تحلیل ساختار و گونه‌های تشبیه در دیوان صیدی هورامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی کرمانشاه

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی – دانشگاه رازی کرمانشاه

3 گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

چکیده

تشبیه که بنیادی‌ترین رکن و ابزار صور خیال و تصویرآفرینی است و سایر صورت‌های بلاغی (استعاره، مجاز، تشخیص و کنایه) از آن نشأت می‌گیرند، تجلی‌گاه اندیشه، تخیل و تجربۀ شاعر و نمودار توانایی او در ایجاد تناسب میان اجزای بیرونی و درونی طبیعت و برقراری ارتباط با محیط و آفریده‌ها است. «صیدی» از شاعران کم‌نظیر در وصف مظاهر طبیعت هورامان است که با زبان‌های کردیِ هورامی، فارسی و عربی شعر سروده است. او در تصویرگری‌های بلاغی اشعارش، بیشتر از تشبیه و استعاره بهره گرفته است. پژوهش حاضر به شیوة توصیفی تحلیلی و با گردآوری اسناد به شیوۀ کتابخانه‌ای، بر آن است تا با تحلیل اشعار هورامی و ملمع‌های فارسی-هورامی صیدی، ساختار و درون‌مایۀ شگردهای بلاغی و گونه‌های تشبیهات وی را تبیین نماید. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که بیشتر تشبیهات صیدی بر پایة محسوسات است و معقولات و مفاهیم انتزاعی و فلسفی، کمتر در صور خیال و تشبیهات وی دیده می‌شود. تشبیه بلیغ بسامد بالایی دارد که بیانگر آن است صیدی آگاهانه با به‌کارگیری این نوع تشبیهات و ادعای همانندی بیشتر، به سوی خیال‌انگیزی و ایجاز رفته است. تصویرپردازی از طبیعت هورامان و اعلام جغرافیایی آن نیز با بسامد بالایی در شعر و تشبیهات صیدی پدیدار گشته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the Structure and Types of Simile in the Divan of Seydi Hawrami

نویسندگان [English]

  • Saeed Ahmadi 1
  • Ebrahim rahimizangena 2
  • musa parnian 3
1 PhD student in Persian Language and Literature, Razi University of Kermanshah
2 Associate Professor, Department of Persian Language and Literature – Razi University of Kermanshah
3 Persian literature and language department, Literature and humanity sciences faculty, Razi university, Kermanshah, Iran
چکیده [English]

Simile is the fundamental element and tool of imagery and visualization, serving as the origin for other rhetorical devices such as metaphor, metonymy, personification, and allusion. It reflects the poet's thoughts, perspectives, imagination, and experiences while demonstrating their ability to create harmony between external and internal elements and to connect with the environment and its creations. Molla Mohammad Soleiman, known by the pen name "Seydi," is a remarkable poet from Hawraman in Iranian Kurdistan, renowned for his depictions of nature. Seydi composed poetry in Kurdish, Persian, and Arabic. In his poetic imagery, he frequently employed similes and metaphors. 
This research adopts a descriptive-analytical method, gathering data through library sources, to examine and analyze Seydi's Divan (including his Kurdish poems and Persian-Kurdish mixed compositions) and to explain his rhetorical techniques and types of similes in terms of their external structure and thematic content. The findings indicate that Seydi’s similes are primarily based on tangible elements, with abstract and philosophical concepts appearing less frequently in his imagery and similes. Explicit similes (Tashbih Baligh) are particularly prevalent, demonstrating Seydi's deliberate use of this form to evoke imagination and achieve conciseness and brevity in his poetic language. Furthermore, imagery drawn from the natural elements of the Hawraman region and its geographical landmarks prominently features in Seydi’s poetry and similes. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Analysis
  • structure
  • analogy
  • Sayidi
  • Hawrami
الف) فارسی
تجلیل، جلیل  (1374). معانی و بیان. چاپ هفتم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
حاجیان نژاد، علیرضا (1380). «نوعی تشبیه در ادب فارسی (تشبیه حروفی)». مجلۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سال چهل و هشت، ش. 4، صص. 402-387.
حافظ شیرازی، شمس الدین محمد  (1377). دیوان غزلیات حافظ. چاپ بیست و دوم، تهران: صفی علیشاه.
رجائی، محمد‌خلیل  (1379). معالم‌البلاغه در علم معانی و بیان و بدیع. چاپ پنجم، شیراز: دانشگاه شیراز.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا  (1378). صور خیال در شعر فارسی. چاپ ششم، تهران: آگاه.
شمیسا، سیروس  (1373). بیان، چاپ چهارم، تهران: فردوس.
شمیسا، سیروس  (1386). معانی و بیان، چاپ هشتم، تهران: فردوس.
شیخ احمدی، سیداسعد  (1394).«تطبیق ادبیات کردی با ادبیات فارسی در زمینۀ‌ عروض و وزن شعر» پژوهشنامه ادبیات کردی، ش. 1، صص. 14-1.
فتوحی، محمود  (1385). بلاغت تصویر. تهران: سخن.
کاردوخی، موحه‌مه‌د ئه‌مین (1375). دیوان اشعار. سنندج: کردستان.
کروچه، بندتو  (1344). کلیات زیباشناسی. ترجمه: فؤاد روحانی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر.
کزازی، میرجلال‌الدین  (1400). بیان. چاپ دوازدهم، تهران: مرکز.
گلی، احمد  (1388). بلاغت فارسی. چاپ دوم، تبریز: آیدین.
ب) کوردی
صیدی، محمدسلیمان بن محمود  (1398). دیوانوو سه‌یدی، گردآورنده و تشریح: عبدالله حبیبی، سنندج: کردستان.
صیدی، محمدسلیمان بن محمود  (1385). دیوانی صه‌یدی، گردآورنده و تشریح: محمدامین کاردوخی، سنندج: کردستان.
محمدپور، رئوف (1386). خیزگه‌ی سه‌یدی و خه‌رمانه‌ی ئه‌ده‌ب. تهران: احسان.
هورامی، محمدامین  (1970م). دیوان صیدی هورامی، سلیمانیه: ڕاپه‌ڕین.