ویژدان، پرسێک لە سەرووی پرسە ئاکارییەکانەوە: مەسەلەی ویژدان-ی ئەحمەد موختار و شایەتییەکی گەورە

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پرۆفیسۆری یاریدەدەر، بەشی فەلسەفە و توێژینەوە کولتووریەکان، زانکۆی سلێمانی، سلێمانی،کوردستانی عێراق

10.34785/J013.2021.637

چکیده

چەمکی ویژدان پێگەیەکی تایبەتی هەبووە لە گەشەسەندنی مێژووی وڵاتانی ڕۆژئاوادا. ئەم پێگەیە هەم لە فەرهەنگی گشتی ئەو وڵاتانە بەدی دەکرێت، هەمیش جێگاپەنجەی لەسەر یاسا دیارە. ئەم گرنگیە هەر لە یۆنانی کۆنەوە بەردەوامە و هەتا هزری هاوچەرخ ئامادەیە. ویژدان لە فەلسەفەدا لە چەمکە گرنگەکانە، بەڵام لە ئەدەبیاتی ڕۆژئاوایشدا ئامادەیە؛ یاسای مۆدێڕن هەر لە سەرەتاوە پەیوەندیەکی توندوتۆڵی هەبووه لەگەڵ ئەم چەمکە. لەم نەریتەدا ویژدان ساتی گەشەکردنی تاک، ساتی لادان لە نۆرمەکان و ساتی داهێنان و تازەگەری بووە. لە فەرهەنگی سەردەمی مۆدێڕنی کۆمەڵگا کوردییەکاندا، ئەم چەمکە و چەمکی هاوشێوەی ڕوو لە کزی دەنێن و پێگە کۆنەکەی خۆیان لە ڕووی کۆمەڵایەتی- فەرهەنگیەوە لەدەست دەدەن، بەڵام لە دونیای ڕۆشنبیریشدا جێگای ویژدان هەر فەرامۆشیە. چیرۆکی مەسئەلەی ویژدان-ی ئەحمەد موختار جاف لەو دەرفەتە گرینگانەیە کە دەکرێت بەپاڵپشتی نۆرمەکانی «مێژووی هزر» لە چەند ڕووەوە بەهەند وەربگیردرێت. ساتی نووسین و دەرکەوتنی ئەم چیرۆکە و بەرهەمی هاوشیوەی، شایەتیەکی جوانن بۆ ئەو گۆڕانە هزری و فەرهەنگیانەی کۆمەڵگای کوردی بە خۆیەوە دەبینێت. ئەم چیرۆکە بۆ خۆی ئاماژەیە کە چۆن کۆمەڵگا لە ڕووی هزریەوە گۆڕانکاری بە خۆوە دەبینێت. بەڵام ئەم چیرۆکە بۆ خۆیشی هەڵگری ڕوانینێکی تایبەتە لەسەر چۆنێتی گەشەکردنی ویژدان. ئەحمەد موختار لەم چیرۆکەدا هەوڵ دەدات پیشان بدات کە ویژدان چۆن پێوویستی بە بەستێنێکی لەباری کۆمەڵایەتی هەیە و چۆن لە نەمانی ئەم بەستێنەدا چەمکی وەک ویژدان پەراوێز دەکەوێت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Conscience, a Question beyond the Moral Issues: Ahmad Mokhtar’s Question of Conscience and a Major Historical Witness

نویسنده [English]

  • Kaveh Dastooreh
Assistant Professor, Department of Philosophy and Cultural Studies, University of Sulemani, Sulemani, Iraqi Kurdistan
چکیده [English]

