ژیان و بەرهەمی مەلا عیسا جوانڕۆیی لە ئاوێنەی دەستنووسەکاندا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

ماستەری فێرکاریی زمانی عەرەبی، زانکۆی تەربیه‌ت مودەڕس، تاران، ئێران

چکیده

مێژووی ئەدەبی کوردی پڕە لە ناوی شاعیران و نووسەرانێک کە لە سەردەمی ژیانی خۆیاندا پێگەیەکی زانستی و کۆمەڵایەتی بەرزیان هەبووە، بەڵام لە ئێستادا تەنها زانیاریی لە سەر ژیان و بەرهەمەکانیان لەبەردەستدایە. یەکێک لە ڕێگاکانی ئاگاداربوونەوە لە ژیان و بەرهەمی زانایانی ڕابردوو، لێکۆڵینەوە لە بەرهەمەکانیان بەتایبەتی دەستنووسەکانی ئەوانە، لەبەر ئەوەی ئەم دەستنووسانە هەموو کات لەگەڵیان بووە، بەردەوام تێبینیان لە پەڕاوێزیاندا نووسیوە. شەنوکەو کردنی ئەو پەڕاوێزانە کە زانیاری جۆراوجۆر لەخۆدەگرێ، یارمەتیدەرە لە ناسینی لایەنە شاراوەکانی ژیانی زانایانی ڕابردوو. مەلا عیسای جوانرۆیی یەکێکە لەو زانا و شاعیرە کوردانەیه، کە زانیارییەکی هەرەکەم لەسەر ژیان و بەرهەمەکانی بەردەستە. لەم وتارەدا، بە میتۆدی وەسفیی - شیکاری، شێوازی کۆکردنەوەی زانیاری بەڵگەنامەیی-کتێبخانەیی و بە کەڵک وەرگرتن لە سەرچاوەی دەستنووس، لایەنە بەدەرنەخراەوەکانی ژیان و بەرهەمی ئەم کەسایەتیە دەخەینەڕوو. ئەنجامەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە مەلا عیسا لە بنەماڵەی زانستی سدیقی کڵاشی بووە کە لە کۆتاییەکانی سەدەی دوازدە لەدایک بووە و لە ساڵی ١٣٦٧ کۆچی دوایی کردووە. جگە لە وانەوتنەوە، توانایەکی باشی لە هۆنینەوەی شیعر  هەبووە. لەم توێژینەوەدا وێڕای ناساندنی چەن دەستنووسێک کە بە خەتی مەلا عیسا نووسراون، هەروەها دەرخستنی چەن شیعرێکی تازە دۆزراوەی ئەم زانایەکە بە زمانی فارسی و کوردی نووسراون، باس لە هەندێک لایەنی ژیانی، لەوانە ڕەچەڵەکی، کاتی لەدایک‌بوون وکۆچی دوایی و تایبەتمەندییە کەسییەکانی دەکەین.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Life and Works of Mula Isa Jawanroodi in the Mirror of Manuscripts

نویسنده [English]

  • Taregh Yarahmadi
MA in Arabic Teaching, Tarbiat Modares University, Manuscript Researcher, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The history of Kurdish literature is full of names of poets and writers who had the highest scientific and social position during their lives, but at present only little information is available about their lives and works. One way to learn about the lives and works of past scholars is to study their works, especially their manuscripts. Exploring the margins, which contain various information, helps to identify hidden aspects of the lives of past scientists. Mola Isa Jwanroyi is one of the Kurdish scholars and poets whose life and works are known. In this article, we present the inexpressible aspects of this personality's life and works through descriptive-analytical methods, library research and using manuscript sources. The results indicate that Mullah Isa belonged to the scholarly family of Sediqi Klashi, who was born in the late twelfth century and died in the early thirteenth century. In addition to teaching, he was skilled at writing poetry. In this paper, we will introduce several manuscripts written in Mullah Isa's calligraphy, as well as several newly discovered poems written by this scholar in Persian and Kurdish.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kurdish Scholars
  • Jawanroodi scholars
  • Sediqi Family
  • Mula Isa Jwanroyi
  • Mula Isa Klashi
فارسی
حافظ، شمس الدین محمد (١٣٩١). دیوان حافظ شیرازی، تهران، انتشارات پیام عدالت، چاپ دوم.
حسین زاده، محمد (١٣٧٧). تاریخچه جوانرود، کرمانشاه، انتشارات طاق بستان، چاپ اول.
سلطانی، محمدعلی(١٣٧٤). تاریخ تسنن در کرمانشاه، تهران، نشر سها.
-، -، حدیقه سلطانی (١٣٦٩). جلد دوم، ارومیه، انتشارات صلاح الدین ایوبی، چاپ اول.
میراحمدی، فریدون (١٣٨٩). جوانرود در گذر تاریخ، سنندج، نشر سنندج.
 
کوردی
ڕۆحانی، باباشێخی مەردۆخ (١٣٨٩). مێژووی ناودارانی کورد، وەرگێڕ، مەردۆخی ڕۆحانی، ماجد، بەرگی یەکەم، بڵاوگەی سنه، چاپی یەکەم.
سەججادی، عەلائەددین (۱۳۹۳). دەقەکانی ئەدەبی کوردی، سنە، بڵاوکردنەوەی کوردستان، چاپی یەکەم.
قەرەداغی، محەممەدعەلی (٢٠٠٤). بووژاندنەوەی مێژووی زانایانی کورد لە ڕێگای دەستخەتەکانیانەوە، بەرگی شەشەم، هەولێر، بڵاوگەی ئاراس، چاپی یەکەم.
مودەڕیس، مەلا عەبدولکەریم (١٣٨٩). بنەماڵەی زانیاران، تاران، بڵاوگەی ئانا.
مەولەوی تاوگۆزی، عەبدوڕەحیم (١٣٨٦). دیوانی مەولەوی کورد، ئامادەکردنی: مودەڕێس، عەبدولکەریم، سنه، بڵاوگەی کوردستان، چاپی چوارەم.
دەستنووس
ابن الحاج، محمد بن حسن. رفع الخفا عن ذات الشفا فی سیرة المصطفی، کتابخانه علامه طباطبایی شیراز، کاتب: عیسی بن عبدالله، ۱۲۳۹ ه.ق، شماره ۱۶۷۸.
تختی سنندجی، عبدالقادر بن محمد سعید، اثبات الواجب، کتابخانه دائرة المعارف بزرگ اسلامی، کاتب: عیسی بن عبدالله، ۱۲۳۷ ه.ق، شماره  ٣/١٤٣٢
جرجانی، ابوالفتح بن مخدوم، شرح آداب البحث العضدیة، کتابخانه دائرة المعارف بزرگ اسلامی، کاتب: عیسی بن عبدالله بن محمد صالح بن مصطفی، شماره ٦/١٣٤٦
جرجانی، محمد بن علی، الدرة فی المنطق، کتابخانه دائرة المعارف بزرگ اسلامی، کاتب: عیسی بن عبدالله، شماره ٥/١٣٤٦
حنفی تبریزی، شمس الدین محمد. رسالة الحنفیة فی علم الآداب، کتابخانه دائرة المعارف بزرگ اسلامی، کاتب: عیسی بن مولانا عبدالله، ۱۲۱۷ ه. ق، شماره ١/١٣٤٦
شهرزوری، حسن بن هدایة الله، الوضوح فی شرح المحرر، مکتبة الاوقاف المرکزیة بسلیمانیة، الناسخ: عیسی بن ملا عبدالله بن ملا محمد صالح بن ملا مصطفی بن ملا حسین بن ملا موسی بن ملا نصرالله، ۱۲۲۸، رقم ۷/۶۵ت/۳۱۷۲.
صفدی، محمد بن عبدالرحمن، رحمة الامة فی اختلاف الائمة، کتابخانه مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی، کاتب: موسی بن عبدالله بن محمد صالح بن مصطفی الکلاشی، ۱۲٦۰ ه.ق، شماره ۷٥٥.
عصام الدین اسفراینی ، ابراهیم بن محمد، شرح ‌آداب البحث، کتابخانه دائرة المعارف بزرگ اسلامی، کاتب: عیسی بن مولانا عبدالله بن مولانا صالح بن مصطفی، ۱۲۱۷ ه.ق، شماره ٢/١٣٤٦
قطب الدین رازی، محمد بن محمد، تحقیق الکلیات، کتابخانه دائرة المعارف بزرگ اسلامی، کاتب: عیسی بن عبدالله، ۱۲۱۷ ه.ق، شماره ٦/١٣٤٦