. سال ۰۹ شماره ی ۱۷. صص ۱۵۲-۱۲۹.
فره وشی، بهرام (۱۳۶۴)، جهان فروری بخشی از فرهنگ ایران کهن. تهران: کاویان.
کریستین سن، آرتور (۱۳۶۸). ایران در زمان ساسانیان. ترجمه ی رشید یاسمی. تهران: دنیای کتاب.
کریمی دوستان، غلامحسین (۱۳۸۰). کردی ایلامی بررسی گویش بدره. کردستان: دانشگاه کردستان.
معین، محمد (۱۳۶۴)، مجموعه مقالات دکتر محمد معین، به کوشش مهدخت معین. تهران: مؤسسه انتشارات معین.
نظامی گنجوى، الیاس بن یوسف (۱۳۱۳). لیلی و مجنون. تصحیح حسن وحید دستگردی. تهران: ارمغان.
- (۱۳۸۹). لیلی و مجنون. تصحیح بهروز ثروتیان. تهران: توس
- (۱۳۷۰). گزیده ی لیلی و مجنون. تلخص و مقدمه ی عبدالمحمد آیتی، تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی
- (۱۳۷۶). لیلی و مجنون، به کوشش سعید حمدیان. تهران.
- (۱۳۸۷). گزیدهی منظومه های نظامی، گزینش و گزارش یدالله بهمنی مطلق، تهران: دانشگاه شهید رجایی.
نفیسی، سعید (بی تا). مقدمه بر دیوان قصاید و غزلیات نظامی، تهران: فروغی.
یوسفی، هادی و فرهاد حمیدی (۱۳۹۳). «تطبیق دو منظومهی غنایی فارسی و کردی؛ مطالعه ی موردی: خسرو و شیرین نظامی و خسرو و شیرین خانای قبادی». دو فصلنامه ی ادب نامه ی تطبیقی، سال ۱. شماره ی 1. صص ۶۱-۴۷.