عوامل پیدایش و ویژگی‌های رمانتیسم در ادبیات کردی میانه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده زبان و ادبیات، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

3 دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، تهران، ایران

10.34785/J09.2022.008

چکیده

رمانتیسم در ادبیات کردی مانند ادبیات سایر ملل خاورمیانه، تحتِ تأثیر رمانتیسم غرب شکل ‌گرفته است. اصطلاح رمانتیسم در ابتدای قرن بیستم به ادبیات معاصر کردی وارد شد. «ادبیات رمانتیک» در ادبیات کردی خاصه در شعر به‌طور غیرِمستقیم و تحتِ ‌تأثیر ادبیات رمانتیک ترکی به‌وجود آمد. حکاری به گویش شمالی در کردستان ترکیه، پیرمرد، گوران و شیخ نوری شیخ صالح به گویش میانه در کردستان عراق توانستند مکتب رمانتیسم را در ادبیات کردی پایه‌گذاری کنند. رمانتیسم در شعر کردی بعد از آنها توسط تعدادی از شعرا به تکامل رسید و از لحاظ فرم و شکل، مضمون و محتوا، کاملاً از دستور کلاسیسم اجتناب کرد. گوران، بنیان‌گذار شعر نو در گویش میانه، توانست شعر رمانتیک کردی را در کردستان عراق به اوج برساند. در این مقاله، ضمن بررسی ارتباط شعر نو و رمانتیسم در ادبیات کردی، عبدالرحیم رحیمی حکاری را به‌عنوان پایه‌گذار و مؤسس شعر رمانتیک کردی در گویش شمالی معرفی نموده‌ایم. همچنین دربارۀ تاریخ پیدایش، رواج، علل ظهور و گسترش مکتب رمانتیسم در ادبیات کردی بحث کرده‌ایم. کاربرد مؤلفه‌های رمانتیسم در اشعار و آثار شاعران کرد را بررسی کرده‌ایم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Factors for Emergence and Characteristics of Romanticism in Central Kurdish Literature

نویسندگان [English]

  • Ali Mohammad Moazzeni 1
  • Teymoor Malmir 2
  • Gulbakh Hossain Ahmad 3
1 Professor, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Professor, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Language and Literature, University of Kurdistan, Sanandaj, Iran
3 Ph.D. Candidate, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

Romanticism in Kurdish literature, like the literature of other nations in the Middle East, was formed under the influence of Western romanticism. The term romanticism was introduced to contemporary Kurdish literature at the beginning of the 20th century. Romanticism in Kurdish literature, and especially in poetry, was formulated under indirect influences of Turkish romantic literature. Hekari, Piremird, Goran and Sheikh Nouri Sheikh Saleh were able to establish the school of romanticism in Kurdish literature. Kurdish romantic poetry was developed by a number of poets after this first group and they completely avoided the order of classicism in terms of theme and content. Goran, as the precursor of contemporary Kurdish poetry, was able to elevate Kurdish romantic poetry to its peak. In this article, we introduce Abdul Rahim Rahimi Hekari as the founder of Kurdish romantic poetry. We also discuss the history of romanticism; its origin, its dominance, and the reasons behind its emergence and expansion in Kurdish literature. Then we present the components of romanticism in the poems and works of Kurdish poets, as well as the relationship between modern and romantic poetry in Kurdish literature.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kurdish Romanticism
  • Contemporary Kurdish Poetry
  • Factors for Emergence of Kurdish Romantic Poetry
  • Abdulrahim Rahimi Hekari
  • Piremird
  • Goran
فارسی:
برلین، آیزایا. (1385). ریشه‌های رومانتیسم. ترجمۀ عبدالله کوثری، تهران: ماهی.
پیشوایی علوی، محسن و همکاران. (1398). «بررسی مؤلفه‌های رمانتیک در اشعار خلیل مطران و بیسارانی». پژوهشنامۀ ادبیات کردی، دورۀ پنجم، شمارۀ 8، صص:76-106.
ثروت، منصور. (1382). «مکتب رمانتیسم». مجلۀ پیک نور، سال اول، شمارۀ 2، صص:40–58.
داد، سیما. (1378). فرهنگ اصطلاحات ادبی. چاپ سوم، تهران: مروارید.
سیدحسینی، رضا. (1387). مکتب‌های ادبی. جلد اول، چاپ پانزدهم. تهران: نگاه.
شمیسا، سیروس. (1393). مکتب های ادبی. چاپ پنجم. تهران: قطره.
فورست، لیلیان. (1375). رمانتیسم. ترجمۀ مسعود جعفری جزی، تهران: مرکز.
 
عربی:
غنیمی هلال، محمد. (1973). النقد الادبی الحدیث. طبعۀ الاولی. بیروت: دار العوده.
 
کردی:
ئه‌بوبه‌کر، هه‌ڤاڵ. (2010). پێگه‌ى ڕێبازى ڕۆمانتیکى له‌ شیعرى کوردیدا. سلێمانى: له‌ریا.
ئه‌حمه‌د، گوڵباخ حوسێن. (2016). ئه‌زمونی شعری کوردی روژهه‌ڵاتی کوردستان-کرمانجی خواروو (1980- 2014). نامه‌ ماجستیر، هه‌ولێر: زانکۆى سه‌ڵاحه‌دین، کۆلێژى په‌روه‌رده‌.
ئه‌مین، نه‌وشیروان مسته‌فا. (2002). چه‌ند لاپه‌ڕه‌یه‌ک له‌ مێژووى ڕۆژنامه‌وانى کوردى (1918-1936). به‌رگى دووه‌م، سلێمانى: به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى گشتیى چاپ و بڵاوکردنه‌وه‌.
باڵه‌کى، یادگار ره‌سوڵ. (2005). سیماکانى تازه‌کردنه‌وه‌ى شیعرى کوردى (1898-1932). هه‌ولێر: وه‌زاره‌تى په‌روه‌رده‌.
بێسارانى، مسته‌فا قطب‌الدین .(2020). دیوانى بێسارانى. مه‌هدى فه‌لاحى ڕۆسته‌مان، سنه‌: کوردستان.
ــــــــ (1375). دیوانى بێسارانى. به‌کوشش حه‌کیم مه‌لا صالح، سنه: مه‌هین.
پیرباڵ، فه‌رهاد. (2009). ڕێبازه‌ ئه‌ده‌بییه‌کان. سلیمانی: ئه‌ندێشه، چاپی سێیه‌م.
ـــ (2002). عه‌بدولڕه‌حیم هه‌کارى. هه‌ولێر: وه‌زاره‌تى په‌روه‌رده‌‌.
پیره‌مێرد، توفیق محمود. (2001). دیوانى پیره‌مێرد. ئاماده‌کردن ئومێد ئاشنا، به‌رگى یه‌که‌م، هه‌ولێر: وه‌زاره‌تى په‌روه‌رده‌.
حوسێن، هیمداد. (2014). ڕێبازه‌ ئه‌ده‌بییه‌کان. هه‌ولێر: ڕۆژهه‌ڵات، چاپی سێیه‌م.
خه‌زنه‌دار، مارف. (2010). مێژووى ئه‌ده‌بی کوردى. به‌رگى پێنجه‌م، هه‌ولێر: ئاراس.
ره‌سوڵ، عیزه‌دین مسته‌فا. (2010). لێکۆڵینه‌وه‌ى ئه‌ده‌بی فۆلکلۆرى کوردى. هه‌ولێر: ئاراس.
ڕه‌شید، خورشید. (1989). ڕێبازى ڕۆمانتیکى له‌ ئه‌ده‌بی کوردیدا. بغداد: الجاحظ.
سه‌جادی، به‌ختیار و مه‌زهه‌ر ئیبراهیمی. (1398). زمان و وێژەی کوردی، سه‌قز: گوتار، چاپی سێیەم.
شێخ ساڵح، شێخ نوری. (2008). دیوانی شیخ نوری شیخ صالح. ئاماده‌کردنی ئازادعه‌بدول واحید، هه‌ولیر: ئاراس.
عه‌زیز، شه‌رمین ئیبراهیم. (2006). په‌شێو و تازه‌کردنه‌وه‌ له‌ شیعرى کوردیدا، هه‌ولێر: ڕۆشنبیرى.
عه‌لى، دڵشاد. (1998). بنیاتى هه‌ڵبه‌ست له‌ هۆنراوه‌ى کوردیدا. سلێمانى: ڕه‌نج.
فه‌تاح، ڕزگار عومه‌ر. (2013).  ڕۆمانسیزم له‌ شیعرى هێمن و محه‌مه‌د نووریدا. هه‌ولێر: موکریان.
کاکه‌ی فه‌لاح. (2020). کاروانى شیعرى نوێی کوردى. سنه‌: کوردستان.
کۆیی، حاجی قادر. (1390). دیوانی حاجی قادری کۆیی. ئاماده‌کردنی سردار حمید میران و کریم مصطفی شاره‌زا، سنه: کوردستان.
گۆران، عه‌بدو‌ڵا سلێمان (1950). به‌هه‌شت و یادگار. به‌غداد: مه‌عاریف.
ـــ (2021). دیوانى گۆران. ئاماده‌کردنی محه‌مه‌د مه‌لا که‌ریم، سنه‌: کردستان.
محه‌مه‌د، ئه‌نوه‌ر قادر. (2007). لیریکای شاعیرى گه‌وره‌ى کورد مه‌وله‌وى. سلێمانى: سه‌رده‌م، چاپی سێیه‌م.