بررسی تطبیقی کارکرد افعال وجهی در زبان‌های فارسی و کُردی (مطالعه موردی: دو رمان فارسی و کردی معاصر)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیات کردی، دانشگاه کردستان، سنندج ایران.

2 استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کردستان، سنندج ایران.

3 دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران.

چکیده

بررسی وجهیت و کارکردهای آن جزو بنیادی‌ترین مباحث دستورِ زبان‌های ایرانی است. در این میان طبقه‌بندی عناصر بیانگر وجهیت نظیر ابزارهای تصریفی نشان‌دهندۀ وجه، افعال و قیود وجهی از مهم‌ترین حوزه‌های پژوهشی در این زمینه هستند. پژوهش حاضر با بهره‌گیری از طبقه‌بندی‌های «پالمر» و «ون‌درآوورا و پلانگیان» به تقسیم­بندی افعال وجهی موجود در زبان‌های فارسی و کُردی (گویش مرکزی) می‌پردازد و از این رهگذر کفایت توصیفی هر یک از رویکردهای مذکور را در این زبان‌ها ارزیابی می‌کند. چون بررسی وجهیت مستلزم لحاظ کردن داده‌های بافت‌محور است، کوشش شده تا داده‌های مربوط به زبان فارسی از رمان‌های «پرند­ۀ من» از وفی و «نگران نباش» از محب­علی و داده‌های مورد نیاز برای بررسی وجهیت در کُردی هم از رمان‌های «حه­سار و سه­گه­کانی باوکم» از شیرزاد حسن و «گره­وی به­ختی هەڵاڵە» از نهایی استخراج شود. حاصل آن‌که رویکرد ون‌درآوورا و پلانگیان تصویرِ کامل‌تری از افعال وجهی و کارکردهایشان در این دو زبان به دست می‌دهد. این نکته به وضوح در حوزۀ درون مشارکت‌کننده در چارچوب ون‌درآوورا و پلانگیان مشاهده می‌شود. اگرچه درجۀ امکان در حوزۀ درون مشارکت‌کننده را در رویکرد ون‌درآوورا و پلانگیان می‌توان هم‌ارز با مرتبۀ امکان در طبقه‌بندی پالمر دانست، درجۀ الزام را در حوزۀ درون مشارکت‌کننده در رویکرد ون‌درآوورا و پلانگیان نمی‌توان مترادف با مرتبۀ الزام در طبقه‌بندی پالمر در نظر گرفت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Function of Modal Verbs in Persian and Kurdish Languages (case study: two contemporary Persian and Kurdish novels)

نویسندگان [English]

  • Zaniar Naghshbandi 1
  • Fardin Hosseinpanahi 2
  • Hardi MohammadTofigh Hamawandi 3
1 Assistant Professor in Kurdish Language and Literature, University of Kurdistan, Sanandaj, Iran.
2 Assistant Professor in Persian Language and Literature, University of Kurdistan, Sanandaj, Iran.
3 MA Student in Persian Language and Literature, University of Kurdistan, Sanandaj, Iran.
چکیده [English]

The analysis of modality and its various functions is one of the fundamental topics in the grammar of Iranian Languages, and the classification of modal operators including the inflectional morphemes and modal adverbs and auxiliaries constitute the main area of inquiry in this specific line of linguistic analysis. Drawing on the frameworks presented by Palmer (1990, 2001) and Van der Auwera and Plungian (1998), the present study seeks to classify the modal auxiliaries in Persian and Central Kurdish in order to determine the descriptive adequacy of the aforementioned classifying frameworks. Since the detailed analysis of modal tools in any language requires authentic data together with contextual information, the Persian data in this study have been taken from two novels, Negarān Nabāsh by Mahsa Moheb-e ali and Parand-eye Man by Fariba Vafi, and the Kurdish data from, Hasār u Sagakān-i Bawkem by Shirzad Hassan and Geroy Bakht-i Halāla by Ata Nahaie. It is demonstrated, at the end, Van der Auwera and Plungian’s framework can present a more comprehensive picture of the modal auxiliaries and their functions in both languages. This fact is specifically manifested in participant-internal modality in Van der Auwera and Plungian’s classification that receives no particular modal counterpart in that of Palmer’s.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Modality
  • Modal Systems
  • Possibility
  • Necessity
  • Persian
  • Kurdish

مراجع

الف. فارسی
اخلاقی، فریار (۱۳۸۶). «بایستن، شدن و توانستن: سه فعل وجهی در فارسی امروز»، مجلۀ دستور، ش. ۳، صص. ۸۲-۱۳۲.
ایلخانی‌پور، نگین (۱۳۹۱). نگرشی معنایی-نحوی به وجهیت در فارسی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان‌شناسی، دانشگاه تهران.
باطنی، محمدرضا (۱۳۴۸). توصیف دستوری ساختمان زبان فارسی، تهران: امیرکبیر.
----------- (۱۳۵۴). «استعمال باید در زبان فارسی امروز»، مسایل زبان­شناسی نوین، تهران: آگاه.
داوری، شادی (۱۳۹۳). معین­شدگی در زبان فارسی، رسالۀ دکتری زبان­شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی-واحد علوم و تحقیقات تهران.
دهقان، ایرج (۱۳۳۲). دستور زبان فارسی، تهران­: امیرکبیر.
رحیمیان، جلال و عموزاده، محمد (۱۳۹۲). «افعال وجهی در زبان فارسی و بیان وجهیت»، پژوهش‌های زبانی. دوره ۴، ش. ۱، صص. ۲۱-۴۰.
زاهدی، کیوان و بازیان، آنیتا (1387). «افعال وجهی در ترکی آذری»، مجلۀ شناخت، ش.57، صص. 160-141.
طبیب‌زاده، امید (۱۳۹۱). دستور زبان فارسی بر اساس  نظریۀ گروه‌های خودگردان در دستور وابستگی، تهران: مرکز.
عموزاده، محمد و حدائق رضایی (۱۳۸۹). «ابعاد معناشناسی "باید" در زبان فارسی»، مجله پژوهش‌های زبانی. ش. ۱، صص. ۵۷-۷۸.
فرشیدورد، خسرو (۱۳۴۸). دستور امروز شامل پژوهش­های تازه­ای در صرف و نحو فارسی معاصر، تهران: صفی­علیشاه.
گیرو، پیر (1387). نشانه­شناسی، ترجمه محمد نبوی، چاپ سوم، تهران: آگه.
محب­علی، مهسا (1396). نگران نباش، چاپ دوازدهم، تهران: نیماژ.
مرادی، روناک (۱۳۹۱). وجه‌نمایی و وجه در کُردی سورانی: رویکردی نحوی و معنایی، رسالۀ دکتری زبان‌شناسی. دانشگاه علامه طباطبایی.
مرسلی، نوش­آفرین، مهتدی، حسین و سیدحیدر فرع­شیرازی (1397). «معناشناسی واژه عذاب در قرآن با تکیه بر روابط هم­نشینی و جانشینی»، پژوهش­های ادبی- قرآنی، سال 6، ش. 3، صص. 185-155.
نغزگوی‌کهن، مهرداد و نقشبندی، زانیار (۱۳۹۵). «افعال وجهی در هورامی»، جستارهای زبانی. دوره ۷، ش. ۳، صص. ۲۲۳-۲۴۳.
نقشبندی، زانیار (۱۳۹۴). بررسی مقولۀ وجهیت در هورامی: رویکردی رده‌‌شناختی، رسالۀ دکتری زبان­شناسی. دانشگاه بوعلی‌سینای همدان.
وفی، فریبا (1381). پرنده من، تهران: مرکز.
همایونفرخ، عبدالرحیم (۱۳۳۷). دستور جامع زبان فارسی. تهران: علمی.
 
ب. کوردی
حه­سه­ن، شیرزاد (1399). حه­سار و سه­گه­کانی باوکم، بانه: مانگ.
نه­هایی، عه­تا (2018). گره­وی به­ختی هەڵاڵە، سلیمانی: ئه­ندیشه، چاپی سییه­م.
 
ج. انگلیسی
Booi, G. (2007). The Grammar of Words: An Introduction to Morphology (2nd edition). New York: Oxford University Press.
Bybee, J., R. Perkins, and W. Pagiluca. (1994). The Evolution of Grammar: Tense, Aspect and Modality in the languages of the world. Chicago: University of Chicago Press.
Chung, S., and A. Timberlake. (1985). Tense, aspect and mood. In Language Typology and Syntactic Description, T. Shopen (ed.), Cambridge: Cambridge university Press.
Comrie, B, 1980, Aspect 3rd Edition, Cambridge University Press.
Fillmore, Ch. (1968). The case for case. In universals in Linguistic Theory, E. Bach and R.T. Harms(ed.), New York: Holt, Rinehartand Winston.
Fowler, Roger. (1986). ‌Linguistic‌ criticism.‌Oxford:‌Oxford University Press.
Kratzer, A. (1991). Modality. In Semantics: An International Handbook of Contemporary Research, A.von Stechow, and D. Wunderlich (ed.), 639-650. Berlin: de Gruyter.
Kratzer, A. (2012). Modals and Conditionals: New and revised perspectives, Oxford: Oxford University Press.
Lyons, J. (1977). Semantics. Cambridge: Cambridge University Press.
Mahmudweyssi, P., and G. Haig. (2009). The typology of modality in some West Iranian languages. In from Daena to Din Religion, Kultur and Sparche in der iranischen Welt Festschrift fur Philip Kreyenbroek, H. von Christine Allison, A. Joisten-Pruschke and A. Wendtland (ed.). Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
Mills, S. (2005). Feminist Stylistics. London & New York: Routledge.
Narrog, H. (2005). On defining modality again. Language Sciences, 27, 165-162.
Nuyts, J. (2001). Epistemic Modality, Language and Conceptualization: A Cognitive-Pragmatic Perspective, Amsterdam: Benjamins.
Nuyts, J. (2006). Modality: overview and Linguistic Issues. In The expression on modality, W. Frawley (ed.), 1-26, Berlin: Mouton de Gruyter.
Palmer, F. (1990). Mood and the English Modals (2th edition). London: Longman.
Palmer, F. (2001). Mood and Modality (2th edition). Cambridge: Cambridge University Press.
Palmer, F. R. (1986). Mood and Modality. Cambridge: Cambridge University Press.
Palmer, F.R. (1990). Modality and the English Modals, second ed. London: Longman.
Palmer, F.R. (1998). Mood and Modality: basic principles. In: Brown, K.‌ and‌ J. Miller (Eds.). Oxford: Elsevier, 229-235. Concise Encyclopedia of Grammatical Categories.
Portner, P. (2009). Modality. Oxford: Oxford University Press.
Taleghani, A. (2008). Modality, aspect and negation in Persian, Amsterdam: John Benjamins.
Van der Auwera, J., and V.A. Plungian. (1998). Modality's semantic map. Linguistic Typology 2, 79-124. 

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 28 شهریور 1402
  • تاریخ بازنگری: 24 اسفند 1402
  • تاریخ پذیرش: 14 فروردین 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار