کاریگەریی ئایدیۆلۆجی لەسەر بەسووژەبوونی تاکی کورد لە پەیوەندی لەگەڵ زمانی دایکدا: خوێندنەوەی ڕۆمانی پێشبازیا چیرۆکێن نەقەدیایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناسی ارشد زبان و ادبیات کردی، آموزش و پرورش استان کردستان، سنندج، ایران

10.34785/J013.2020.283

چکیده

وتاری بەردەست، پەرژاوەتە سەر پرسی زمان لە نێو کوردەکان لە تورکیا و باندۆری ئایدیۆلۆجی لەسەر پێڤاژۆی بەسووژەبوونی تاکی کورد لە هەمبەر زمانی دایکدا. بەم پێیە، ڕۆمانی پێشبازیا چیرۆکێن نەقەدیایی نووسینی شەنەر ئۆزمەن، بەگوێرەی کۆمەڵێ چەمک وەک «ئایدیۆلۆجی»، «دەزگای سەرکوت و دەزگا ئایدیۆلۆجیکەکانی دەوڵەت» و «سووژە و پێڤاژۆی بەسووژەبوون» لە تیۆریی ڕەخنەیی لویی ئاڵتوسێر، خوێندراوەتەوە. لێکۆڵینەوەکە دەری‌دەخات دەسەڵاتی تورکیا هاوکات لەگەڵ سەرکوتی فیزیکی، لە ڕێگەی دەزگا ئایدیۆلۆجیکەکانەوە، پێڤاژۆی پاکتاوکاری و پەراوێزخستنی زمانی کوردیی پێش‌خستووە. چوار دەزگای چالاکی هاودەستی دەوڵەت لەم پەیوەندییەدا بریتین لە دەزگای ئایینی، خێزان، خوێندنگە و میدیا، کە توانیویانە لە چێ‌کردنی سووژەی ملکەچدا بە تەواوی سەربکەون. ئەم سووژانە، هاوکات لەگەڵ کردەی ئایدیۆلۆجیک، لە ڕێگەی بەکارهێنانی سەرکوتەوە، زۆرترین ئاستەنگیان بۆ سووژە سەربزێو و بەرەنگارەکان ناوەتەوە. پاڵەوانی سەرەکیی ڕۆمانەکە، لە پێگەی سووژەیەکی زمانپارێزدا، ملکەچی ئایدیۆلۆجیی زاڵ نابێت؛ بۆیەش دەکەوێتە بەر هەڕەشە و لە کۆتاییدا بە دەستی سووژەیەکی فریودراوی دەزگای ئایینی دەکوژرێت. سووژە گوێڕایەڵەکان، لە ژێر کاریگەریی هەر دوو جۆر دەزگای سەرکوت و ئایدیۆلۆجیکدا هەڵسازراون؛ بەڵام دەزگا ئایدیۆلۆجیکەکان باڵادەستترن و توانیویانە سووژەی دەستاژۆی زمانی بە سەرکەوتوویی بنیات‌بنێن؛ بە جۆرێ کە، سووژەکان بۆخۆیان، «ئازادانە» ڕەوشی داسەپاو بەرهەم دەهێننەوە. سەرکوتی ڕاستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ، سەرکەوتنی ئایدیۆلۆجیی زاڵ، بەرخۆدانی بێ‌ئاکام، هیوابڕاوی و دۆڕان کەشی زاڵی ڕۆمانەکە پێک‌دەهێنن. سەرەڕای ئەمانەش، پەشیمانیی بکوژ لە کوشتنی سەرلەهەنگ (پاڵەوانی سەرەکی) و گەیشتن لە ڕاستیی ڕوانگەکانی ئەو لە کۆتایی دەقەکەدا، ئاماژەن بۆ بەردەوام‌بوونی ڕەوتی بەرەنگاری و بەرخوەدان.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Influence of Ideology on the Subjectivization of the Kurds Concerning the Mother Tongue: Reading The Competition of Unfinished Stories

نویسنده [English]

  • Mazhar Ebrahimi
M.A. in Kurdish Language and Literature, Kurdistan Education, Sanandaj, Iran
چکیده [English]

The present study sets out to shed light on the question of mother tongue in the North of Kurdistan and the impacts of ideology on the subjectivation of the Kurdish individual facing the question. Şener Ozmen’s Pêşbaziya Ҫîrokên Negediyayî is examined in terms of the critical concepts of “ideology”, “repressive and ideological State apparatuses”, and “the subject and subjectivation” in Althusser’s critical approach. The study indicates that the physical suppression, through ideological systems, and the process of marginalizing and linguicide of the Kurdish language have been in progress simultaneously. Cooperating with the State in this process, four systems including family, school, religion, and media have been successful in constructig the oppressed subject. These subjects in sync with the ideological practice have created obstacles for the disobedient subjects through using suppression. The protagonist, as a subject of language protector, does not give in to the predominant ideology; for this, he found himself in a great hazer, which, later on, caused him to be killed by one of the dishonest subjects constructed by the fundamental religious system. Under the influence of the two systems of suppression and ideology, the obedient subjects in the text have compromised. However, the ideological system is more prominent and has been successful in the process of linguicide. Generally, the most recurrent themes in this textinclude ideology, ineffective resistance, Disillusion, and failure. Despite these, the murderer’s regret for killing the protagonist and understanding the reality of his opinion indicates the continuity of resistance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kurdish Language
  • Ideology
  • Repressive and Ideological State apparatuses
  • The subject
  • Pêşbaziya Ҫîrokên Neqediyayî

مراجع

سەرچاوەکان
Kurdî:
Acar, Xeyrullah (2010). “Di Serdema Komara Tirkîyê Rewşa Kovarên Kurdî”. Le Komełe Witarî Yekemîn Koȓî Nêwneteweyî Edebî Kurdî. Sine: Zanistgey Kurdistan, Twêjîngey Ziman û Edebî Kurdî.
Barak, Weysî (2002). “Siyasetên Zimannasîyê û KurdîI”. Li Konferansa li ser Zimanê Kurdî. Koln: Weşanên Komkar, rr. 62-87.
Çîçek, Cuma (2013). Zimanek Çima Tê Qedexekirin?: Polîtîkayên Zimanî û Rewşa Kurdî li Tirkiyeyê ji Înkarê Ber bi Nasînê. Stenbol: Peywend.
Guler, Emîn (2019). Karakter di Romana Kurmancî de: Girê Şêran, Mirina Bêsî, Pêşbaziya Çîrokên Neqediyayî, Qerebafon, Sobarto. Teza Lîsansa Bilind bi şêwirmendiya Prof. Dr. Abdurrahman Adak, Şaxa Makezanista Ziman û Çanda Kurdî, Enstîtûya Zimanên Zindî yên li Tirkiyeyê, Zanîngeha Mardîn Artukluyê.
Opengîn, Ergîn (2014). “Repertûara Zimanî û Afirandina Edebî: Nirxandineke Zimannasî li Ser Edebiyata Kurmancî ya Hevçerx”. Tîr û Armanc: Gotarên Rexneyî li ser Edebiyata Kurdî ya Modern. Amadekar: Remezan Alan & Ergîn Opengîn. Stenbol: Peywend.
Ozmen, Şener (2010). Pêşbaziya Cîrokên Neqediyayî. Stenbol: Lîs.
Polat, Kazim (2015). Êşa Zimanê Min. Stenbol: Şemal.
Semed, Xelîl. “Pêşbaziya Çîrokên Neqediyayî”. http://www.amidakurd.net/ku/tekst/  [10 March  2019]
Seydo Aydogan, Îbrahîm (2014). Guman 2: Wêjeya Kurdî û Romana Kurdî. Stenbol: Rûpel.
Şêr, Ferzan. “Çîrokên Şenêr Yên Neqediyayî”. http://www.academia.edu/3363233/ [14 March  2019]
Vural, Orhan. “Pêşbaziya Çîrokên Neqediyayî û Şener Ozmen”. https://bendname.wordpress.com/2018/04/07/pesbaziya-ciroken-neqediyayi-u-sener-Ozmen/ [10 March  2019]
Zêdo, Çetoyê. “Notên ji Pêşbaziya Çîrokên Neqediyayî- Şener Ozmen” https://cetoyezedo.blogspot.com/2013/08/noten-ji-pesbaziya-ciroken-neqediyayi.html [11 March  2019]
 
English:
Althusser, Louis (1971). “Ideology and Stete Ideological Appartus” in Lenin and Philosophy and Other Essays. Trans. Ben Brewster. New York: Monthly Review Press.
Malmisanij, M (2006). The Past and the Present of Book Publishing in Kurdish Language in Turkey. Next Page Foundation.
Oktem, Kerem (2008). "The Nation’s Imprint: Demographic Engineering and the Change of Toponymes in Republican Turkey", European Journal of Turkish Studies, Thematic Issue, No. 7 | Demographic Engineering - part I, URL: http://www.ejts.org/document2243.html ]26 October 2020[
Sadjadi, Seyed Bakhtiar (2010). Investigating the Subject's Identity: The Critical Treatment of the Lacanian-Althusserian Dialectic and Subjectivity Formation in James Joyce’s A Portrait of the Artist as a Young Man. Exeter University.
Sadjadi, Bakhtiar & Alireza Ahmadirad (2018). “Subjectivity and Ideological Interpellation: An Althusserian Reading of Bozorg Alavi’s Her Eyes”. International Journal of Applied linguistics & English Literature, Volume 7, Issue 1 (January 05). pp. 203-210.
 
فارسی:
بدیو، آلن (1388). «آلتوسر: سوبژکتیویته‌ای بدون سوژه». ترجمة صالح نجفی. از آلن بدیو: فلسفه-سیاست-هنر-عشق. گزینش و ترجمة مراد فرهادپور، صالح نجفی و علی عباس‌بیگی. تهران: رخداد نو.
برتنز، یوهانس ویلم (1382). نظریة ادبی. ترجمة فرزان سجودی. تهران: آهنگ دیگر.
بوردیو، پیر (1387). دربارة تلویزیون و سلطة ژورنالیسم. ترجمة ناصر فکوهی. تهران: آشیان.
پین، مایکل (1379). بارت، فوکو، آلتوسر. ترجمة پیام یزدانجو. تهران: نشر مرکز.
تاج بخش، پروین و سمیه قاسمی‌پور (1393). «بررسی داستان «بچة مردم» جلال آل احمد بر مبنای نظریة ایدئولوژی آلتوسر». نشریة ادب و زبان، دانشگاه باهنر کرمان، س. ١٧، ش. ٣٥ ( بهار و تابستان)، صص. 99-118.
صادقی، امیرحسین (1387). «پدرسالاری در بامداد خمار با تکیه بر نظریات آلتوسر». پژوهش زبان­های خارجی، ش. ٤٦ (پاییز)، صص. 85-100.
صفایی، علی و الهام کارگر (1395). «بررسی گفتمان آموزشی داستان «لبخند انار» هوشنگ مرادی کرمانی بر مبنای نظریة ایدئولوژی آلتوسر». نشریة ادب و زبان، دانشگاه باهنر کرمان، س. ١٩، ش. ٤٠ (پاییز و زمستان)، صص. 436-442.
فرتر، لوک (1392). لویی آلتوسر. ترجمة امیر احمدی آریان. تهران: نشر مرکز، چاپ دوم.
کلیگز، مری (1394). درسنامة نظریة ادبی. ترجمه­ی جلال سخنور، الاهه دهنوی و سعید سبزیان. تهران: نشر اختران، چاپ دوم.
مددی، مجید (١٣٩٦). لویی آلتوسر: علم و ایدئولوژی. پژوهش، گزینش و برگردان مجید مددی. تهران: نیلوفر.
میلر، پیتر (1388). سوژه، استیلا و قدرت. ترجمة نیکو سرخوش و افشین جهاندیده. تهران: نشر نی.
کوردی:
ئەحمەدزادە، هاشم (٢٠١٥). جێهانی ڕۆمان. سلێمانی: ئەندێشە.
ناوخۆش، سەلام (2018). "لینگویساید و دیالێکتی کرمانجی باکوور لە قۆناغی کۆلۆنیالەوە". ڕامان، ژ. 250، لل. 1٠٩-1١٥.
سەجادی، بەختیار (٢٠١٦). "خودی ئایدۆلۆجیک وەک بەڕێوەبەری ناسنامە". گۆڤاری بیر و هزر، س. ١، ژ. ١(خاکەلێوە)، لل. ٩٧-١٠٠.
شێخولئیسلامی، جەعفەر (٢٠١٨). "زمانناسیی کۆمەڵایەتی لە نووسینەکانی د. ئەمیر حەسەن­پووردا". دەروازە، ژ. ٢ (نیسان)، لل. ٢٠٠-٢٢١.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 10 آذر 1399
  • تاریخ بازنگری: 06 بهمن 1399
  • تاریخ پذیرش: 27 بهمن 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار