تطبیق ادبیات کردی با ادبیات فارسی در زمینه‌ی عروض و وزن شعر

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کردستان

چکیده

ادبیات ملل خاورمیانه از لحاظ گستردگی و تنوّع موضوعات و قدمت تاریخی، در میان ملل جهان، برجسته و ممتاز است و در این میان ادب فارسی، شهرت و اعتبار ویژه­ای فراهم آورده است. یکی از زبان­ های پویای هند و ایرانی که از همه ­ی زبان­های این گروه به زبان فارسی نزدیک­تر است و با آن پیوند تاریخی دارد، زبان کردی است. این پیوند و نزدیکی علاوه بر فرهنگ عامه، در ادبیات نیز تأثیر نهاده است. عروض وزن شعر کلاسیک کردی هر چند از بحور و دوائر عروض شعر عرب فراهم آمده است، امّا نحوه­ی کاربرد این بحور در سرایش شعر کلاسیک کردی همانند کاربرد آن در شعر کهن پارسی است و نیز اوزانی که برای سرایش شعر ملمّع و اشعار عربی در میان ادبای کرد به کار رفته است، با اوزانی که شاعران پارسی­گوی در سرایش شعر ملمّع و اشعار عربی از آنها بهره برده­اند، تطابق دارد. در این مقاله، علاوه بر تببین این موارد نتیجه­‌گیری کلّی از مباحث نیز ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Kurdish and Persian Literature on Grounds of Prosody and Meter

نویسنده [English]

  • Seyed As’ad Sheikh Ahmadi
Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, University of Kurdistan
چکیده [English]

In terms of scope and diversity of topic as well as historical antiquity, literature of the Middle East is outstanding among world literatures, and Persian literature, in particular, has acquired a special reputation in this regard. As a living and dynamic Indo-Iranian language, Kurdish is in closer affinity with Persian language than all the others in the same group and enjoys a historical link with it. This close affinity has affected Kurdish popular culture as well as literature. Although the prosody and meter of Kurdish poetry has been derived from the Behers of Arabic Prosody, the use of these Behers in classical Kurdish poetry is akin to that of ancient Persian poetry. Moreover, the meters employed to compose macaronic and Arabic poetry used by Kurdish men of letters, match the meters which Persian poets have used in composing macaronic and Arabic poetry. In this paper, in addition to elucidating such cases, a general conclusion of the discussion is also presented.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Persian Literature
  • Kurdish Classical Poetry
  • Meters
  • Zihafat
  • Macaronic
منابع عربی و فارسی:
بدیع یعقوب، امیل (۱۹۹۱) المعجم المفصل فی علم العروض و القافیه و فنون الشعر، بیروت: دار الکتب العلمیة.
حافظ، شمس الدین محمد (۱۳۶۹) دیوان، به تصحیح قزوینی و غنی، تهران: زوار۔
خاقانی، بدیل بن علی (۱۳۶۸) دیوان، تصحیح ضیاء الدین سجادی، تهران: زوار۔
سعدی، مصلح بن عبد الله (۱۳۷۲) کلیات، تصحیح محمدعلی فروغی، تهران: امیر کبیر.
شمیسا، سیروس (۱۳۶۹) آشنایی با عروض و قافیه، تهران: فردوس.
شیخ احمدی، سیداسعد (۱۳۷۳) بررسی نقد و پژوهش در آثار پارسی شاعران کرد عراقی (پایان نامه کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی) تهران: دانشگاه تربیت مدرسه
شیخ احمدی، سید اسعد (۱۳۷۸) نگاهی به ملمع های شاعران سده ی ششم و تأثیر این اشعار در ملمع های شاعران سبک عراقی، گردآوری و تدوین محمد سرور مولایی، مجموعه مقالات همایش سالانه ی زبان و ادبیات فارسی (همایش پنجم) تهران: دانشگاه هرمزگان، صص. ۸۲- ۷۵.
معتمدی، مهیندخت (۱۳۶۸) نقشی از مولانا خالد نقشینا۔ی، تهران: پاژنگ.
ناتل خانلری، پرویز (۱۳۶۷) وزن شعر فارسی، تهران: توس.
نداء طه (۱۳۸۳) ادبیات تطبیقی، ترجمه هادی نظری منظّم، تهران: نشر نی.
وحیدیان کامیار، تقی (۱۳۶۴) عروس سال چهارم فرهنگ و ادب، تهران: سازمان کتاب های درسی
وراوینی، سعد الدین (۱۳۶۶) مرزبان نامه، با شرح خلیل خطیب رهبر، تهران: انتشارات صفی علیشاه
وطواط، رشیدالدین (۱۳۶۲) حدائق الحر فی دقائق الشعر، تصحیح عباس اقبال، تهران: طهوری.
هودی، احمد (۲۰۰۴) العروض فی الشعر الکردی، أربیل: المجمع العلمی الکردستانی.
همایی، جلال الدین (۱۳۶۷) فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: نشر هما۔
منابع کردی:
بیکه س، فایه ق عه بدوللا (۱۹۸۰) دیوان، شرحی محه ممه د مه لاکه ریم، به غدا: مطبعة الأدیب البغدادیة.
تاله بانی، شیخ ره زا (۲۰۰۰) دیوان، شه رحی شوکور مسنه فا، هه ولیر: وه زاره تی په روه رده.
جزیری، ئه حمه د (۱۳۶۱) دیوان. شه ری هه ژار، تاران: سروش.
گه ردی، عه زیز (۲۰۰۳) رابه ری کیشی شیعری کلاسیکی کوردی، سلیمانی: چاپخانه ی دیکان.
مه حوی، محه مه د عوسمان بالخی (۱۳۶۷) دیوان، شه رحی مه لا عه بدولکه ریم موده رریس، ورمی، سه لاحه دین ئه یوویی.
نالی، ئه حمه د شاوه یس میکائیلی (۱۳۶۸) دیوان، شه رحی مه لا عه بدولکه ریم موده رریس و فاتح عه بدولکه ریم، ورمی: سه لاحه دین ئه یوویی.
نه قیب به رزنجی، سه ید ئه حمه د (۱۹۸۵) دیوان، شه رحی مه حموود ئه حمه د محه ممه د، به غدا: چاپخانه ی ئیرشاد.