تحلیل رمان آخرین انار دنیا اثر بختیار علی: خوانشی ساخت‌گرایانه از منظر لوسین گلدمن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد ادبیات روایی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

2 دبیر آموزش و پرورش، سنندج، ایران

10.34785/J013.2020.204

چکیده

جامعه به عنوان بنیادی­ترین عامل شکل­‌دهنده­‌ی فرهنگ و ساختار اجتماعی، حامل تمامی ابعاد فرهنگ، سیاست، هنر و ادبیات است. جامعه و فراورده­‌های بشری در تقابلی همه­‌جانبه در حال تولید و بازتولید هستند؛ بنابراین اجتماع، آن چهارچوب بنیادینی است که فعالیت­ها و کنش­‌های بشری را جهت می­‌بخشد. هنر، به ویژه ادبیات، به مثابه‌­ی یکی از تولیدات بشری، برخلاف تصور پیشین که آن را تنها محصول ذوق و خلّاقیّت و دارای جنبه­‌ی ­تخیّلی صرف می‌­پنداشتند، کاملاً در احاطه­‌ی امر اجتماعی قرار دارد؛ برای تحلیل ادبیات باید دست به دامن نظریه­‌های اجتماعی شویم و ادبیات را در داخل چهارچوب اجتماع بررسی کنیم. آنچه که داعیه­‌دار این موضوع است، جامعه‌شناسی ادبیات تلقی می‌شود. پژوهشگران معتقدند عرصه‌ی جامعه‌­شناسی ادبیات هر قصه و اثر ادبی دیگر، وقایع زمانه‌ی خود را بازگو می­‌کند. هدف این مقاله بررسی ساختارهای ذهنی و زیبایی‌­شناختی سازنده­‌ی آگاهی جمعی موجود در رمان آخرین انار دنیا با تمرکز بر ساخت­گرایی تکوینی لوسین گلدمن بوده است. در این شیوه، محتوای اثر ادبی و رابطه‌­ی آن را با جامعه‌­ای بررسی می­‌کند که اثر در آن خلق شده است و به جای توصیف محتوای اثر ادبی به بررسی محتوا و رابطه­ی آن با جهان­‌نگری در یک دوران خاص می­‌پردازد. نتایج پژوهش نشان می­‌دهد که در این رمان با سه دوره از تاریخ سیاسی-اجتماعی کردستان روبه‌­رو هستیم. ادبیات خلق شده از نظر جان و صورت توأمان شده با شخصیت­‌هایی که هر کدام نماینده­‌ی دوره‌ه­ای خاص از تاریخ سیاسی-اجتماعی کردستان هستند. کردستان قبل از انتفاضه و بعد از انتفاضه که در آن جنگ داخلی روی می‌­دهد و عارضه‌­ها و پیامدهای سیاسی و اجتماعی بعد از شکل­‌گیری ایده­‌های سیاسی کردها.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Structuralist Analysis of Bakhtiar Ali’s The Last Pomegranate of the World in Terms of Lucien Goldmann’s Approach

نویسندگان [English]

  • Somaye Abdullahian 1
  • Hiwa Abdi 2
1 MA in Narrative Literature, University of Zanjan, Iran
2 Teacher, Sanandaj, Iran
چکیده [English]

