«شاخ» لە شیعری شێرکۆ بێکەسدا: واتا و هێما

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مربی ادبیات کردی، دانشگاه سلیمانیه، کردستان عراق

10.34785/J013.2020.465

چکیده

شاخ بۆ کورد شوناس و پارێزەری شوناسەکەی بووە. ئەمەش هۆکاری دەوڵەمەندیی فەرهەنگی شاخی لە زمان و ئەدەبیاتدا پێک‌هێناوە کە زیاتر لە ٢٠٠ وشەی بۆ شاخ هەیە. شێرکۆ بێکەس شاعیری هاوچەرخی کورد کە ئەزموونی شیعری شاخی هەیە، لە ساڵی ١٩٨٥ تا کۆتایی ١٩٨٦ لە شاخ بووە و دژی ڕژێمی بەعس شیعری نووسیوە. لە شیعرەکانیدا فەرهەنگێکی هونەری ڕەمزیی جیاواز لە فەرهەنگی گشتیی شاخ بونیادناوە؛ ڕەمزی شاخی لە زۆر ڕەهەند و پنتی جیاوازدا بە شێوەی هونەری و هەندێ جاریش وەک دروشم بەکارهێناوە. لایەنە هونەرییەکەی جوانییەکی بەرز و دروشم‌بازییەکەش هونەرێکی نزمی لێکەوتووەتەوە. ڕەمزیش کە هونەرێکی نوێی شیعرە، ئاوێزانی لێڵی و، تەم‌ومژاوییە. لە شیعریشدا پانتاییەکی هونەرییە بۆ وەستانەوە بە ڕووی نادادیی کۆمەڵایەتی، سیاسی و دیکتاتۆریەتدا. وێڕای ئەمانە، شاعیر لە ڕێگەی ڕەمزی شاخەوە سیستمێکی فراوانی مانایی بە ڕەهەندە جیاوازەکانی وەک ئازادی، هەژاری، جەستە و دەروون، خەبات، شار و پیرۆزیی بەخشیوە، کە ئەمانەش لە مانا و ڕەمزی شاخ لە فەرهەنگی گشتیدا جیاوازن. زاڵیی ڕەگەزی گێڕانەوە لە شیعری شێرکۆدا، بووەتە هۆی گێڕانەوەی مێژوو بە شیعر؛ ئەمەش لاوازیی شیعرییەت و گوتاری لەشاخدا مانەوە و پیرۆزیی شاخی بەرهەم ‌هێناوە.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

'Mountain' in Shirkoo Bikas's Poetry: Signification and Symbol

نویسنده [English]

  • Harem Othman
Lecturer of Kurdish Literature, Soleimaniye University, Iraqi Kurdistan
چکیده [English]

Mountain has been regarded as the preserver of identity for Kurds. The Kurdish language and literature are rich in vocabulary regarding mountain, in a way that there are more than 200 words for it in Kurdish language. Living in the mountains from 1985 to 1986, Shirko Bikas, contemporary Kurdish poet, wrote ‘mountain poetry’ against the Baath regime. He has formed a symbolic stock of vocabulary different from the general vocabulary of mountain in his poems. He has used the symbol of mountain in different ways, sometimes in an artistic way and sometimes as a motto. Symbol, as an artistic trope, is intertwined with ambiguity and vagueness. In poetry, a symbol is an artistic arena to oppose social and political injustice and oppression. Using the mountain as a symbol in his poetry, Shirko Bikas has given a wide variety of meanings to it, such as freedom, poverty, body and soul, struggle, city, and sacredness, which are all different from the meaning and symbol of mountain in the general vocabulary. The prominence of narrative in Shirko Bikas’s poetry has led to the narration of history in the form of poetry. This has caused a little weakness in the poetic characteristics, discourse, and sacredness of the mountain.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Modern Kurdish Poetry
  • Symbol
  • Meaning
  • Mountain
  • Shirko Bikas
 
ئا- کوردی
قورئانی پیرۆز.
ئۆجەلان، عەبدوڵڵا (٢٠١٣). بەرگری­کردن لە گەلێک، وەرگێڕانی لوقمان عەبدوڵڵا، سلێمانی: چاپخانەی ڕەنج.
ئەحمەد، پەخشان عەلی (٢٠٠٩). شێوازی شیعری گۆران. سلێمانی: مەڵبەندی کوردۆلۆجی.
بالخی، محەمەد کوڕی عوسمان (مەحوی) (٢٠٠٨). دیوانی مەحوی. ڕێکخستن و کۆکردنەوەی مەلا عەبدولکەریم مودەڕیس و محەمەد مەلا کەریم. سنە: بڵاوکەرەوەی کوردستان.
بایز، ئەرسەلان (١٩٩٩). ڕاگەیاندنی شۆڕش و بزووتنەوەی شیعری کوردی (١٩٧٥-١٩٩١). نامەی ماستەری ئەدەبی کوردی، زانکۆی سلێمانی.
بەکر، محەمەد (٢٠١٨). کورد و چیا. سلێمانی: دەزگای سەردەم.
بێکەس، شێرکۆ (٢٠٠١). ئەزموون، چەپکێک هەڤپەیڤین: ١٩٨٥-٢٠٠٠. کۆکردنەوە و ئامادەکردنی یاسین عومەر، سلێمانی: دەزگای سەردەم.
--- (٢٠٠٦). دیوانی شێرکۆ بێکەس، بەرگی دووەم: ١٩٧٤-١٩٨٦. کوردستان.
حەسەن، حەمە فەریق (٢٠١٨). «پێگەی چیا». ٢٢ی نیسانی ٢٠١٨.
حەمەد، پەخشان سابیر (٢٠١٢). ڕەمز لە شیعری هاوچەرخی کوردی: کرمانجیی خوارووی کوردستان (١٩٧٠-١٩٩١). هەولێر: ئەکادیمیای کوردی.
خۆشناو، ئەبووبەکر عەبدوڵڵا حەسەن (٢٠٠١). شیعری بەرەنگاری کوردی. نامەی ماستەری ئەدەبی کوردی، زانکۆی سلێمانی.
خۆشناو، شیروان حوسێن (٢٠١١). تێڕوانینێکی نوێ بۆ سینۆنیم لە زمانی کوردیدا. نامەی ماجستێر (بڵاوکراوە). سلێمانی: بەڕێوەبەرێتیی چاپ و بڵاوکردنەوە.
خۆشناو، هێمن عومەر (٢٠١٠). شیعرییەتی دەقی چیرۆکی کوردی: لێکۆڵینەوەیەکی شێوازگەریی پراکتیکییە. هەولێر: بەڕێوەبەرایەتیی ڕۆشنبیری.
خەلیقی، حوسێن (٢٠١٢). ئاینی یاری. سوید.
زامدار، مەحموود (١٩٩٨). کێوستان و فەرهەنگی چیا. ڕامان، ٣-٥، ژ.٢١، لل. ٢٦-٣١.
سدیق، فاروق عومەر (٢٠١١). لەدایکبوونی وشە. سلێمانی: چاپخانەی شڤان.
شەرەفکەندی، عەبدولڕەحمان (هەژار) (١٣٨٨). هەنبانە بۆرینە. تهران: سروش، چاپی شەشەم.
شێخولئیسلامی، محەمەدئەمین (هێمن) (٢٠٠٥). سەرجەمی بەرهەمەکانی هێمن. بە سەرپەرشتی سەیران حیکمەت و سەردار شەمزاو، کوردستان.
عەبدوڵا، عەباس ساڵح (٢٠١٥). «هێماگەری و ڕەنگدانەوەی لە شیعری چەند شاعیرێکی ناو گۆڤاری نووسەری کورددا». گۆڤاری زانکۆی سلێمانی. کانوونی دووەم، ژ، ٤٦، لل. ١١٧-١٣٥.
عەبدولڕەحمان، لهۆن قادر (٢٠١٣). دوالیزمی دژیەک لە هۆنراوە لیریکییەکانی مەولانای ڕۆمی و مەولەوی تاوەگۆزیدا. نامەی ماستەری ئەدەبی کوردی، زانکۆی سلێمانی.
عەبدولڕەحیم، عوسمان کەریم (٢٠١٤). وشەی زمانی کوردی و ڕێگاکانی دەوڵەمەندکردنی. نامەی ماستەری زمانی کوردی، زانکۆی سلێمانی.
ڤاسیلیەڤا، ی.ئی. (٢٠٠٩). کوردستانی خوارووی ڕۆژهەڵات. وەرگێڕانی د. ڕەشاد میران، هەولێر: دەزگای ئاراس، چاپی دووەم.
قەرەداخی، عەتا (٢٠١١). کۆمەڵگەی کوردی و پەرەسەندنی ناسروشتی. سلێمانی: چاپخانەی یاد.
گۆران (١٩٨٠). دیوانی گۆران. کۆکردنەوە و ئامادەکردنی محەمەد مەلا کەریم، بەغداد: چاپخانەی کۆڕی زانیاریی عیراق.
لازاریف، ن. (٢٠١٠). مێژووی کوردستان. وەرگێڕانی وشیار عەبدوڵڵا سەنگاوی، هەولێر: چاپخانەی ڕۆژهەڵات، چاپی دووەم.
لەشکری، حەیدەر (٢٠٠٩). وێنەی کورد لە زانینی مێژوویی ئیسلامیدا. وەرگێڕانی د. محەمەد تاتانی، سلێمانی: مەڵبەندی کوردۆلۆجی.
مستەفا، ئاسۆ عومەر (٢٠٠٩). بەها ئیستاتیکییەکانی شیعر لای پیرەمێرد، شێخ نوری شێخ ساڵح و گۆران. هەولێر: دەزگای موکریانی.
مۆریس، ڕێنیە (٢٠٠٩). کوردستان یان نەمان. وەرگێڕان: ئەبووبەکر ساڵح ئیسماعیل، هەولێر: چاپخانەی ڕۆشنبیری و لاوان، چاپی دووەم.
مەجید، فازڵ (٢٠٠٧). سروشت لە شیعری گۆراندا. سلێمانی: دەزگای سەردەم.
مەعرووف، کەمال مستەفا (٢٠٠٤). «ڕەمز لە شیعرەکانی شێرکۆ بێکەسدا». گۆڤاری زانکۆی سلێمانی، حوزەیران، ژ. ١٤، لل. ١٣٥-١٦١.
میکایەڵی، مەلا خدری ئەحمەدی شاوەیس (نالی) (٢٠٠٨). دیوانی نالی. ڕێکخستن و کۆکردنەوەی مەلا عەبدولکەریم مودەڕیس و فاتح عەبدولکەریم. سنە: بڵاوکەرەوەی کوردستان.
نانەوازادە، عەلی. فەرهەنگی هەرمان. بەرگی ٣ (بڵاو نەکراوەتەوە).
نەبەز، جەمال (٢٠٠٧). ناسنامە و کێشەی ناسیۆنالزمی کورد. هەولێر: کتێبفرۆشی سۆران.
 --- (٢٠٠٨). وشەنامەیەکی ئێتیمۆلۆژیای زمانی کوردی، کۆبەرهەم ژ. ٨. چاپی ئەلیکترۆنی: http://www.kurdbun.de/.
--- (٢٠٠٩). فەلسەفە و ڕامانی یارسانی لە فەرهەنگ و کۆمەڵگەی کوردەواریدا. http://www.kurdbun.de/.
ب- فارسی
پورنامداریان، تقی و همکاران (١٣٩١). «بررسی و تأویل چند نماد در شعر معاصر». ادبیات پارسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، بهار و تابستان، س. دوم، ش. ٢، صص. ٢٥-٤٨.
شریفیان، مهدی(١٣٨٤). «نماد در شعر سهراب سپهری». پژوهشنامە علوم انسانی، بهار و تابستان، ش. ٣٥-٣٦، صص. ١٣١-١٤٨.
ج- ئینگلیسی و فەرەنسی
Cirlot, J. E. (1971). A Dictionary of Symbolism. Trans. Jack Sage. London: Routledge.
Cuddon, J. A. (1998). A Dictionary of Literary Terms and Literary Theory. England: Penguin Books.
Ferber, Michael (1999). A Dictionary of Literary Symbolism. Cambridge: Cambridge University Press.
Guenon, Rene (1995). Fundamental Symbols: The Universal Language of Sacred Science. Trans. Alvin Moore, JNR. Cambridge: Quinta Essentia.
Marchal, Bertrand (2011). Le Symbolisme. Paris: Armand Colin.
Tindall, W. Y. ( 1955). The Literary Symbol. New York: Columbia University Press.