یارسان لە نێوان دوو بەرداشی ڕەوشتی و ئاکاریدا: بە سەرنجدان بە دەقە ئەدەبییەکان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفه و مطالعات فرهنگی، دانشگاه سلیمانیه، سلیمانیه، عراق

10.34785/J013.2020.625

چکیده

توێژینەوەی بەردەست هەوڵێکە بۆ پێشکەش­کردنی دوو گریمانە سەبارەت بە ئایینی یارسان. لە گریمانەی یەکەمدا ڕووە ڕەوشتییەکانی ئەم ئایینە دەخرێنە ڕوو. بە وردبوونەوە لە دەقە یارییەکان هەندێک ڕوو و ڕەهەندی ڕەوشتی و سوژەییانە دەردەکەوێت، کە جیاوازیان دەکاتەوە لە هەندێ ئایینی دیکەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست. گریمانەی دووەم هەوڵێکە بۆ پیشاندانی ڕووە ئاکارییەکانی ئەم ئایینە. بە پێچەوانەی ڕووە ڕەوشتییەکانی یارسان، دەقگەلێکی بێ­ئەژماریش لای یارسان دەست دەکەوێت کە زۆرتر جەخت­کردنەوەیە لە سەر ڕووی ئاکاریی ئەم ئایینە. ئەگەر ڕەوشت بەو ڕوانگەیە پێناسە بکەین کە تێیدا «پەیوەندی بە خود» یان «پەیوەندی لەگەڵ خود» دەردەکەوێت و گەر ئاکاریش بریتی‌بێت لە کۆد و پرەنسیپەکان، دەتوانین ببینین کە لە دەقە یارسانییەکاندا، ڕەوشت پێگەیەکی بەرز و سەردەستی بە نسبەت ئاکارەوە نییە، ئەگەر تەنانەت پێگەیەکی خوارتریشی لە چاو ئاکاردا نەبێت. ئەم لێکۆڵینەوەیە، بە پلەی یەکەم، بە دوای پیشاندانی ناوەرۆکی ئەم دوو گریمانەیەیە لە ناو هەندێ لە دەقە پیرۆزە یارییەکان. لە ئایینی یارساندا، هەر بە هەمان شێوە کە جەخت لە سەر ڕەوشت دەکرێت، قامکیش لە سەر ئاکار و بەئاکاری­بوونیش دادەنری. دەقەکانی یارسان دەمانخەنە نێوان دووفاقەیی و دووبەرداشی لەم چەشنەوە. هەبوونی ڕووی ڕەوشتی، ئەم ئایینە دوور دەکاتەوە لە ئایینە یەکتاپەرستەکان، بەڵام ڕووی ئاکاریی ئەم ئایینە، لێکچوویی زۆریش لە نێوان ئەم ئایینە و ئایینە یەکتاپەرستەکانیش دەردەخات.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Yarsan Between a Behavioral and Ethical Binarism: A Review of Yari Literary Texts

نویسنده [English]

  • Kaveh Dastooreh
Assistant Professor of Philosophy and Cultural Studies, Sulaimanieh University, Sulaimanieh, Iraq
چکیده [English]

The present study is an attempt to put forward two hypotheses about the Yarsan religion; the first hypothesis seeks to focus on the behavioral aspects of this religion. Analyzing the Yarsani texts, this study explores some of the behavioral and subjective dimensions of Yarsanism which distinguish it from the other religions in the Middle East. The second hypothesis seeks to represent the ethical aspects of this religion. Unlike the behavioral aspects of Yarsan, a large number of the Yari texts focus on the ethical aspect of this religion. If we define behavior as an approach referring to “contact [with] self” or “contact [to] self” and ethics as the codes and principles, then we find out that behavior, in the Yarsanic texts, does not have a higher position than ethics, if not a lower position. This study, in the first place, attempts to demonstrate these hypotheses in some sacred texts of Yarsan. Yarsan is a religion that puts emphasis on behavior as well as on ethics and being ethical. The Yarsanic texts confront us with a dualism; its behavioral aspects distinguish it from the monotheistic religions while at the same time they display great similarity between this religion and other Monotheistic religions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Behavior
  • Ethics
  • Subjectivity
  • Yarsan
  • Essence

سەرچاوەکان

کوردی:

ئیزەدی، مێهرداد ( ٢٠٠٢). ئایین و تایفە ئایینییەکان لە کوردستان. وەرگێڕانی کامەران فەهمی، سلێمانی: مەکتەبی بیر و هۆشیاری.
رۆستەم، ئەیوب (٢٠٠٦). یارسان. سلێمانی: مەڵبەندی ڕۆشنبیری هەورامان.
سرانجام، دفتر اول (٢٠٠٧). گردآوری طیب طاهری، سلیمانیە: انستیتو فرهنگی کرد، چاپ اول.
طاهری، طیب (٢٠١٠). زیگ آریایی. هەولێر: خانەی موکریانی.
فارسی:
زبور حقیقت (٢٠١٣). تدوین طیب طاهری، هەولێر: خانەی موکریانی، چاپ اول.
روحتاو؛ از برزنجە تا پردیور، جلد ٢ (٢٠١١). گردآوری سید محمد حسینی، سلیمانیە: انستیتو فرهنگی کرد، چاپ اول.
طاهری، طیب (٢٠١٣). شرحی بر نحلەهای فکری و اعتقادی کردستان. هەولێر: خانەی موکریانی، چاپ سوم.
 

English:

Bernard, Williams (1989). [The Scientific and the Ethical]. Anti-theory in Ethics and moral conservatism, Stanley G. Clarke and Evan Simpson, Albany: State University of New York Press.
Deleuze, Gilles (1988). Spinoza: Practical Philosophy. Trans. R. Hurley, San Francisco: City Lights Books.
Habermas, Jürgen (1993). Justification and Application: Remarks on Discourse Ethics. Trans. Ciaran P. Cronin, Cambridge: MIT Press.
Hamzeh’ee, M. Reza (1989). The Yarsan; A sociological, historical and religio-historical study of a Kurdish community. Berlin: Klaus Schwarz Verlag.
Levinas, Emmanuel (1985). Ethics and Infinity. Translated by Richard A. Cohen, Pittsburg: Duquesne University Press.
MacIntyre, Alasdair (1989). After Virtue. Notre Dame: University of Notre Dame Press.
Oakeshott, Michael (1989). [The Tower of Babel]. Anti-theory in Ethics and moral conservatism, Stanley G.Clarke and Evan Simpson, Albany: State University of New York Press.
Rorty, Richard (2010). An ethic for today. New York: Columbia University Press.
Taylor, Charles (1989). [The Diversity of Goods]. Anti-theory in Ethics and moral conservatism, Stanley G.Clarke and Evan Simpson, Albany: State University of New York Press.
French:
Deleuze, Gilles et Guattari, Félix (1980). Mille Plateaux. Paris : Éditions de Minuit.
Foucault, Michel (1984). L’usage des plaisirs : Histoire de la sexualité, tome II. Paris: Gallimard.
 
Vali, Shahab (2008). Les figures de l'Iran pré-islamique dans la littérature des Ŷarsâns, courant religieux kurde, sous la direction de Mohammad Ali Amir-Moezzi, thèse soutenue à Paris: EPHE.