شیکاریی پێگەی دیوانی نالی وەک ئوستوورەدەق لە چاند و ئەدەبی کوردیدا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناس ارشد فلسفه هنر، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

10.34785/J013.2020.149

چکیده

ئوستوورە­دەق[1] بە دەق یان دەقگەلێک دەوترێ کە لە ئاستی چاندی نەتەوەیەکدا دەورێکی سەرەکی و پێکهاتەیی دەبینن. ئەم تاقمە دەقانە، وەکوو ئوستوورە و سەرنموونە دەنوێنەوە و بە وتەی هەیدیگەر جیهانێکی نوێ بنیات ئەنێن کە پەردە لە حیجابی بوون و ڕاستی لائەدەن. کراوەیی و هەڵکراوەیی ئەم دەقانە ئەبێتە هۆی درێژەداربوونی چاند و بەرگری لە هەڵوەشاندنەوەی. ئەم دەقانە بە سەرنج­دان بە پێوەندییە نێواندەقییەکان[2] لە ڕێگەی کارتێکردن بەسەر دەقەکانی پاش خۆیانەوە، فرەئەکەن و وەکوو ئوستوورەیەک هەمیشە لەم کاریگەری و کارتێکەرییەوە وەکوو ڕێگەچرایەک بۆ مەیدانی چاند ئەمێننەوە. ئەم وتارە دەیەوێ لە ڕێگەی باڵادەقیێتی[3] ژێرار ژێنێت، بیرداڕێژی فەرەنسی، بە دیوانی نالی­دا وەکوو ئوستوورەدەقێک بچێتەوە. بە گوێرەی میتۆدێ کە بژێردراوە، پێگەی دیوانی نالی لە نێو ئەدەبیاتی کوردیدا هەڵدەسەنگێنرێ و لە ئاکامدا ئەوە ئەسەلمێنرێ کە دیوانی نالی دەوری ئوستوورەدەقێکی زۆر گرینگی بینیوە و ئێستاش بەسەر ئەدەبی کوردییەوە کاریگەرییەکی بەرچاوی هەیە.



[1] Mytho-Text


[2] Intertextuality


[3] Transtexuality

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Survey on the Status of Nali’s Poetry as Mytho-text in Kurdish Literature

نویسنده [English]

  • Saman Amjadi
MA in Philosophy of Art, Bu-Ali University, Hamedan, Iran
چکیده [English]

