بررسی ساختاری داستان موسی و سنگتراش دردیوان میرزا احمد داواشی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده زبان و ادبیات، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

10.34785/J013.2020.942

چکیده

داستان موسی و شبان از جمله داستان‌های بسیار تأثیرگذاری است که مولوی آن را برساخته و با مهارت تمام در مثنوی آورده است. ظاهراً منشأ این داستان نامعلوم است و عده‌ای را عقیده بر این است که داستان موسی و عبد صالح در قرآن، مولوی را بر آن داشته تا به قیاس شریعت و طریقت دست یازد و طریقت را أهمّ از دیگری بنمایاند. پس از مولوی، این داستان (با تأثر از وی) در قالب دیگری به نام موسی و سنگتراش روایت شده که به گمان برخی، ازآن عبید زاکانی است؛ اما، با دقت در سبک این منظومه و مقایسه‌ی آن با شعر عبید، انتساب آن به وی نامحتمل می‌نماید. این داستان در میان شاعران کرد نیز مورد استقبال قرار گرفته و آنان به زبان کردی آن را به نظم درآورده‌اند. از جمله این شاعران، میرزا احمد داواشی (1280- 1359) زاده‌ی روانسر است، که با مهارتی وافر به این قصه اهتمام ورزیده و آن را به زبان کردی به رشته‌ی نظم درآورده است. در این مقاله تلاش می‌شود که با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و با رویکرد نقد ساختاری، قصۀ موسی و سنگتراش که در دیوان میرزا احمد داواشی در 129 بیت به نظم آمده، مورد بررسی قرار گرفته و عناصر تشکیل دهنده‌ی آن تحلیل شوند. نتایج نشان می‌دهد که داستان موسی و سنگتراش، دارای تمام عناصر یک داستان کامل است و نویسنده توانسته به خوبی از این عناصر در جهت پیشبرد درونمایه بهره بگیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Structural Investigation of the Story of Moses and the Stonecutter by Mirza Ahmad Dawashi

نویسندگان [English]

  • Sharafat Karimi
  • Jamil Jafari
Department of Arabic Language and Literature, Faculty of Language and Literature, University of Kurdistan, Sanandaj, Iran
چکیده [English]

The story of Moses and the shepherd is one of the most influential stories that Rumi has built and brought skillfully in Mathnavi. The origin of this story is apparently unknown, but some believe that the story of Moses and the righteous servant in the Holy Qur'an has persuaded Rumi to compare Shari'a with Tariqa. After Rumi this story has been narrated in another form called Moses and the stonecutter which is believed to be written by Obeid Zakani; but with paying a little attention to its style and comparing it with other Obeid's works, this assignation seems improbable. This story has also been welcomed by Kurd singers and they recomposed it in Kurdish language. Among them we came across with Kurd poet Mirza Ahmad Dawashi (1280-1359) who paid a great attention to this story and skillfully versified it in Kurdish. Now in this paper, using the descriptive-analytical method and with a structural critique approach, we attempt to investigate the story of Moses and the stonecutter which is versified by Dawashi in 129 verses, and to analyze its elements. The results show that this story has all the elements of a complete narration and the author has successfully used these elements to develop the theme.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kurdish Poetry
  • versified Story
  • Mawlavi
  • Moses and the Shepherd
  • Mirza Ahmad Dawashi
  • Moses and the Stonecutter
منابع
فارسی:
براهنی، رضا. (1368). قصه نویسی. تهران: نشر البرز.
ذوالفقاری، حسن. (1386). «نگاهی ساختاری به داستان موسی (ع) و شبان مثنوی، عناصر داستانی و مآخذ و نظایر آن». پژوهش های ادبی. (سال 4، شماره 17)، 35-62.
زاکانی، عبید. (1376). کلیات عبید زاکانی. با مقدمه عباس اقبال آشتیانی. تهران: انتشارات پیک فرهنگ.
زرین­کوب، عبدالحسین. (1386). بحر در کوزه (نقد و تفسیر قصه ها و تمثیلات مثنوی). تهران: انتشارات علمی.
سروش، عبدالکریم. (زمستان 1370 و بهار 1371). «قصه موسی و شبان در رازهای نهان». فصلنامه علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس(دوره اول شماره 5 و 6 و 7)، 19-48.
سلطان ولد، بهاءالدین. (1376). انتها نامه. (م. ع. خزانه دارلو، تدوین) تهران: روزنه.
طهماسبی، علی. (1386). «حکایت آن چوپان و دردِ بودن». کتاب ماه ادبیات(شماره 7، پیاپی 121)، 117-124.
فروزانفر، بدیع‌الزمان. (1387). احادیث و قصص مثنوی (تلفیقی از دو کتاب احادیث مثنوی و مأخذ قصص و تمثیلات مثنوی). (ح. داودی، مترجم) تهران: امیرکبیر.
قرائتی، محسن. (1393، اردیبهشت نهم). مثنوی موسی و شبان کاملاً ضد قرآنی است. بازیابی از خبر آنلاین: https://www.khabaronline.ir/news/352226/حجت-الاسلام-قرائتی-مثنوی-موسی-و-شبان-مولوی-کاملا-ضد-قرآنی.
کوپا، فاطمه و همکاران. (1395). «ادبیات عامه و تحلیل جایگاه آموزه‌های دینی و اخلاقی در چند «چی چی کا» از استان هرمزگان». پژوهش نامه فرهنگی هرمزگان(شماره 11)، 25-39.
محجوب، محمد جعفر. (1373). «بررسی آثار عبید زاکانی». ایران‌شناسی. (سال ششم، شماره 3)، 491-509.
مشهدی نوش آبادی، محمد. (1386). «مقایسه دو داستان عامیانه نوش‌آبادی با قصه موسی و شبان مثنوی معنوی». آینه میراث. (سال پنجم، شماره سوم (پیاپی 38))، 252-260.
میرصادقی، جمال. (1367). عناصر داستان. تهران: انتشارات شفا.
نفیسی، سعید. (1375). «درباره‌ی نظام الدین عبید زاکانی و آثار او» در عبید زاکانی لطیفه پرداز و طنزآور بزرگ ایران. ب. صاحب اختیاری، و ح. باقرزاده، تهران: انتشارات اشکان.
عربی:
تهرانی، آقابزرگ. (بی‌تا). الذریعه إلی تصانیف الشیعه. بیروت: دار الأضواء.
رومی، احمد. (1378). دقایق الطرایق. تهران: روزنه.
غزالی، محمد. (بی تا). احیاء علوم الدین. بیروت: دارالمعرفه.
مکی، ابوطالب. (2005). قوت القلوب فی معاملة المحبوب و وصف طریق المرید إلى مقام التوحید. بیروت: دار الکتب العلمیه.
کردی:
داواشی، میرزا احمد. (1389). دیوانی میرزا ئەحمەد داواشی. پێداچوونەوەی ح. محەمەدی. تاران: ئێحسان.