The concept of conscience has had a special place in the development of the history of Western cultures. This position can be considered both in the general culture of these societies and in terms of the effects, it has had on the concept of modern ‘natural law’. The importance of this concept can be seen in the philosophies of ancient Greece to the centrality that is given to it in contemporary intellectual discourse. Conscience is a major topic in Western philosophy, but it also has an important place in literature; it has been considered a key concept in modern law. In this tradition, the conscience has been a moment of individual development, a moment of disobedience to norm, and a moment of creativity and imagination. In the modern Kurdish culture, this and similar concepts are weakened their traditional cultural and social status. However, this forgetfulness is also seen in the world of Kurdish intellectuals. Ahmad Mukhtar Jaf’s novelette, The Question of Conscience, by taking into consideration the standards of «the history of ideas», is one of those precious opportunities that can be considered from several perspectives. The years of writing this book are valuable testimony to the intellectual and cultural changes that the Kurdish community has undergone. However, this story expresses a different perspective on how conscience must be understood. Ahmad Mokhtar attempts to demonstrate how conscience needs a suitable social context for growth, and how in the absence of such a context, conscience may be forgotten.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ethics
  • conscience
  • Western history
  • trust
  • Ahmad Mokhtar Jaf
سەرچاوە:
پیرەمێرد (١٣٩٠). پەندەکانی پیرەمێرد، کۆکردنەوەی ڕەفێق ساڵح و چەند کەسی دیکە، سنندج: انتشارات هژار.  
جاف، ئەحمەد موختار (٢٠٠٨). مەسەلەی ویژدان: چۆن بووم بە خانەدان، پێشەکی و لێکۆڵینەوەی د. ئیحسان فواد، هەولێر: ئاراس.
***
Arendt, Hannah (1978). The Life of the Mind. New York: Harvest Books.
Berger, Peter L., Luckmann, Thomas (1991). The Social Construction of Reality; A Treatise in the Sociology of Knowledge, London: Penguin Books Ltd.
Dastooreh, Kaveh (2018). Ethical imagination and the new possibilities of subjectivity: a global perspective on the culture of the self and its evolution in Kurdistan, Reflective Practice, 19:6, 855-867, DOI: 10.1080/14623943.2018.1539663.
Foucault, Michel (1988) “An Aesthetics of Existence” (An Interview with Alessandro Fontana, 1984), in Politics, Philosophy, Culture: Interviews and Other Writings 1977–1984, ed. Lawrence D. Kritzman, New York: Routledge.
Hegel, G. W. F. (2001). The Philosophy of History, trans. J. Sibree. Kitchener: Batoche Books.
Gergen, Kenneth J. (1985).  “Social Constructionist Inquiry: Context and Implications”, In The Social Construction of the Person, ed. J. Gergen, Kenneth,  J. Gergen, Keith, New York: Springer-Verlag.
Holtam, Beryl W. (2012). Let’s Call it What it is: A Matter of Conscience, Rotterdam: Sense Publishers.
Howard, Jason J. (2014). Conscience in Moral Life: Rethinking How Our Convictions Structure Self and Society, London and New York: Rowman & Littlefield International.
Jankelevitch, Vladimir (2015). The Bad Conscience, trans. Andrew Kelley, Chicago and London: University of Chicago Press.
Kathleen, Jones (2003). The Sociology of Mental Health: Lunacy, Law and Conscience, 1744-1845, London: Routledge.
Leirvik, Oddbjørn (2006). Human Conscience and Muslim-Christian Relation: Modern Egyptian Thinkers of Al-Damir, New York and London: Routledge.
Levinas, Emmanuel (1969).Totality and Infinity: An Essay on Exteriority, translated by Alphonso Lingis. Pittsburgh: Duquesne University Press.
Levinas, Emmanuel (1998). Otherwise than Being, translated by Alphonso Lingis. Pittsburgh: Duquesne University Press.
MacIntyre, Alasdair (1984). After Virtue, 2d Ed.  Notre Dame: University of Notre Dame Press.
Nielsen, Cynthia R. (2013). Foucault, Douglass, Fanon, and Scotus in Dialogue; On Social Construction and Freedom, New York: Palgrave Macmillan.
Nikolaevich, Alexander Shytov (2001). Conscience and Love in Making Judicial Decisions, Netherlands: Springer.
Nietzsche, Friedrich (1996). On the Genealogy of Morals, translated by D. Smith. Oxford: Oxford University Press.
Nietzsche, Friedrich (1997). Beyond Good and Evil, translated by W. Kaufmann. New York: Dover Publications.
Ojakangas, Mika(2013). The Voice of Conscience; A Political Genealogy of Western Ethical Experience. New York: Bloomsbury Academic.
Strohm, Paul(2011). Conscience: A Very Short Introduction. New York: Oxford University Press.
Tilmouth, Christopher (2011). [Shakespeare’s open consciences]. The Renaissance conscience, Harald Braun and Edward Vallance, West Sussex: Wiley-Blackwell, 67-82.
Vischer, Robert K. (2009). Conscience and the Common Good: Reclaiming the Space Between Person and State, Cambridge: Cambridge University Press.
Weber, Linda R., Carter, Allison I. (2003). The Social Construction of Trust, New York: Springer.