کورد و فەلسەفە: ئاوڕێک لە پێوەندیی نێوان فەلسەفە و ئەدەب لە ڕوانگەی عەلائەدین سەجادی‌یەوە

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی گروه علوم تربیتی (فلسفه)، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

چکیده

پوختە
عەلائەدین سەجادی لە کتێبی ”مێژووی ئەدەبی کوردی“دا بەشێوازێکی بەراوردکارانە هەوڵی‌داوە بنەمایەک بۆ توێژەرانی بواری ئەدەبی کوردی دابمەزرێنێت و سەربوردەی ئەزموونی ”ڕۆحی نەتەوەیی“ کورد لەو بوارەدا بگێڕێتەوە. سەجادی لە بەشێک لە کتێبی ناوبراودا لە ژێر ناونیشانی ”کورد و فەلسەفە“ بەکورتی و بە کوردی هەندێک پرس و بابەت لەمەڕ فەلسەفە و پێوەندیی نێوان فەلسەفە و ئەدەب، دەسپێک و پێناسەی فەلسەفە و هەروەها ”فەلسەفەی کوردی“ دەورووژێنێت کە شیاوی سەرنجن. بەهۆی ئەوەی کە ئەو بابەتەی سەجادی لەمەڕ فەلسەفە وەک یەکەمین ڕوانینی نووسەرێکی کوردە بۆ بواری فەلسەفە بە زمانی کوردی، بۆیە بەشیاوی ئەوەمان زانی کە بەوردی ئاوڕی لێ‌دەینەوە. نووسەری ئەم وتارەی بەردەست بە مێتۆدێکی دیاردەناسانە- هێرمنۆتیکی‌یەوە هەوڵی‌داوە کە بەستێنی تێفکرینی سەجادی و هەروەها شێوەڕوانینی ئەو بۆ ئەدەب و فەلسەفە دیاری بکات و ئەو بەشەی کتێبی ”مێژووی ئەدەبی کوردی“ لە چوارچێوەی ”پڕۆژەی فەرهەنگی“ ناوبراودا بخوێنێتەوە. بەگشتی، نووسەر بە خوێندنەوەی دەقی بەشی ”کورد و فەلسەفە“ ڕێگەی بۆ ئەوە خۆش‌کردووە کە بە پشت‌بەستن بە تێڕوانینێکی هێرمنۆتیکی بۆ چەمکی ”دەسپێک“، لە نێو دەقەکەی سەجادی‌شدا دوو واتای جیاواز بۆ دەسپێک و ئەگەری دەسپێکی فەلسەفە لەنێو هزری کورددا بدۆزێتەوە. پرسی سەرەکی نووسەر لێرەدا ئەوەیە کە ئەبێت پێناسەی سەجادی بۆ ئەدەب و فەلسەفە چی بووبێت کە لە کتێبێک لەسەر مێژووی وێژەی کوردی، باس لە فەلسەفە و ”فەلسەفەی کوردی“ دەکات؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Kurd and Philosophy: A Study of the Relationship between Philosophy and Literature according to Alaaddin Sajadi

نویسنده [English]

  • Abdollah Amini
Assistant Professor of Educational Sciences Department, Faculty of Humanities and Social Sciences, University of Kurdistan, Sanandaj, Iran
چکیده [English]

In his work History of Kurdish Literature, Alaaddin Sajadi endeavors to establish a foundational framework for researchers in Kurdish literature, elucidating the unique experiences of the Kurdish “volks Geist.” In the “Kurd and Philosophy” section, Sajadi presents key issues concerning philosophy, the relationship between philosophy and literature, the origins of philosophy, and the concept of “Kurdish philosophy,” all of which merit further reflection. Given that this text represents a Kurdish author's first significant engagement with philosophy in the Kurdish language, it warrants thorough analysis and exploration. This paper employs a phenomenological-hermeneutic approach to contextualize Sajadi’s thought and examine his perspectives on literature and philosophy, reinterpreting the discussed section within the framework of Sajadi’s “Cultural Project.” Furthermore, through a hermeneutic lens, the author seeks to illuminate two distinct interpretations of the concept of beginnings in Sajadi’s text, emphasizing the potential emergence of philosophy within Kurdish rationality. The central question guiding this investigation is: What is Sajadi’s approach to the interplay between philosophy and literature, and why does he feel compelled to address philosophy and “Kurdish philosophy” within a narrative focused on the history of literature?

کلیدواژه‌ها [English]

  • : philosophy
  • the history of Kurdish literature
  • the relationship between philosophy and literature
  • the beginning of philosophy
  • Alaaddin Sajadi
ئه‌لف. کوردی
خەلیقی، حسەین (١٣٦٨). فەلسەفە و کۆمەڵ. بەغداد: الشرکه العراقیه لطباعه.
سەجادی، عەلائەدین (١٩٥٢). مێژووی ئەدەبی کوردی. چاپی یەکەم، بەغداد: مەعاریف.
سەجادی، عەلائەدین (٢٠٠٠). گێتی زیندەوەر، چاپی یەکەم، هەولێر: ئاراس.
سەجادی، عەلائەدین (٢٠١٢)، هەمیشە بەهار [پێشەکی فەرهاد شاکەلی]، چاپی دووەم، هەولێر: ئاراس.
سەجادی، عەلائەدین (١٣٩٣). دەقەکانی ئەدەبی کوردی، چاپی یەکەم، سنە: کوردستان.
محەمەد، مەسعوود (١٣٩٦). مرۆڤ و دەرووبەر، چاپی یەکەم، کەرەج: مانگ.
محەمەد، مەسعوود (١٣٩٨). حاجی قادری کۆیی، چاپی یەکەم، کەرەج: مانگ.
مەلایی، ناسێح (١٤٠٠). "لێکۆڵینەوە بەراوردکارییەکان لە ئەدەبی کوردیی ناوەندیدا: سەرنجدانێک بە ڕۆڵ و پێگەی عەلائەدین سەجادی". پژوهشنامە ادبیات کردی، ش. ١١، لل. ١٦٤-١٥١.
نالی (١٤٠٠). دیوان، ساخکردنه‌وە مەلاعەبدولکەریم مودەڕیس و فاتێح عەبدولکەریم، چاپی یازدەهەم، سنە: کوردستان.
 
ب. فارسی
فریت، گوون (1402). جنون و مرگ در فلسفه، ترجمۀ عبدالله امینی، چاپ دوم، تهران: دنیای اقتصاد.
نیچه، و. فردریش (1387). غروب بت‌ها: فلسفیدن با پُتک، ترجمۀ داریوش آشوری، چاپ پنجم، تهران: آگه.
هایدگر، مارتین (1946). «چراشاعران؟» در: شعر، زبان و اندیشۀ رهایی (1389)، ترجمۀ عباس منوچهری، چاپ دوم، تهران: مولی، 253-178.
هایدگر، مارتین (1954). «انسان شاعرانه سکنی می‌کند» در: شعر، زبان و اندیشۀ رهایی (1389)، ترجمۀ عباس منوچهری، چاپ دوم، تهران: مولی، 74-53.
هگل، گ. و. فردریش (1394). عقل در تاریخ، ترجمۀ حمید عنایت، چاپ چهارم، تهران: شفیعی.
ولف، م. لایونا (1394). فلسفۀ یونانی متقدم و ایران باستان، ترجمۀ سیاوش فراهانی، چاپ اول، تهران: حکمت.
ولی، عباس، حمید بزارسلان، مارتین بروئینسن و امیر حسن‌پور (1398). گفتارهایی در خاستگاه ناسیونالیسم کُرد، ترجمۀ مراد روحی، چاپ اول، تهران: چشمه.
 
ج. انگلیسی
Aristotle (2001). The Basic Works of Aristotle (Politics). Edited by Richard McKeon, New York: The Modern Library.
Aristotle (2016). Metaphysics. Translated with introduction and notes by C.  C. Reeve, United State: Hackett Publishing Company.
Destrée, Pierre and Frits-Gregor Herrmann [Editors] (2011). Plato and the Poets, Boston: Brill NV.
Hans-Georg, Gadamer (1980). "Plato and the Poets" in: Dialogue and Dialectic: Eight Hermeneutical Studies on Plato. Translated and with an introduction by Christopher Smith, Yale University Press, 29-72.
Hans-Georg, Gadamer (2001). The Beginning of Philosophy. Translated by Rood Coltman, New York: Continuum.
Heidegger, Martin (1954). "The thinker As Poet". In: Poetry, Language, Thought (2001), Translated and Introduction by Albert Hofstadter, New York: Pernnial, 3-14.
Plato (2015). The Complete Works of Plato, Translated by Benjamin Jowett, UK: Delphi Classics, Version 2.