سیر تاریخی و انواع ترجمه‌های قرآن کریم به زبان‌های فارسی و کردی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده زبان و ادبیات، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

2 گروه ادبیات عربی، دانشکده زبان و ادبیات، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

چکیده

با ظهور اسلام و گسترش آن در میان ملت‌های غیر عرب، ایرانیان با آغوش باز آن را پذیرفتند و در جهت اعتلای آن از هیچ کوششی فروگذار نبودند. در این راستا، مترجمان و مفسران قوم فارس و کُرد به علوم قرآنی اهتمام ورزیده و تلاش نمودند از طریق ترجمه و تفسیر، فهم این کتاب را برای ملت خود، ممکن سازند. اگرچه ترجمه‌های فارسی از نظر زمانی، بر ترجمه‌های کردی پیشی جسته‌اند، اما با تلاش مترجمان بزرگ کرد، این فاصله تا حدودی جبران شده تا جایی که امروز بیش از 50 اثر گران‌سنگ در حوزه ترجمه، ترجمه تفسیری و تفسیر، به زبان کردی چاپ و منتشر شده است. در این جستار، تلاش‌می‌شود تا به شیوه توصیفی-تحلیلی و با رویکردی انتقادی، ترجمه‌های فارسی و کردی در گذر تاریخ بررسی شود و سیر تکاملی آنها مورد کنکاش قرار داده شود. همچنین از این رهگذر، سعی می‌گردد که انواع این ترجمه‌ها بررسی و بر اساس اصول و روش‌های ترجمه، به ویژگی‌های آنها اشاره شود. نتایج نشان می‌دهد که قدمت ترجمه‌های فارسی به قرن سوم هجری می‌رسد در حالی کهن‌ترین ترجمه کردی که به دست ما رسیده است، به حدود یک قرن پیش باز می‌گردد. در میان لهجه‌های کردی، بیشتر از لهجه سورانی در ترجمه قرآن بهره گرفته شده است. شیوه ترجمه‌های کردی و فارسی بیشتر شامل، ترجمه لفظ به لفظ و وفادار، ترجمه محتوایی، ترجمه آزاد، ترجمه تفسیری و ترجمه ادبی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Historical Course of Persian and Kurdish Qur'anic Translations and Their Types

نویسندگان [English]

  • Sharafat Karimi 1
  • Jamil Jafari 2
  • Saadi Saffar 2
1 Department of Arabic Language and Literature, Faculty of Language and Literature, University of Kurdistan, Sanandaj, Iran
2 Arabic Department, Faculty of Language and Literature, University of Kurdistan, Sanandaj, Iran
چکیده [English]

With the advent of Islam and its expansion among non-Arab nations، Iranians embraced it openly and they did their best to promote it. In this respect، Kurd translators and commentators paid attention to the Qur'anic science and tried to make it understandable for their people via translation. Although Persian translations had done before Kurdish ones but with Kurd translators' efforts، this superiority was somewhat disappeared to the extent that today over 50 translations and exegeses are published in Kurdish language.
In this research، utilizing the descriptive-analytic method، we try to study Persian and Kurdish translations in the course of history and to survey their historical evolution. Also we try to study the types of these translations and focus on their features according to translation principles. Results show that the first Persian translation goes back to 3rd century (A.H) while the oldest available Kurdish translation returns only to one century ago. Among different Kurdish accents، that of Surani is used more in Qur'anic translations. Kurdish and Persian translations are of types: word by word، content based translation، free translation، commentary-like translation، and literary translation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Holy Quran
  • Kurdish language
  • Persian language
  • Qur'anic translations
  • commentary on Qur'an
منابع
آذرنوش، آذرتاش. (۱۳۷۵). تاریخ ترجمه از عربی به فارسی از آغاز تا عصر صفوی. تهران: انتشارات سروش
الزرقانی، محمد عبد العظیم. (۱۳۸۵). مناهل العرفان فی علوم القرآن. مترجم محسن آرمین. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
ایزدی، محمد، دحروج، علی و نعمتی، فاروق. (۱۳۹۷). «مناهج تفسیر القرآن الکریم عند علماء الکرد خلال القرن الرابع عشر للهجرة». آفاق الحضارة الإسلامیة. ۲۳ - ۵۱.
ره نجیار، حه مه ئه مین. (۲۰۰۹). ته فسیری گولبیر. بیروت: کتیبخانه ی نارین. خامه گر، محمد. (۱۳۸۹، تیر تا آذر ). سیری در ترجمه های فارسی قرآن. بازیابی از         
خرمشاهی، بهاء الدین. (۱۳۸۸). بررسی ترجمه های امروزین فارسی قرآن کریم. قم: مؤسسه فرهنگی ترجمان وحی
خرمشاهی، بهاء الدین. (۱۳۸۹). قرآن پژوهی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی
صفارزاده، طاهره و همکاران. (۱۳۸۵)، «ترجمه قرآن و مترجمان، ضرورت ها و روش ها». بینات (علوم قرآن و حدیث. شماره ۴۹ و ۵۰، ۸۸-۱۶۷.
کوشا، محمدعلی. (۱۳۸۶). ترجمه های ممتاز قرآن در ترازوی نقد. رشت: انتشارات کتاب مبین (مرکز نشر علوم و معارف قرآن کریم).
مدرس، عبدالکریم. (۱۹۸۳). علماؤنا فی خدمة العلم و الدین. بغداد: دار الحریة للطباعة
مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی. (۱۳۹۴). فرهنگ نامه علوم قرآنی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
معرفت، محمدهادی. (۱۳۷۹)، تفسیر و مفسران، قم: موسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید.
نژاد حقیقی، بهدخت. (۱۳۸۸)، تفاوت ترجمه های قرآن از منظر ایدئولوژیک، تهران: نشر سخن
نیکیتین، واسیلی. (۱۳۶۷)، کرد و کردستان، بررسی از نظر جامعه شناسی و تاریخی، مترجم محمد قاضی، تهران: نشر نیلوفر.
ولدبیگی، جهانگیر. (۱۳۹۲)، مفسران معاصر کرد، سنندج: آراس.