ریخت‌شناسی مَم و زین اثر احمد خانی بر اساس نظریه‌ی پراپ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج. ایران

2 گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج ایران

10.34785/J013.2020.513

چکیده

ریخت‌شناسیِ قصه­ها از آن دسته نظریاتی است که به صورت ساختاری به اثر ادبی (داستان) می­پردازد و تلاش می­کند داستان را بر مبنای نقش شخصیت‌ها و حرکت‌هایی که در آن وجود دارد، تحلیل ساختاری کند. در این مقاله، با استفاده از روش توصیفی و بر اساس تکنیک تحلیل محتوا، به شیوه‌ی منابع کتابخانه‌ای و بر مبنای نظریه‌ی ریخت‌شناسی ولادیمیر پراپ، منظومه مم و زین احمد خانی (1706-1650) بر اساس داستان مم و زین، نوشته‌ی محمد سعید رمضان بوطی، تجزیه و تحلیل شده است. بر مبنای نتایج به دست آمده، داستان مم و زین دارای 21 خویشکاری از 31 خویشکاری پراپ است و دو داستانِ اصلی و درونی است. داستانِ اصلی، دارای 8 حرکت و داستان درونی 3 حرکت است. توالی خویشکاری‌ها، به ویژه در هفت خویشکاری آغازین، رعایت نشده و برخی از آنها در اواسط و اواخر داستان دیده می­شود. همچنین 13 شخصیت در داستان اصلی و 7 شخصیت در داستان درونی در نقش‌های قهرمان، یاریگر قهرمان، شریر، یاریگر شریر و بخشنده و شاهزاده خانم ایفای نقش می­کنند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Morphological Reading of Ahmad Khani’S Mem and Zin in Terms of Vladimir Propp’s Narrative Theory

نویسندگان [English]

  • Arezoo Broomandi 1
  • jamal Ahmadi 2
1 Department of Persian Language and Literature, Sanandaj Branch, Islamic Azad University, Sanandaj, Iran
2 Department of Persian Language and Literature, Sanandaj Branch, Islamic Azad University, Sanandaj, Iran
چکیده [English]

Thanks to modern literary theories, critical approaches will help the critics to appreciate and explore a literary work. The practice of traditional literary criticisms was based on incorporating the intentions and biographical context of the author, while the modern literary theories provide the critics with different lenses allowing the critics to consider literary works based on certain assumptions within that school of theory and yield to new conclusions. Morphology of stories is one of those approached addressing the literary work (fiction) in a structured way and attempts to analyze the story on the basis of the roles of the characters and the movements in it. Using the descriptive method based on content analysis technique, library sources, and applying Vladimir Prop’s morphological theory, this paper aims to investigate the story of Mem û Zîn (Mem and Zin) by Ahmad Khani (1650– 1706) based on the story of Mam and Zayn by Mohammad Saeed Ramazan bouti. The findings demonstrate that the story of Mem and Zin has 21 functions out of 31 functions of Props and has two main and minor stories. The main story comprises of 6 moves and the minor one has 3 moves. The sequences of the functions, especially in the initial seven functions are not observed, and some of them appear in the middle and late stages of the story. There are also 13 characters in the main story and 7 characters in the minor story appearing in the following personae: Hero, Helper, Villain, False Hero and Donor.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Morphology
  • Mem and Zin
  • Narrative Theory
  • Move
  • Story
  • Function
منابع
فارسی
اسکولز، رابرت (1379). درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات. ترجمه‌ی فرزانه طاهری. تهران: آگه.
ایوبیان، عبیدالله (1340). «چریکه‌ی کردی». مجله‌ی دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی تبریز. شماره‌ی 57. صص 240-164.
برتنس، هانس (1384). مبانی نظریه‌ی ادبی. ترجمه‌ی: محمد رضا ابوالقاسمی. تهران: ماهی.
برواسی، اسماعیل و خسرو حسن­زاده (1397). «بازتاب عشق عذری در دو داستان مم و زین و شم و ولی دیوانه». پژوهش‌های ادبیات معاصر جهان. دوره 23. شماره‌ی 2. صص 55-31.
بوطی، محمد سعید رمضان (1398). اکسیر عشق: رمان مم و زین. ترجمه‌ی جمال احمدی و آرزو برومندی. سنندج: آراس.
پارسا، احمد و لاله صلواتی (1389). «ریخت‌شناسی حکایت‌های کلیله و دمنه‌ی نصرالله منشی». بوستان ادب. سال دوم. شماره 4. صص 77-47.
پارسا، احمد و مظهر ابراهیمی (1395). «ریخت‌شناسی قصّه­های پریان در زبان کردی». نقد ادبی. سال ششم. شماره 35. صص 52-7.
پراپ، ولادیمیر (1397). ریخت‌شناسی قصّه­های پریان. ترجمه‌ی فریدون بدره­ای. تهران: توس.
حسینی، عبدالحمید (1352). «احمد خانی و منظومه‌ی مم و زین». نشریه‌ی دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز. شماره 105. صص 88-74.
خراسانی، محبوبه (1383). «ریخت­شناسی هزار و یک شب». پژوهش‌های ادبی. شماره 6. صص 66 -45.
دوسوسور، فردینان (1382). دوره‌ی زبان‌شناسی همگانی. ترجمه‌ی کوروش صفوی. تهران: هرمس.
سلیمی، هاشم (1380). «نگاهی به فولکلور کردی». مطالعات ملی. شماره‌ی 8. صص160-139.
شکری رشید، جیهاد (1398). «بررسی عنصر جدال در دو روایت خسرو وشیرین نظامی گنجوی و مم و زین احمد خانی». پژوهشنامه‌ی ادبیات کردی. دوره‌ی پنجم. شماره‌ی 7. صص44-19.
شمیسا، سیروس (1378). نقد ادبی. تهران: فردوس.
عبدالله زاده، ادریس (1388). «عشق و دلدادگی در خسرو وشیرین نظامی و مم و زین احمد خانی». کتاب ماه ادبیات و فلسفه. شماره‌ی 34. صص 66-62.
عنبری، کورش، حبیب­الله لزگی و حمیدرضا شعیری (1397). «بررسی الگوهای روایتی منظومه مم و زین با تکیه بر رابطه­های صوری/مضمونی». پژوهشنامه‌ی ادبیات کردی. شماره 6. صص 37-17.
کالر، جاناتن (1382). نظریة ادبی: معرفی بسیار مختصر. ترجمة فرزانه طاهری. تهران: مرکز.
مجیدی، فاطمه (1384). «ریخت‌شناسی داستان شیخ صنعان». پژوهش‌های ادبی. شماره 7. صص 162 – 145.
مقدادی، بهرام (1393). دانشنامة نقد ادبی از از افلاتون تا به امروز. تهران: چشمه.
میرصادقی، میمنت (1373). واژه­نامه‌ی هنر شاعری. تهران: کتاب مهناز.
میرصادقی، جمال و میمنت (1388). واژه­نامه‌ی هنر داستان نویسی. تهران: کتاب مهناز.
میر صادقی، جمال (1367). عناصر داستان. تهران: شفا.
هاشمیان، لیلا و مریم رحمانی (1395). «ریخت‌شناسی مثنوی داستانی گل و نوروز خواجوی کرمانی بر اساس نظریه‌ی پراپ». علوم ادبی. سال ششم. شماره 10. صص 79 – 59.
کوردی
جعفر، حجی (2009). چه­ند ڤه­کولین ل دور مه‌م و زینا خانی. دهوک: ئه­نستیتویا که­له­پووری کوردی.
خانی، ئەحمەد (2004). مەم و زین. هەولێر: ئاراس.