بررسی، تحلیل و دسته‌بندی بن‌مایه‌های دعا و نفرین در فرهنگ و ادب عامۀ کلهری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری زبان و ادبیات فارسی، دبیر آموزش و پرورش و مدرس دانشگاه ایلام، ایلام، ایران

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران

10.34785/J09.2022.002

چکیده

مطالعه در فرهنگ و ادب عامه و بررسی سویه‌های مختلف اعتقادی، تاریخی و ادبی آن منجر به شناخت بیشتر از چگونگی شکل‌گیری نوع نگرش و سیر تحول فکری و اجتماعی جوامع است. از مهم‌ترین سویه‌های اعتقادی در فرهنگ و ادب عامه، موضوع دعا و نفرین‌ است. دعا و نفرین‌ در فرهنگ و ادب عامۀ کلهری نمود و کاربرد فراوانی دارد. پژوهش حاضر برآن‌ است با استفاده از رویکرد مصاحبه و روش تحلیلی- توصیفی به بررسی گزاره‌های زبانی دعا و نفرین در گویش کلهری بپردازد. مهمترین هدف پژوهش حاضر یافتن پاسخ‌های اقناعی برای سؤالات پژوهش می‌باشد، که عبارتند از: 1- دعا و نفرین چه جایگاهی در نوع نگرش کردهای کلهر دارد؟ 2- این دعا و نفرین‌ها ریشه در کدام بخش از فرهنگ دیرینۀ کلهری دارند. 3- شأن بیان این دعا و نفرین‌ها چیست؟ از مهمترین یافته‌های پژوهش آن است که گویشوران کلهری اغلب به دعا و نفرین و عواقب آن معتقدند. بن‌مایه‌های دعا و نفرین‌ در گزاره‌های فرهنگ کلهری در سه مقولۀ باورهای دینی، روابط و مناسبات اجتماعی و مضامین تاریخی جای ‌دارند. بالاترین بسامد از آن بن‌مایه‌های دینی و کمترین فراوانی مربوط به بن‌مایه‌های تاریخی است. همچنین بسامد دعا و نفرین‌های حاصل از مناسبات اجتماعی‌ در مرتبۀ دوم است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis and Categorization of the Origins of Prayer and Cursing in Kalhuri Culture and Literature

نویسندگان [English]

  • Mehdi Ahmadikhah 1
  • Alireza Shohani 2
1 Ph.D. in Persian Language and Literature, School Instructor and Lecturer, Ilam University, Ilam, Iran
2 Associate Professor, Persian Language and Literature, Ilam University, Ilam, Iran
چکیده [English]

Studying common culture and literature and investigating its different religious, historical, and literary strains lead to a better understanding of how perspectives are formed and the course of intellectual and social evolution of societies. One of the important beliefs in common culture and literature is the topic of prayer and cursing. Prayer and cursing have many uses in Kalhuri culture and literature. The present study aims to investigate the linguistic propositions of prayer and cursing in Kalhuri dialect by using the interview approach and analytically-descriptive method. The main questions include: What is the role of prayer and cursing in the attitude of Kalhur Kurds and what is the purpose of expressing each of these prayers and curses? One of the findings of the research is that Kalhuri speakers often believe in prayers and curses and their consequences. Another finding is that the essences of prayer and cursing in the linguistic statements of Kalhuri culture are organized in three categories: religious beliefs, social relationships, and historical themes. The highest frequency belongs to the religious sources and the lowest frequency is related to historical sources. The frequency of prayers and curses resulting from social relations is on the second place.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Prayer and Cursing
  • Motif
  • Common Culture
  • Kalhuri Kurdish
قرآن کریم.
براریان مرزونی، طاهره (1394). «بررسی دعا و مناجات در مثنوی مولانا (دفتر اول تا ششم) با نگاهی فرمالیستی (فرم و ساختار)». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بابل.
پرتو کرمانشاهی، علی اشرف نوبتی (1396). کوچه باغی‌ها. چاپ چهارم، تهران: سها.
پرنیان، موسی (1380). فرهنگ عامۀ کُرد. کرمانشاه: چشمۀ هنر و دانش.
دالوند، احمد (1397). «کر داوت ئر دورت». وبلاگ دالوند، ((www.dalvandclub.ir/1397/09/24/post-55
دولت آبادی، محمود (1382). کلیدر. جلد ده. چاپ شانزدهم، تهران: فرهنگ معاصر، چشمه.
دهخدا، علی اکبر (1372). لغت نامه. تهران: دانشگاه تهران.
دهرامی، مهدی و مجتبی فهیمی‌پور (1396). «آفرین و نفرین در آثار ایرانی باستان و میانه». مطالعات ایرانی، دورۀ16، شمارۀ 31،  صص 65-78.
دهقان، مسعود و ابراهیم بدخشان (1398). «تصریف فعل و مقوله‌های در کردی کلهری براساس صرف زایشی باور». پژوهشنامۀ ادبیات کردی، دورۀ 5، شمارۀ 8، صص 107-124.
راستی، نرگس (1394). «بررسی تحلیلی عذاب خدایان در اساطیر ملل». پارسه، سال 15، شمارۀ 25، صص 80-109.
رضوانی، علی اصغر (1385). شیعه‌شناسی و پاسخ به شبهات. تهران: مشعر.
زروان، زینب (1395). «دعا و نفرین و آیین‌های آن در اساطیر». پایان‌نامۀ ارشد، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه سلمان فارسی کازرون.
سارویی، ویدا (1398). «بازتاب درون‌مایۀ دعا و نفرین در دوبیتی‌های عامیانۀ مازندران».  فصلنامه پژوهشهای ادبی و بلاغی، سال هفتم، شمارۀ 27، صص 58-78.
سهراب‌نژاد، علی محمد (1392).  ضرب‌المثل­های ایلام. ایلام: زانا.
شکورزاده، ابراهیم (1363). عقاید و رسوم خراسان بزرگ. چاپ دوم، تهران: سروش.
قنبری عدیوی، عباس (1386). «آفرین و نافرین در فرهنگ مردم بختیاری». فرهنگ مردم ایران، شمارۀ 11، صص 69-88.
کمری بیدکرپه، نسرین (1390). «بررسی دعا و نیایش در شاهنامۀ فردوسی و تطبیق آن با دعاهای قرآنی و ادعیۀ مذکوره از ائمۀ اطهار». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران.
گودرزی، علیرضا (1381). ایل کلهر در دوره مشروطیت. کرمانشاه: کرمانشاه.
مجلسی، محمد باقربن محمد تقی (1363). بحارالانوار. ترجمۀ ابوالحسن موسوی همدانی. تهران: کتابخانۀ مسجد حضرت ولی عصر(عج).
محمدی، کریم‌خان و حکیمه احسانی (1397). «مطالعۀ انسان‌شناختی پدیدۀ خون‌بس در منطقۀ صیدون خوزستان». اسلام و مطالعات اجتماعی، دورۀ 6 ، شمارۀ اول، صص 140-169.
محمدی، ناهید (1391). کلهرنامه. تهران: دستان.
محمدی وکیل، مینا و حسن بلخاری قهی (1398). «نگاهی به چگونگی استحالۀ مفهوم خدا و انسان- از اسطوره‌های غربی یونان تا انسان محوری». انسان‌پژوهی دینی، سال 16، شمارۀ 42، صص161-182.
مرادی غیاث‌آبادی، رضا (1391). گوی بالدار، پژوهش‌های ایرانی: تهران.
معروف، غلامرضا و ایرج داداشی (1396). «مقوله بندی فرۀ ایزدی و تکامل آن تحت تأثیر قرآن». حکمت معاصر، دورۀ 8، شمارۀ 3 ،131-169.
مقدّم، محمد (1342). راهنمای ریشۀ فعلهای در زبان اوستا و فارسی باستان و فارسی کنونی. تهران: موسسه مطبوعاتی علمی.
میرنیا، علی (1368). ایل‌ها و طایفه‌های عشایری کرد ایران. تهران: نسل دانش.
یوسفی، روح الله و خلیل بیگ‌زاده (1394). «فرۀ ایزدی و عنایت الهی در جهان‌بینی اسطوره‌ای و عرفانی با تأکید بر شاهنامۀ فروسی و مثنوی معنوی مولوی». عرفانیات در ادب فارسی، دورۀ 6، شمارۀ 22، 107-130.