Society, as the most fundamental factor in the formation of culture and the social structure, carries all aspects of culture, politics, art, and literature. Society and human productions are being produced and reproduced in a comprehensive contrast with each other. Society is thus the fundamental framework directing human actions and activities. Art and literature in particular, as human productions are surrounded by the social as opposed to the past belief considering them the products of taste and creativity and of imaginational nature only. It is illuminating to employ social theories in order to analyze literature and to study it within the framework of society. This is what the sociology of literature is concerned with. Researchers in the field of sociology of literature argue that all stories and other literary works retell the events of their times. The purpose of this research is to study the intellectual and aesthetic structures constructing the collective consciousness in the novel, The Last Pomegranateof the World, based on Lucien Goldmann’s genetic structuralism. In this approach, the content of a literary work and its relationship with the society the work was created in are studied. Instead of describing the content of a literary work, its content is examined considering its relationship with the worldview of a specific period. The results of the study indicate that in this novel we are faced with three periods of the social-political history of Kurdistan. Both the content and the form of the novel are accompanied by characters each representing a particular period of the social-political history of Kurdistan: Kurdistan before the uprising, Kurdistan after the uprising, when the civil war occurs, and the political and social consequences after the formation of Kurdish political ideas.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sociology of Literature
  • Genetic Structuralism
  • Lucien Goldmann
  • The Last Pomegranate of the World
  • Bakhtiar Ali
منابع
ایوتادیه، ژان. (1377). «جامعه­شناسی ادبیات و بنیان­گذاران آن». در مجموعه‌ی درآمدی بر جامعه­شناسی ادبیات. گزیده و ترجمه محمد جعفر پوینده. چاپ اول. تهران: نقش­ جهان.
رجبی، فرهاد و طاهره شکوری. (1394). «بررسی آگاهی آرمانی شعر امل دنقل و اسماعیل شاهرودی بر مبنای ساختگرایی تکوینی لوسین گلدمن»، مجله­ی علمی پژوهشی انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی، شماره­ی 34، صص81  ـ 59.
ریتزر، جورج. (1384). نظریه­های جامعه­شناسی در دوران معاصر. مترجم: محسن ثلاثی.
زیما، پیر. و. (1377). «جامعه­شناسی رمان از دیدگاه یان وات، لوکاچ، ماشری، گلدمن، باختین». در مجموعه‌ی درآمدی بر جامعه­شناسی ادبیات. گزیده و ترجمه محمد جعفر پوینده. چاپ اول. تهران: نقش­ جهان.
ستوده، هدایت­الله. (1378). جامعه­شناسی در ادبیات فارسی. تهران: آوای نور.
سرباز، حسن و چنور محمدی. (). «بررسی مؤلفه­های رئالیسم جادویی در رمان ئێوارەی پەروانە­ی بختیار علی» پژوهش­نامه­ی ادبیات کردی، سال دوم، شماره­ی 2، صص 1 ـ 32).
سلدن، رامان. (1377). راهنمای نظریه­ی ادبی. مترجم: عباس مخبر، تهران: طرح نو.
عسگری­حسنلو، عسگر. (1386). «سیر نظریه­های نقد جامعه­شناختی ادبیات». مجله­ی ادب پژوهی، شماره­ی چهارم، صص 43 ـ 64 .
علی، بختیار. (1383). آخرین انار دنیا. مترجم: مریوان حلبچه­ای، تهران: انتشارات نشر ثالث.
قاسم­زاده، الهه. (1390). «رئالیسم جادویی مشرق زمین». گلستانه، شماره­ی 112، صص 79 ـ 80.
گلدمن، لوسین. (1371). دفاع از جامعه­شناسی رمان. مترجم: محمد جعفر پوینده. انتشارات هوش و ابتکار.
گلدمن، لوسین. (1377). «جامعه­شناسی ادبیات و شاخه­های گوناگون آن». در مجموعه‌ی درآمدی بر جامعه­شناسی ادبیات. گزیده و ترجمه­ی محمد جعفر پوینده، تهران: نشر چشمه.
گلدمن، لوسین. (1377). درآمدی بر جامعه­شناسی ادبیات. مترجم: محمد جعفر پوینده. تهران: نقش جهان.
گلدمن، لوسین. (1382). نقد تکوینی. مترجم: محمد تقی غیاثی، تهران: انتشارات بزرگمهر.
لوکاچ، جورج. (1375). «شرایط اجتماعی و تاریخی ظهور رمان تاریخی». مترجم: مجید مددی. فصلنامه­­ی ارغوان. سال سوم، شماره­ی 9 و 10، صص 137 ـ 151.
لوکاچ، جورج. (1380). نظریه­ی رمان. ترجمه­ی حسن مرتضوی. چاپ اول. تهران: نشر قصه.
م. ایرانیان، جمشید. (1358). واقعیت اجتماعی و جهان داستان. چاپ اول. تهران: امیرکبیر.
میرصادقی، جمال و میمنت میرصادقی. (1377). واژه­نامه­ی داستان­نویسی. تهران: نشر کتاب مهناز.