تحلیل قصة کُردی «پیرخارکن» با تأکید بر رویکرد اِکوفمینیسم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه لرستان، خرّم‌آباد، ایران.

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه لرستان، خرّم‌آباد، ایران.

چکیده

نظریۀ نوظهور اکوفمینیسم، نشان‌دهندۀ حساسیت­های جامعه‌شناختی به محیط‌ زیست و آیندۀ زیست‌بومِ انسان است که بر پایۀ اشتراکات بنیادین زیست‌شناختی و فیزیکی زنان و طبیعت شکل گرفته است و طبیعت را یک موضوع فمینیستی می‌داند. طبق این نظریه، مردان در پیوند با قدرت و عقلانیّت ابزاری، سعی در استیلا بر طبیعت و زنان دارند و رویکرد سودجویانه‌شان، موجب تخریب طبیعت و تقلیل جایگاه زنان شده است. اکوفمینیست‌ها با استناد به ابزار فرهنگی و سنتی، به دنبال نمادها و آیین‌هایی هستند که مروج گفتمان‌های تجربی بین محیط‌زیست و زنان می‌شوند. در فرهنگ کردی، جنسیّت و محیط‌زیست همواره از چالش‌های جدی اجتماعی و فرهنگی بوده است؛ ازاین‌رو قصّه‌ها چنان ابزار فرهنگی، موضوعی مناسب برای بازیافتن ریشه‌ها و مفاهیم مشترک میان زنان و طبیعت هستند. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی کیفی، بر آن است بن‌مایه‌های «پیکرگردانی»، «ریختن گل از دهان و بینی هنگام عطسه»، «بازیافتن بینایی با عنصر جادویی»، «مکر زنان» و «افتادن در چاه» و رویکرد مردان در قصۀ «پیرخارکن» را با تأکید بر اکوفمینیسم بررسی کند و با نگاهی به گذشته، اهمیّت جایگاه زنان در جامعه و صیانت از محیط‌زیست را یادآور شود. پیش فرض این است که قصّۀ مذکور، نشان‌دهندۀ تلاش و انگیزۀ تاریخی جامعۀ مردسالار، برای استعمار و منفعت‌خواهی دوسویه از طبیعت و زن است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Folk kurdish Tale of "Pir khar kan" with Emphasis on the Approach of Ecofeminism

نویسندگان [English]

  • Mahsa Nosrati 1
  • Mohammad Khosravi Shakib 2
  • Ali Heidary 2
1 Ph.D. Candidate in Persian Language and Literature, Lorestan University, Khoramabad. Iran.
2 Associate professor of Persian Language and Literature, Lorestan University, khoramabad, Iran
چکیده [English]

The emerging theory of ecofeminism shows sociological sensitivities as well as serious caution towards the environment and the future of the human ecosystem. Ecofeminism is based on the fundamental biological and physical commonalities of women and nature, and considers nature as a feminist issue. According to this theory, men try to dominate nature and women in connection with instrumental power and rationality, and their profit-seeking approach in the patriarchal society has caused the destruction of nature and reduced the status of women. Referring to cultural and traditional tools, ecofeminists look for symbols, signs and rituals that promote empirical discourses between the environment and women. In Kurdish culture, gender and environment have always been serious social and cultural challenges, therefore stories as a cultural tool are a suitable topic for recovering the roots and common concepts between women and nature. This research aims to analyze, with descriptive and qualitative analytical methods, the main themes of "personification", "pouring flowers from the mouth and nose when sneezing", "recovery of vision with a magical element", "women's cunning" and "falling into a well" and men's approach. In the Kurdish story "PirKharkan" with an emphasis on ecofeminism, he is also trying to remind people of the importance of women's place in society and the protection of the environment by looking at the past. The premise of this article is that the analysis of the mentioned story shows a narrative of the patriarchal society's historical effort and motivation for colonization and mutual benefit of nature and women.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ecofeminism
  • Nature
  • Women
  • men
  • tale of Pir khar kan
انصاری، شهره (1392). «زنان و محیط‌زیست: از اسطوره‌های دیروز تا گام‌های امروز، تشکل‌های مردم‌نهاد، فعالان مستقل، وب‌سایت‌ها و وبلاگ‌ها، همایش»، پژوهش‌نامۀ زنان، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. ش. 8، صص. 35-23.
پارساپور، زهرا (1392). درباره نقد بوم‌گرا. مترجم عبدالله نوروزی، حسین فتحعلی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
پورقریب، بهزاد (1397). «نقد فمنیستی بوم‌گرای رمان جای خالی سلوچ»، ادبیات پارسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ش. 25، صص. 18-1.
حیدری، محبوبه و شیوا حیدری (1399). «نقد بوم‌گرایانۀ قصه‌های عامیانه». شفای دل، دوره3، ش. 6، صص. 160-135.
درویشیان، علی‌اشرف (1396). افسانه‌ها و متل‌های کردی‌. تهران: چشمه.
دوبووار، سیمون (1382). جنس دوم. ترجمه قاسم صنعوی، چاپ اول، تهران: توس.
ذکاوت، مسیح (1397). «درآمدی بر بوم فمنیسم: مطالعۀ موردی دو دوست و دیلینگ دیلینگ»، مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز، سال 9، ش. 2، صص. 76-55.
ذوالفقاری،حسن (1397). ادبیات داستانی عامه، تهران: خاموش.
رحمانی، بیژن و بتول مجیدی (1388). «عوامل مؤثر بر مشارکت زنان در حفظ محیط زیست شهری با تاکید بر نگرش اکوفمنیستی»، آمایش، ش. 7، صص. 29-11.
رستگارفسایی، منصور (1383). پیکرگردانی در اساطیر، چاپ اول، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ساتن، فیلیپ دبلیو (1397). درآمدی بر جامعه شناسی محیط زیست، ترجمۀ صادق صالحی، چاپ سوم، تهران: پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی.
شبیری، سید محمد و ان.ان پراهالاد (1385). «بررسی مقایسه‌ای نحوۀ نگرش زیست‌محیطی دانشجویان متوسطۀ ایران و هند»، علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، ش. 30، صص. 127-119.
 شوالیه، ژان و آلن گربران (1384). فرهنگ نمادها. ترجمۀ سودابه فضایلی، تهران: جیحون.
عباس‌زاده، محمد و سارا کریم‌زاده (1396). «جهت‌گیری زنان نسبت به محیط‌زیست محل مطالعه: ارومیه»، مسائل اجتماعی ایران. دوره8، ش. 2، صص. 150-121.
عنایت، حلیمه و حیدر فتح‌زاده (1388). «رویکردی نظری به مفهوم اکوفمینیسم»، مطالعات جامعه‌شناسی، دورۀ 2، ش. 5، صص. 63-45.
محمدی‌اصل، عباس (1390). جنسیت و جغرافیا، چاپ اول، تهران: گل آذین.
میرشکارطویل، آناهیتا (1396). «رویکرد زنانه به محیط‌زیست» پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.
هام، مگی (1382). فرهنگ نظریههای فمینیستی. ترجمۀ سارا گمبل، نوشین احمدی خراسانی، فیروزه مهاجر، فرخ قره‌داغی. تهران: توسعه.
یونگ، کارل گوستاو (1395). ناخودآگاه جمعی و کهن الگو، ترجمه فرناز گنجی و محمدباقر اسماعیل پور. تهران: جامی.
Agarwal, B. (2010) Gender and Green Governance; The Political Economy of Women’s Presence Within and Beyond Community Forestry; Oxford University Press.
Kunze, Peter. (2014). Winnie the Conservationist: Tuck Everlasting, Ecofeminism, and Children’s Literature. The Lion and the Unicorn 38. 30–44.
Morgan, J (1992) Ecofeminism an Emerging Social Movement; University of Minnesota, Minnesota press.
Roach, C. (1991). Loving Your Mother: On the Woman-Nature Relation; Hypanthia Press.
Warren, K. & Cheney, j. (l993). Ecological Feminism and Ecosystem Ecology. Hypanthia, 6 (1): 179-97.