A mytho-text refers to a text or texts that play a fundamental and structural role in the culture of a nation. These texts are demonstrated as myths and prototypes and, in Heidegger’s words- create a new world and take on the veil of existence and truth. The openness and directness of these texts lead to cultural continuation and prevent cultural ruptures. These texts will be replicated intertextually by influencing the texts written after them; affecting and being affected, as a myth, they will always remain as a guide in the realm of culture. This paper seeks to study Nali’s Divan as a mythotext based on the French theorist, Gerard Genette’s transtextuality. Following the selected method, first, the status of Nali’s Divan is studied in Kurdish literature and finally, it is proven that his Divan being a mythotext has a very important role and a great impact on Kurdish literature.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nali’s Divan
  • Mytho-text
  • Transtextuality
  • Hypotext
  • Hypertext
  • Nali
  • Genette
سەرچاوەکان
کوردی:
بێکەس، شێرکۆ (٢٠٠٦). «نالی تەوێڵی بەرزی شیعری کوردی!». زنجیرە کتێبی گۆڤاری کۆچ، ساڵی؟ ژمارەی ٦، لل. 47-63.
--- (٢٠١٦). دەربەندی پەپوولە. سلێمانی: ناوەندی ئەندێشە، چاپی سێیەم.
پیرەمێرد (١٣٨٦). دیوانی پیرەمێرد. سەقز: بڵاوگەی محەمەدی، چاپی دووەم.
حەداد، عەبدوڵڵا (٢٠٠٦). «ژیاننامەی نالی و گرنگیەتی سەرچاوەی بیانی و چەپکێک سەرنج». زنجیرە کتێبی گۆڤاری کۆچ، ساڵی؟ ژمارەی ٦، لل. ٢٥-٤٦.
ڕوخزادی، عەلی (٢٠٠٥). «نالی و سەبکی هونەری و شیعری ئەو». زنجیرە کتێبی گۆڤاری کۆچ، ساڵی؟ ژمارەی ٦، لل. ١٣٧-١٥٢.
سالم (٢٠١٥). دیوانی سالم. سلێمانی: بنکەی ژین، چاپی یەکەم.
قانع (١٣٩٦). دیوانی قانع: شاعیری چەوساوەکانی کوردستان. تاران: بڵاوگەی پانیز، چاپی نۆهەم.
قەرەداغی، محەمەدعەلی (٢٠٠٦). «با لە دەرەوەی وڵات خەمێکی نالی بخۆین». زنجیرە کتێبی گۆڤاری کۆچ، ساڵی؟ ژمارەی ٦، لل. ٣٧٩-٣٩٥.
کۆیی، حاجی ­قادر (١٣٩٦). دیوانی حاجی ­قادر کۆیی. بانه: چاپەمەنیی مانگ.
محەمەد، مەسعوود (١٣٩٦). چەپکێک لە گوڵزاری نالی. بانە: چاپەمەنی مانگ.
محەمەدعزیز، حوسێن (٢٠٠٥). سەلیقەی زمانەوانیی و گرفتەکانی زمانی کوردی. هەولێر: بەڕێوبەری گشتی چاپ و بڵاوکردنەوەی وەزارەتی ڕۆشنبیری، چاپی دووەم.
میرزایی، شوعەیب (١٣٩٤). گورگەکانی خانمی ١٩٦٨ و شەوێ... ناشوێن.
مەحوی (١٣٨٧). دیوانی مەحوی. سنە: بڵاوگەی کوردستان، چاپی پێنجەم.
مەلا ساڵح، حەکیم (٢٠١٣). «جارێکی دی لەگەڵ حەزرەتی نالی». زنجیرە کتێبی گۆڤاری کۆچ، ساڵی؟ ژمارەی ١8-١9، لل. ٢٣٥-٢٥٤.
نالی (١٣٨٧). دیوانی نالی. سنە: بڵاوگەی کوردستان، چاپی شەشەم.
نووری عومەر کاکی، حەمە (٢٠٠٨). شێواز لە شیعری کلاسیکی کوردیدا. سلێمانی: مەڵبەندی کۆردۆلۆجی.
هاشمی، سەیدباقر (٢٠٠٦). «پێنج­خشتەکی لەسەر شیعری نالی». زنجیرە کتێبی گۆڤاری کۆچ، ساڵی؟ ژمارەی ٦، لل. ١٩٩-١٨٨.
ئاوارە، ساجد (١٩٨٥). نامەی ژیان. بەغدا: چاپخانەی ئیرشاد.
ئەحمەد، کەژاڵ (٢٠٠٦). «لە دەنگتدا بمنێژە». زنجیرە کتێبی گۆڤاری کۆچ، ساڵی؟ ژمارەی ٦، لل. ٩٦-١٠٢.
فارسی:
آلن، گراهام (1389). بینامتنیت. ترجمه پیام یزدانجو، تهران: نشرمرکز، چاپ سوم.
کالر، جاناتان (1388). بوطیقای ساخت­گرا: ساخت­گرایی، زبان­شناسی و مطالعه­ی ادبیات. ترجمه کوروش صفوی، تهران: انتشارات مینوی خرد.
لچت، جان (1383). پنجاه متفکرمعاصر: از ساختارگرایی تا پسامدرنیته. ترجمه محسن حکیمی، تهران: انتشارات خجسته، چاپ سوم.
نامورمطلق، بهمن (گردآورنده) (1387). اسطوره­متن هویت­ساز: حضور شاهنامه در ادب و فرهنگ ایرانی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.