تعیین مقطع زمانی حیات صیدی هورامی یکم از منظر زبان شناسی تاریخی، سبک شناسی و نسخه شناسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

بدون سمت

چکیده

چندین سال است که پژوهشگران تاریخ ادبیات کُردی در خصوص «صیدی» اختلاف نظر دارند. صیدی از شاعران ادبیات کلاسیک کُردی است که در دیوان او اشعاری با تخلص یکسانِ صیدی وجود دارد، اما در این اشعار تفاوت‌هایی آشکار از نظر فنی و زبانی مشهود است. این تفاوت‌ها باعث شده که رویکرد پژوهشگران به صیدی به دو دسته درآید: دستۀ نخست که قایل به وجود «صیدی اول» در حدود پنج سده پیش هستند و استدلال همیشگی آنان کهنگی زبان و عروضی بودن اشعار او است؛ در مقابل، دستۀ دوم بر این باورند که مُلا محمّد سلیمان هَورامی در قرن سیزدهم هجری به دو گونۀ متفاوت اشعار خود را در دو شیوۀ هجایی و عروضی سروده است. این پژوهش بر آن است تا با روش توصیفی- تحلیلی و بر پایۀ زبان­شناسیِ تاریخی، سبک­شناسی و  نسخه­شناسی و با استناد به متون ادبی کُردی، شبهات موجود در خصوص تخلص یکسان صیدی برای هر دو شاعر را رفع کند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که 1. دو شاعر با تخلص یکسانِ «صیدی» در دو زمان متفاوت زیسته‌اند؛ 2. صیدی اول به قبل از سدۀ یازدهم هجری قمری تعلق دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Determining the Life Period of Seydi Hawrami the First: An Analysis from the Perspectives of Historical Linguistics, Stylistics, and Codicology

نویسنده [English]

  • M.rastegar Rezagholi
Not set
چکیده [English]

For several years, scholars of Kurdish literary history have debated the identity of “Seydi.” Seydi is regarded as a poet of classical Kurdish literature, and his Divan contains poems bearing the same pen name, “Seydi.” However, these poems display clear technical and linguistic differences. Such discrepancies have divided researchers into two main viewpoints: the first group asserts the existence of the first “Seydi,” who lived around five centuries ago, basing their argument on the antiquity of the language and the metrical nature of his verses. In contrast, the second group believes that Mullah Muhammad Sulayman Hawrami, in the 13th century AH, composed his poetry in two distinct forms: syllabic and metrical. This study, employing a descriptive-analytical method and drawing on historical linguistics, stylistics, and codicology, as well as Kurdish literary texts, seeks to resolve the ambiguity surrounding the shared pen name “Seydi” attributed to both poets. The findings indicate that: (1) two poets bearing the pen name “Seydi” lived in different periods; and (2) the first Seydi belongs to a time prior to the 11th century AH.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kurdish literary history
  • first Seydi
  • second Seydi
  • stylistics
  • historical linguistics
  • codicology

مراجع

الف. فارسی
 اُگرادی ویلیام و آرُنُف مارک (1380). درآمدی بر زبان­شناسی معاصر، ترجمۀ علی درزی، چاپ اول، تهران: سمت.
بهار، ممحمدتقی (1377). سبک­شناسی، تهران: انتشارات بهار.
توداری، سیدعبدالصمد (1369). نورالانوار؛ در کرامات زراری سید مختار ، سنندج: حسینی­­نسب.
رضاقلی، رستگار (1401).  «شرح احوال یوسف یاسَکه، شاعر سدۀ یازدهم (ه‍. ق.) و رفع شبهاتی دربارۀ داستان زرکلاه و یوسف»، پژوهشنامه ادبیات کُردی، ش. 12، صص. 171-153. 
مردوخ‌روحانی، بابا ( 1384). تاریخ مشاهیر کرد، چاپ دوم، تهران: سروش.
شمیسا، سیروس (1395). کلیات سبک­شناسی، چاپ پنجم،  تهران: میترا.
جهانبخش، جویا (1384). راهنمای تصحیح متون، چاپ دوم، تهران: میراث مکتوب.
صالحی، محی­الدین (1380). سرود بادیه در ترجمۀ شعرای کُرد و لک و لُر، سنندج: مؤلف.
صفریان، کامیل و سیده زهرا سجادی (1394). «معرفی یک شاعر ناشناختۀ اورامی­گوی در یک نسخۀ خطی»، کشکول، ش. 1،  صص. 103-95.
عسگری، ­خانقاه اصغر و محمد شریف­کمالی (1380). انسان شناسی عمومی، چاپ اول، تهران: سمت.
مینورسکی، ولادمیر (1394). «گوران»، ترجمۀ سما سُلطانی، مهاباد، ش. 176، صص. 48-45.
ب. کوردی
سەجادی، عەلائەدین (١٣٨٩). مێژووی ئەدەبی کوردی، سنە: کوردستان.
ڕەزاقولی، رەستگار (١٣٩٦). «مەلا حاجی جاف»، مەهاباد، ژ. ١٩٤، لل. ٢٥-٢٣.
ڕەنجوری، مەلا عومەر (١٩٨٣). دیوانی ڕەنجوری، موحەمەدعەلی قەرەداغی، بەغدا: آفاق­العربیه.
صەیدی، موحەمەدسلێمان (١٣٨٥). دیوانی صەیدی، کۆکردنەوەی موحەمەدئەمین کاردۆخی، چاپی پێنجەم، سنە: کوردستان.
صەیدی، موحەمەدسلێمان (١٣٩٨). دیوانوو سەیدی، کۆکردنەوەی عەبدوڵڵا حەبیبی، چاپی یەکەم، سنە: کوردستان.
مەردۆخی، عەبدولموئمن (١٩٩٨). کەشکۆڵە شیعرێکی کوردی گۆرانی، ساخکردنەوەی ئەنوەر سوڵتانی، لەندەن: تراستی سۆن بۆ کوردستان.
مەعدوومی، سەید عەبدولڕەحیم (١٣٦٩). دیوانی مەولەوی، ساخکردنەوەی عەبدولکەریم مودەڕس، چاپی سێیەم، سنە: کوردستان.
ج. نُسخ خطی
اَردبیلی، مُلا قاسم (نیمۀ یکم سدۀ 13 ه‍. ق). نسخۀ خطی، سنندج: آرشیو کتابخانۀ شخصی، رستگار رضاقلی.
آرَنانی، ملا عبدالقادر (1309 ه‍. .ق). کشکول خطی، سنندج- آرَنان: کتابخانۀ شخصی سید عرفان احمدی.
بیاض خطی (1291 ه‍. .ق). سنندج: کتابخانۀ شخصی محمد صابری.
بیاض خطی (سدۀ 13 ه‍. .ق). سنندج: کتابخانۀ شخصی محمد صابری.
بیاض خطی برلین، [بخشی از اشعار صیدی یکم اَورامی]، zu Berlin staatsbibliothek، به شمارۀ 621250260.
بیاض خطی، (1269 ه‍.. ق). سنندج: کتابخانۀ شخصی صالح شیخی.
بیاض خطی، (سدۀ 13 ه‍.. ق). سنندج: آرشیو کتابخانۀ شخصی، رستگار رضاقلی.
تختی، شیخ محمدوسیم یکم، یاران بزاندی، (سدۀ 13 ه‍.. ق). نسخۀ خطی، [سید احمد نودهی]، سنندج: کتابخانۀ شخصی سید نُعمان حسینی(کۆڵی).
رشبنی عبدالرحیم (1228 ه‍. . ق). کشکول خطی، سنندج: آرشیو کتابخانۀ شخصی، رستگار رضاقلی.
کشکول تیژتیژ (1322 ه‍.. ق). کتابخانۀ شکرالله تێژتێژ، سنندج: آرشیو دیجیتالی کتابخانۀ ایرج مرادی.
کشکول خطی (1273 ه‍. . ق). [سورکَولی]، سنندج: کتابخانۀ شخصی سید محمود نبوی.
کنوله­ای، الماس خان (1241 ه‍.. ق). خسرو و شیرین، نسخۀ خطی،Berlin  staatsbibliothek، به شمارۀ PPN742489078.
کنوله­ای، الماس خان (1332 ه‍.. ق). خسرو و شیرین (شیرین و فرهاد)، نسخۀ خطی، Berlin  staatsbibliothek، به شمارۀ PPN621198684.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 21 فروردین 1403
  • تاریخ بازنگری: 17 مهر 1403
  • تاریخ پذیرش: 01 دی 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار