شی‌کردنەوەی درکە لە شیعری کلاسیکی کوردیدا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

‌کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، آموزش و پرورش آذربایجان غربی، بوکان، ایران

10.34785/J013.2020.507

چکیده

شیعر و پەخشان وەک هەموو هونەرەکانی دیکە بۆ پەیوەندی لەگەڵ بەردەنگی خۆیان پێویستیان بە چەند کەرەستەیەک هەیە؛ یەکێک لەم کەرەستانە، درکەیە. هەر لە کۆنەوە پسپۆڕانی ئەدەبی ئاماژەیان بە کارتێکەریی درکە لەسەر شێوازی ئاخافتنی ئاسایی و شیعر کردووە و وەک شێوازێکی دەربڕینی ئەدەبی پێناسەیان کردووە. لەم وتارەدا، درکە و جۆرەکانی لە شیعری کلاسیکدا بە شێوازێکی نوێ شرۆڤە کراوە. درکە، وشە، دەستەوشە، یان ڕستەیەکه‌ بێژەر بە شێوازێک بەکاری ‌دێنێت کە مەبەست لە دەربڕینی، واتای نهێنییە. زۆرێک لە واتاکان ڕەنگە ئەگەر بە شێوازی ئاسایی دەرببڕدرێن؛ زۆر کارتێکەر نەبن. درکە واتاکان بە شێوازی هونەری دەگەیەنێت و ئەم تایبەتمەندییەش بێ‌گومان لە زانستی ڕەوانبێژییەوە سەرچاوە دەگرێت. شوێنی سەرهەڵدانی درکە، ئاخافتنی ئاسایی خەڵکە و لە پەیوەندییەکانی ڕۆژانەی ئاخێوەرانی کۆمەڵگادا ڕۆڵی بووە و لە کات و شوێنی تایبەتدا بۆ گەیاندن و ئاگادارکردنەوە بە مەبەستی جۆراوجۆر بەکار هاتووە. درکە ئاوێنەی فەرهەنگە و ئاستی ڕۆشنبیریی نەتەوەیی دەردەخات؛ لای هەموو ئاخێوەرانی زمانی دایکی بەکار هاتوووە، واتە مۆری کۆمەڵی پێوەیە و مانەوە و نەمانەوەی پەیوەندی بە بڕیاری کۆمەڵەوە هەیە. لە ڕووی دەروونییەوە درکە کارتێکەریی بەهێزی لەسەر ئاخێوەرانی هەر نەتەوەیەک هەیە؛ جاری وایە هاندەرە و جاری واشە هیوابەخش و ساڕێژکەری ئازارە دەروونییەکانە. لەم توێژینەوەیەدا هەوڵ ­دراوە جیاوازیی درکە و ڕازەکانی خواستن، خوازە و پەند تاوتوێ بکرێت و پاشان لایەنی جوانیناسی‌ درکە لە شیعری کلاسیکدا شرۆڤە بکرێت. ئەم توێژینەوەیە بە شێوازی وەسـفی–شیکارانە درکە و جۆرەکانی لە شیعری کلاسیکدا تاوتوێ کردووە. هەوێنی سەرەکی ئەنجامی ئەم لێکۆڵینەوەیە ئەم پرسیارانە بووە: هۆکاری سەرەکیی سەرهەڵدانی درکە لە ئەدەبیاتدا چییە؟ بۆچی بێژەر ناڕاستەوخۆ وتەکانی دەردەبڕێت؟ بەو پرسیارانەوە دەچینە ناو مژاری سەرەکیی وتارەکەوە.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analyzing Irony in Classical Kurdish Poetry

نویسنده [English]

  • Jaffar Ghahramani
M.A. in Persian Language and Literature, West Azarbayjan Education, Bokan, Iran
چکیده [English]

Poetry and prose, like all other arts, need to use tools to communicate with the audience; irony is one of these tools. Early rhetorical scholars have addressed the significance of irony and its impact on the expression of meaning as well as the indirect transfer of the message. The present study is an attempt to analyze irony and its variants in classical Kurdish poetry in a new way, and to study the reasons behind its emergence in the literary world, while focusing on its aesthetic functions. Irony is a word, phrase, or sentence which is used to express meaning indirectly. The meaning may not be so influential if expressed in an ordinary language. Irony artistically expresses the meaning and is rooted in the science of rhetoric. The results of this study indicate that the origin of irony is the common speaking of people and it is used in specific times and places to convey the message and to inform the addressee with different goals. Irony reflects the intellectual level of society. It has a particular significance for all of the speakers of a mother tongue. It is rooted in society and its survival or decline depends on the decision of the people in a society. Irony has an intrinsic impact on speakers of a language; it is sometimes encouraging and alleviating the personal pains at other times. The main purpose of irony is to magnify the meaning. Adopting a descriptive-analytical method, the present study aims to answer the following questions: What is the main reason behind using irony in literature? Why does the writer or speaker express the meaning indirectly?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Poetic Language
  • Rhetoric
  • Irony
  • Poetic Image
سەرچاوەکان
کوردی:
ئەحمەدی شاوەیسی میکایەلی، مەلا خدر (نالی) (1387). دیوانی نالی. لێکۆڵینەوە و لێکدانەوەی مەلا عەبدولکەریم مودەڕڕیس و فاتیح عەبدولکەریم. چاپی پێنجەم، سنە: کوردستان.
ئەحمەدی، ئیبراهیم (1393). زێوەری زمان. فەرهەنگی کینایە و دەستەواژەکانی کوردی سۆرانی. سنە: کالج.
ئەحمەد ئەسوەد، نەوزاد (2010). فەرهەنگی زاراوەکانی ئەدەب و زانستە مرۆڤایەتییەکان. تاران: ناوەندی غەزەلنووس.
ئەدەب، عەبدوڵڵابەگ (مصباح الدیوان) (١٣٨١). دیوانی ئەدەب. شەرح و لێکدانەوەی محەممەد سەعید نەجاڕی (ئاسۆ). ورمێ: سەلاحەدین ئەیووبی.
باڵخی، مەلا محەممەد (مەحوی) (1387). دیوانی مەحوی. لێکۆڵینەوە و لێکدانەوەی مەلا عەبدولکەریم مودەڕڕیس و محەممەد مەلا کەریم. چاپی پێنجەم، سنە: کوردستان.
بێکەس، فایق (1390). دیوانی بێکەس. کۆکردنەوەی ئومێد ئاشنا. سنە: کوردستان.
پەرهیزی، عەبدولخالق (1385). بەیانی کوردی. سەردەشت: نەفیس.
حەریق، مەلا ساڵح (1396). دیوانی حەریق. لێکۆڵینەوەی نەجمەدین ئەنیسی. سەقز: محەمەدی.
حیسامی، خالید (هێدی) (2016). کاروانی خەیاڵ و ئاوێنەی شکاو. چاپی دووهەم، هەولێر: زانکۆی سەلاحەدین.
دەشتی، عوسمان (2009). شیعری ناوچەی موکریان. سلێمانی: ڕەنج.
ڕەشیدی، مەلامستەفا (1390). ئەحمەدی کۆر و زانایانی عەمبار. تاران: کۆڵەپشتی.
زێوەر، مەحموود (١٩٨٩). دیوانی بەختیار زێوەر. بەغداد: الزمان.
سابڵاخی، میرزا عەبدوڕڕەحیم (وەفایی) (1389). دیوانی وەفایی. کۆکردنەوەی محەممەد عەلی قەرەداغی، لێکدانەوەی محەممەد سەعید نەجاڕی (ئاسۆ). سنه: کوردستان.
شەرەفکەندی، عەبدوڕڕحمان (هەژار) (2010). وەرگێڕانی مەم و زین، نووسیار: ماجد مەردۆخ ڕۆحانی، سلێمانی: ئازادی.
شێخولئیسلامی موکری، محەممەد ئەمین (هێمن) (٢٠٠٨). دیوانی هێمن. سلێمانی: ئازادی.
قارەمانی، جەعفەر (١٣٩7). زانستی ڕەوانبێژیی ئەدەبی، بەشی دووهەم ڕوونبێژی. سنە: زانستگای کوردستان.
کۆیی، حاجی قادر (1390). دیوانی شیعر. لێکۆڵینەوەی سەردار حەمید میران و کەریم موستەفا شارەزا. سنە: کوردستان.
محەممەد، قانع (1384). دیوانی قانع. کۆکردنەوەی بورهان قانع. چاپی پێنجەم، تاران: پانیذ.
فارسی
انوری، حسن (١٣٨٣). فرهنگ کنایات سخن. ج ١ و ٢. تهران: سخن.
پارسا، احمد (1384). «مثل‌ها از نگاهی نو»، رشد آموزش زبان و ادب فارسی، ش. ٧٥، دوره 19، صص. 4-17.
پورنامداریان، تقی (١٣٨١). سفر در مه. ویراست جدید. تهران: نگاه.
زرین‌کوب، حمید) 1367(. مجموعه مقالات. ج 1. تهران: علمی و معین.
زرین‌کوب، عبدالحسین (١٣٦٤). شعر بی‌دروغ، شعر بی‌نقاب. ج ١. ‌چاپ چهارم، تهران: محمدعلی علمی.
شمیسا، سیروس (1387). بیان. چاپ سوم از ویرایش سوم، تهران: میترا.
--- (1386). معانی. چاپ نخست از ویرایش دوم، تهران: میترا.
علوی مقدم، محمد و اشرف‌ز