ڕه‌وتناسیی ئه‌ده‌بی هاوچه‌رخی هه‌ورامی؛ شیعر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد ادبیات تطبیقی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

2 پژوهشگر زبان، فرهنگ و ادبیات هورامی

چکیده

هەندێک لە نووسەرانی مێژووی ئەدەبیات پێیان وایە «هورمزگان ڕمان ئاته‌ران کوژان» کۆنترین تێکستی مێژووی ئەدەبی کوردییە. بنه‌مای ئه‌ده‌بی کلاسیکی کوردی، ئه‌و مێژوو و دیوانه شیعرانه‌ی هه‌ورامی (گۆرانی)یه که سێ‌‌کوچکه‌یه‌کی وه‌ک بێسارانی، مه‌وله‌وی و سه‌یدیی لێ‌به‌‌جێماوه. پێش بونیاتنانی شاری سلێمانی به ده‌ستی حاکمانی بابان، هه‌ورامی (گۆرانی)، زمانی نڤیسیاری کوردوستان بووه.‌‌ لەگەڵ گەشەسەندنی دەسەڵاتی بابان، کوردیی ناوەندی، وه‌ک زمانێکی یه‌کگرتوو، جێی هه‌ورامی ئه‌گرێته‌وه. لێره‌دایە که ئه‌ده‌بی هه‌ورامی، دوای هه‌زار ساڵ له‌ گه‌شه ئه‌که‌وێت و دێرتر ڕێفۆرمیزه ئه‌بێت. شیعری کلاسیکی هه‌ورامی له‌سه‌ر ده‌ستی سه‌یدی، سه‌ره‌ڕای کێشی مه‌سنه‌ویی ده بڕگه‌یی، شیعری عه‌رووزیش به خۆیه‌وه ئه‌بینێ و دوای مه‌وله‌وی، شیعری کلاسیک، زۆرتر له فۆرم و ناوه‌رۆکدا نوێ ئه‌بێته‌وه. گه‌رماوگه‌رمیی مانیفێسته‌کانی ڕوانگه و کفرییه که شیعری هه‌ورامی یه‌که‌م گۆڕانکارییه‌کان به‌ره‌و شیعری بێ‌‌کێش و لادان له فۆرمی کلاسیک ڕووی تێ‌ ئه‌کا. له‌م لێکۆڵینه‌وه هه‌وڵ دراوه به وردی، نیوسه‌ده نوێ‌‌بوونه‌وه‌‌ی شیعری هه‌ورامی، به شیعری ئازاد و کێشی کلاسیکه‌وه بخرێته به‌ر باس. ئامانجی توێژینه‌وه‌که ئه‌وه‌مان بۆ ده‌رده‌خات که له حه‌فتاکانی زاینیدا له لایه‌که‌وه ڕه‌وتی شیعری نوێ به فۆرمی ئازاده‌وه، له ژێر کاریگه‌ریی شیعری نوێی کوردیی ناوەندی ده‌ست پێ‌‌ده‌کا و له لایه‌کی تره‌وه شیعری کلاسیکیش به کێشی مه‌سنه‌وی ده بڕگه‌یی (٥+٥) و عه‌رووزییه‌وه، له ناوه‌رۆکدا نوێ ئه‌بێته‌وه. ئه‌م نوێ‌‌بوونه‌وه له ده‌ره‌وه و ناوه‌وه‌ی شیعری هه‌ورامیدا، هه‌تا ئێسته‌ش به‌رده‌وامه.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Streamology Contemporary Hawrami literature; poem

نویسندگان [English]

  • Farshid Rostami 1
  • Kourosh Amini 2
1 Master Student in Comparative Literature, Razi University, Kermanshah, Iran.
2 Freelance researcher
چکیده [English]

Some historians of Kurdish literature believe that the oldest poem written in Hawrami is the text of "Hormozgan Roman, Ateran Kozhan". Hawrami poetry has been written for at least fourteen centuries without interruption, even after the advent of Islam. In addition to the ten-syllable masnavi metre, classical Hawrami poetry in the period of Sheikh Shahabuddin Kakuzekeriai and Seidi gradually incorporated prosodic poetry into the language. After Mawlavi, classical poetry as a whole changed more in form and content. After the 1970s, Hawrami poetry experienced its first changes to free itself from the constraints of metre and break the classical structure. In this research, an attempt has been made to analyze half a century of renaissance in Hawrami poetry. The obtained results indicate that in the 1970s, the flow of new poetry began in a free form, under the influence of Sorani Kurdish new poetry. Additionally, classical poetry, in the form of 5+5 syllabic metre and prosodic metre, has undergone significant changes in content. Among the prominent characteristics of Hawrami's contemporary poetry movement, we can mention the breadth of content, the representation of experience, the presence of women poets, and the emergence of literary criticism alongside this movement.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Contemporary Hawrami literature
  • Contemporary kurdish literature
  • Hawramis poem
  • New poem
  • Hawraman