تعیین مقطع زمانی حیات صیدی هورامی یکم از منظر زبان شناسی تاریخی، سبک شناسی و نسخه شناسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

بدون سمت

چکیده

چندین سال است که پژوهشگران تاریخ ادبیات کُردی در خصوص «صیدی» اختلاف نظر دارند. صیدی از شاعران ادبیات کلاسیک کُردی است که در دیوان او اشعاری با تخلص یکسانِ صیدی وجود دارد، اما در این اشعار تفاوت‌هایی آشکار از نظر فنی و زبانی مشهود است. این تفاوت‌ها باعث شده که رویکرد پژوهشگران به صیدی به دو دسته درآید: دستۀ نخست که قایل به وجود «صیدی اول» در حدود پنج سده پیش هستند و استدلال همیشگی آنان کهنگی زبان و عروضی بودن اشعار او است؛ در مقابل، دستۀ دوم بر این باورند که مُلا محمّد سلیمان هَورامی در قرن سیزدهم هجری به دو گونۀ متفاوت اشعار خود را در دو شیوۀ هجایی و عروضی سروده است. این پژوهش بر آن است تا با روش توصیفی- تحلیلی و بر پایۀ زبان­شناسیِ تاریخی، سبک­شناسی و  نسخه­شناسی و با استناد به متون ادبی کُردی، شبهات موجود در خصوص تخلص یکسان صیدی برای هر دو شاعر را رفع کند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که 1. دو شاعر با تخلص یکسانِ «صیدی» در دو زمان متفاوت زیسته‌اند؛ 2. صیدی اول به قبل از سدۀ یازدهم هجری قمری تعلق دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Determining the period of life of Saydi Orami I from standpoint of Historical Linguistics' methodology and Manuscriptology

نویسنده [English]

  • M.rastegar Rezagholi
Not set
چکیده [English]

For several years, there has been a disagreement among Kurdish literature researchers about a poet with the surname "Sayidi". Poems with the same surname as Sayidi but with some obvious differences in terms of technique and language. The first group, who believe in the existence of the first Syidi around five centuries ago, their only argument is the antiquity of the poetic language of the prosody poems And the second group believe that Mullah Muhammad Suleiman Hawrami from the 13th century AH has written his poems in two different dialects in two syllabic and prosody ways And this contradiction and opposition of two theories more or less still continues The present article is based on the knowledge of historical linguistics, stylistics and etymology, and by referring to Kurdish literary texts from the past centuries, to clear the doubts about the same surname of Sayidi for both poets. The researcher has clarified the existence of two poets with the same last name "Sayidi" in two different times by referring to the linguistic and stylistic features of the poets' poetry of the past centuries, as well as through the descriptive-analytical method. Also, based on the available evidence, it has been determined that Sayidi I belongs to before the 11th century to the middle of the 10th century AH.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sayidi
  • Linguistics
  • Methodology
  • history of literature
الف. فارسی
 اُگرادی ویلیام و آرُنُف مارک (1380). درآمدی بر زبان­شناسی معاصر، ترجمۀ علی درزی، چاپ اول، تهران: سمت.
بهار، ممحمدتقی (1377). سبک­شناسی، تهران: انتشارات بهار.
توداری، سیدعبدالصمد (1369). نورالانوار؛ در کرامات زراری سید مختار ، سنندج: حسینی­­نسب.
رضاقلی، رستگار (1401).  «شرح احوال یوسف یاسَکه، شاعر سدۀ یازدهم (ه‍. ق.) و رفع شبهاتی دربارۀ داستان زرکلاه و یوسف»، پژوهشنامه ادبیات کُردی، ش. 12، صص. 171-153. 
مردوخ‌روحانی، بابا ( 1384). تاریخ مشاهیر کرد، چاپ دوم، تهران: سروش.
شمیسا، سیروس (1395). کلیات سبک­شناسی، چاپ پنجم،  تهران: میترا.
جهانبخش، جویا (1384). راهنمای تصحیح متون، چاپ دوم، تهران: میراث مکتوب.
صالحی، محی­الدین (1380). سرود بادیه در ترجمۀ شعرای کُرد و لک و لُر، سنندج: مؤلف.
صفریان، کامیل و سیده زهرا سجادی (1394). «معرفی یک شاعر ناشناختۀ اورامی­گوی در یک نسخۀ خطی»، کشکول، ش. 1،  صص. 103-95.
عسگری، ­خانقاه اصغر و محمد شریف­کمالی (1380). انسان شناسی عمومی، چاپ اول، تهران: سمت.
مینورسکی، ولادمیر (1394). «گوران»، ترجمۀ سما سُلطانی، مهاباد، ش. 176، صص. 48-45.
ب. کوردی
سەجادی، عەلائەدین (١٣٨٩). مێژووی ئەدەبی کوردی، سنە: کوردستان.
ڕەزاقولی، رەستگار (١٣٩٦). «مەلا حاجی جاف»، مەهاباد، ژ. ١٩٤، لل. ٢٥-٢٣.
ڕەنجوری، مەلا عومەر (١٩٨٣). دیوانی ڕەنجوری، موحەمەدعەلی قەرەداغی، بەغدا: آفاق­العربیه.
صەیدی، موحەمەدسلێمان (١٣٨٥). دیوانی صەیدی، کۆکردنەوەی موحەمەدئەمین کاردۆخی، چاپی پێنجەم، سنە: کوردستان.
صەیدی، موحەمەدسلێمان (١٣٩٨). دیوانوو سەیدی، کۆکردنەوەی عەبدوڵڵا حەبیبی، چاپی یەکەم، سنە: کوردستان.
مەردۆخی، عەبدولموئمن (١٩٩٨). کەشکۆڵە شیعرێکی کوردی گۆرانی، ساخکردنەوەی ئەنوەر سوڵتانی، لەندەن: تراستی سۆن بۆ کوردستان.
مەعدوومی، سەید عەبدولڕەحیم (١٣٦٩). دیوانی مەولەوی، ساخکردنەوەی عەبدولکەریم مودەڕس، چاپی سێیەم، سنە: کوردستان.
ج. نُسخ خطی
اَردبیلی، مُلا قاسم (نیمۀ یکم سدۀ 13 ه‍. ق). نسخۀ خطی، سنندج: آرشیو کتابخانۀ شخصی، رستگار رضاقلی.
آرَنانی، ملا عبدالقادر (1309 ه‍. .ق). کشکول خطی، سنندج- آرَنان: کتابخانۀ شخصی سید عرفان احمدی.
بیاض خطی (1291 ه‍. .ق). سنندج: کتابخانۀ شخصی محمد صابری.
بیاض خطی (سدۀ 13 ه‍. .ق). سنندج: کتابخانۀ شخصی محمد صابری.
بیاض خطی برلین، [بخشی از اشعار صیدی یکم اَورامی]، zu Berlin staatsbibliothek، به شمارۀ 621250260.
بیاض خطی، (1269 ه‍.. ق). سنندج: کتابخانۀ شخصی صالح شیخی.
بیاض خطی، (سدۀ 13 ه‍.. ق). سنندج: آرشیو کتابخانۀ شخصی، رستگار رضاقلی.
تختی، شیخ محمدوسیم یکم، یاران بزاندی، (سدۀ 13 ه‍.. ق). نسخۀ خطی، [سید احمد نودهی]، سنندج: کتابخانۀ شخصی سید نُعمان حسینی(کۆڵی).
رشبنی عبدالرحیم (1228 ه‍. . ق). کشکول خطی، سنندج: آرشیو کتابخانۀ شخصی، رستگار رضاقلی.
کشکول تیژتیژ (1322 ه‍.. ق). کتابخانۀ شکرالله تێژتێژ، سنندج: آرشیو دیجیتالی کتابخانۀ ایرج مرادی.
کشکول خطی (1273 ه‍. . ق). [سورکَولی]، سنندج: کتابخانۀ شخصی سید محمود نبوی.
کنوله­ای، الماس خان (1241 ه‍.. ق). خسرو و شیرین، نسخۀ خطی،Berlin  staatsbibliothek، به شمارۀ PPN742489078.
کنوله­ای، الماس خان (1332 ه‍.. ق). خسرو و شیرین (شیرین و فرهاد)، نسخۀ خطی، Berlin  staatsbibliothek، به شمارۀ PPN621198684.