ڕۆمانى هاوچه‌رخى کوردى: توێژینه‌وه‌یه‌کى ڕه‌خنه‌یی پراکتیکی بۆ پێنج ڕۆمان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه زبان و ادبیات تطبیقی، گروه زبان و ادبیات کردی، دانشگاه صلاح الدین، اربیل عراق

10.34785/J013.2020.800

چکیده

ئه‌م  باسه‌ توێژینه‌وه‌یه‌کى ڕه‌خنه‌یی پڕاکتیکییه‌ له‌ باره‌ى پێنج ڕۆمانى کوردى که‌ له‌م ساڵانه‌ى دوایى بڵاوبوونه‌ته‌وه‌: میرنشینى خاک و خۆڵ، نه‌به‌ز گۆران (2017)؛ پاسه‌وانانى خودا، عه‌تا محه‌مه‌د (2019)؛ سه‌رده‌مى گریانى به‌لقیس، جه‌بار جه‌مال غه‌ریب (2018)؛ یاداشتى عه‌تر و ئاگر، به‌یان سه‌لمان (2018)؛ ده‌ریاس و لاشه‌کان، به‌ختیار عه‌لى (2019). ئه‌م ڕۆمانانه‌ بێ هیچ گومانێک ده‌شێ نوێنه‌رایه‌تیى ڕۆمانى نوێ و هاوچه‌رخى کوردى بکه‌ن، هه‌ڵبه‌ت له‌ پاڵ زۆر ڕۆمانى تری هاوشێوه‌. له‌ به‌شى یه‌که‌مدا باس له‌ سه‌رهه‌ڵدانى رۆمان ده‌کرێ له‌ ئه‌ده‌بى جیهانى، به‌ تایبه‌تى ئه‌ده‌بى فرانسى، پاشان ئه‌م ئه‌زموونه‌ به‌راورد ده‌که‌ین به‌ ئه‌زموونى رۆمان‌نووسیى کوردى. ڕۆمانى کوردى له‌ چاو ڕۆمانى ڕۆژئاوایى به‌ گشتى و ڕۆمانى فرانسى به‌ تایبه‌تى، مێژوو و ئه‌زموونێکى دوور و درێژى نییه‌، له‌ ڕوانگه‌ى ئێمه‌وه‌ ته‌واوى سه‌ده‌ى بیسته‌م به‌ سه‌ره‌تاى سه‌رهه‌ڵدان و گه‌شه‌سه‌ندنى ڕۆمانى کوردى له‌ قه‌ڵه‌م ده‌درێ، سه‌ره‌تاى سه‌ده‌ى بیست و یه‌که‌م سه‌رده‌مى ڕۆمانى نوێى کوردییه‌ که‌ ده‌شێ به‌ زۆر شێوه‌ و شێواز هه‌موو تایبەتمەندییەکی ڕۆمانى تێدابێ به‌و شێوه‌یەی له‌ جیهاندا ناسراوه‌. به‌شى دووه‌م تایبه‌ته‌ به‌ پێشینه‌ى توێژینه‌وه‌، به‌و نووسین و سه‌رچاوانه‌ى پێشتر ئه‌نجام دراون، هه‌ڵبه‌ت ئه‌مانه‌ش مێژوو و کاریگه‌ریى دیاریکراوى خۆیان هه‌یه‌. به‌شى سێیه‌م تایبه‌ته‌ به‌ خوێندنه‌وه‌ى ڕه‌خنه‌گرانه‌ و شیکردنه‌وه‌یه‌کى ره‌خنه‌یى و پراکتیکى بۆ پێنج ڕۆمانى ناسراوى کوردى که‌ ده‌شێ ببنه‌ ڕۆمانى مۆدێل له‌ ئه‌ده‌بى کوردیدا.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Contemporary Kurdish Novel: A Practical Investigation of Five Recent Novels

نویسنده [English]

  • Mohsen Ahmad Omer
Associate Professor of Comparative Literature, Kurdish Department, Salahadin University, Erbil Iraq
چکیده [English]

This practical critical research addresses five Kurdish novels written in the recent years. These novels can represent the modern Kurdish novel, of course with other novels of the same level. In the first section, we present the emergence and development of the Kurdish novel, which takes around the whole of the twentieth century. Next, the birth of the novel in Western culture and literature is examined, and then compared with those of Kurdish. It is argued that the real rise of a modern Kurdish novel begins with the 21st century. In the second section the review of the works already conducted on Kurdish novel is presented. The last section is devoted to the critical analyses of these five Kurdish novels. The novels include Dust and Dander, written by Nabaz Goran (2017), The Time of the Weeping of Balqis, written by Jabar Jamal Gharib (2018), The Memory of Perfume and Fire, written by Bayan Salman (2018), Guardians of God, written by Atta Mohamad (2019), and Daryas and the bodies, written by Bakhtyar Ali (2019).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kurdish Novel
  • History of Novel
  • Narration
  • Practical Criticism
  • New Literature
  • Critical Analysis

مراجع

سه‌رچاوه‌کان:
فەرانسى
 
Gardes Tamine, Joëlle et Hubert, Marie-Claude. (2004). Dictionnaire de critique littéraire. Armand Colin.
Genette, Gerard. (1969). Figure I Essais. Paris: Seuil.
Genette, Gerard. (1966). Figure II Essais. Paris: Seuil.
Louis Rey, Pierre. (1992). Le roman. Paris : Hachette Supérieur.
Mortier, Daniel. (2001). Les grands genres littéraires. Unichamp-Essentiel. Honoré Champion.
Nourissier, François. (1997). Préface de. Dictionnaire des Genres et notions littéraires. Paris : Albin Michel.
Roy, Alain. (1993). ‘L‌’art du dépouillement’,  l‌écriture de minimalisme. Vix. V. 35. N. 3. (207).
Wellek, René et Austin Warren. (1971). LA théorie littéraire. Paris: Seuil.
Combe, Dominique. (1992). Les genres Litteraires. Hachette.
Le Robert. (1995) Dictionnaire Le Nouveau Petit Robert. Le Robert.
 
کوردى
ئیبراهیمی،‌ مه‌زهه‌ر. (٢٠١٩). زمانى کوردى، ئایدیۆلۆجى و پێڤاژۆى به‌سووژه‌بوون: خوێندنه‌وه‌ى دوو ڕۆمانى پێشبازیا چیرۆکێن نه‌قه‌دیایى و گابۆڕ به‌ گوێره‌ى تیۆرى ڕه‌خنه‌یى لویى ئالتۆسێر. نامه‌ى ماسته‌ری زانکۆی مارتین ئارتۆکلو.
چەمەن‌ئارا، بێهرووز. (1395). شانامای کوردی. بانە: مانگ.
حه‌وێزى، ده‌ریا جه‌مال. (2019). دوو ڕۆمانى به‌ختیار عه‌لى له ‌ئاوێنه‌ى ریالیزمدا. هه‌ولێر. چاپخانه‌ى رۆژهه‌ڵات.
ڕه‌شید، سابیر. (2007). ڕۆمانى کوردى. هه‌ولێر. ئاراس.
ره‌سول، حه‌مه‌د ره‌سول. (2013). جیهانبینى له ‌ڕۆمانى کوردیدا. سلێمانى: وه‌زاره‌تى ڕۆشنبیرى.
زاده‌، هاشم ئه‌حمه‌دزاده‌ (2018). گێڕانه‌وه‌ناسى. بانه: چاپه‌مه‌نى مانگ.
- جیهانى رۆمان. (2015). سلێمانى: ئه‌ندێشه‌.
سه‌جادى، به‌ختیار. (2019) «گێڕانه‌وه‌ى کوردى له ‌نێوان واقیعى‌خوازى و دژه‌واقیعى‌خوازیدا». سیمینارى دیدارى ئه‌ده‌بى. 21/12/2019 . هه‌ولێر. /http://kurdishbookhouse.com/ku/100-196
سدیق، ئارام. (2015). به‌ره‌و ڕۆمانى کوردى. سلێمانى: وه‌شانى یانه‌ى قه‌ڵه‌م.
سه‌لمان، به‌یان. (2018). یاداشتى عه‌تر و ئاگر. سلێمانى: ئه‌ندێشه‌.
عه‌لى، به‌ختیار. (2019). ده‌ریاس و لاشه‌کان. سلێمانى: چاپخانه‌ى کارۆ.
عه‌لى، سروه ‌تاهیرعه‌لى و ئاسۆس حه‌مه‌، ئه‌ڤین. (2019). «شیعرییه‌تى ناو له ‌ڕۆمانى دواهه‌مین هه‌نارى دونیا-ى به‌ختیارعه‌لی‌دا». گۆڤارى زانستى زانکۆى گه‌رمیان، ژماره‌ى تایبه‌تى.
غه‌ریب، جه‌بار جه‌مال. (2018). سه‌رده‌مى گریانى به‌لقیس. سلێمانى: ئه‌ندێشه‌.
گه‌ردى، عه‌زیز. (1999). کێشى شیعرى کلاسیکى کوردى. هه‌ولێر: وه‌زاره‌تى رۆشنبیرى.
گه‌رمیانى، عادڵ. (2019). «چه‌ند سه‌رنجیک ده‌رباره‌ى مێژووى ڕۆمان». رامان، ژماره‌ 270.
گه‌رمیانى، عادڵ. (2019). ریالیزم له ‌رۆمانى کوردى هاوچه‌رخى باشوورى کوردستاندا 1928-1996. هه‌ولێر.
گۆران، نه‌به‌ز. (2017). میرنشینى خاک و خۆڵ. سلێمانى: ئه‌ندێشه‌.
محه‌مه‌د، عه‌تا. (2019). پاسه‌وانانى خودا. سلێمانى: ئه‌ندێشه‌.
مسته‌فا، مسته‌فا سالح. (2017). ته‌کنیکى گۆشه‌نیگا له ‌ڕۆمانه‌کانى به‌ختیار عه‌لی‌دا. هه‌ولێر: بڵاوکراوه‌ى یه‌کێتى نووسه‌رانى کورد.
مه‌نتک، حه‌مه.‌ 

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 19 دی 1398
  • تاریخ بازنگری: 04 اسفند 1398
  • تاریخ پذیرش: 28 اسفند 1398

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار