بررسیِ تحلیلیِ ترجمه کلیله و دیمنه احمد قاضی بر مبنای مقدمه و باب بوف و زاغ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

10.34785/J013.2022.363

چکیده

کلیله و دمنة نصرالله منشی توسط احمد قاضی به زبان کردی ترجمه شده است که به سبب برخی ویژگی­ها و برخورداری از خصایصِ هنر ترجمه، اهمیت ویژه­ای دارد. مترجم با اطلاع از فنون ترجمه تلاش می­کند تا اثری ادبی از لحاظ فرم و محتوا پدید آورد. این مقاله به شیوة مطالعة تطبیقی­ـتحلیلی به ارزیابیِ ویژگی­های ترجمة کلیله و دێمنه قاضی می­پردازد و با استناد به دلایلی که محققان در زمینة ترجمة هنری از یک اثر ادبی ارائه داده­اند، در پی معرفی این اثر است. یافته­ها نشان می­دهد که هرچند مترجم در برگردانِ معانی و مفاهیم اثر و به ویژه در انواع کنایات، استعارات، جملات و عبارات به شیوة نصرالله منشی عمل می­کند، اما با اعمال برخی افزایش­ها و کاهش­ها، جابجایی­های معانی و مضامینِ عباراتِ عربی و معادل­یابی­های واژگان و اصطلاحات در زبان مقصد به ترجمة خود اصالت می­دهد. در عین حال بی­توجهی نسبت به ماهیت زبان ادبی و برخی اصول ترجمه نظیر حذف­های بی­قاعده و عدم تبعیت از شیوه­ای یکسان در بخش­های مختلف، اثر وی را از لحاظ فرم و از نظر انتقال پیام دچار کاستی­هایی کرده است.31

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Kurdish Translation of Kelileh and Demna by Ahmad Ghazi: A Comparative Analysis of Introduction and “Boof va Zagh”

نویسنده [English]

  • Taher Lavzheh
Assistant Professor of Persian Language and Literature, Payam -e Noor University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Kelileh and Demna, written by Nasrullah Munshi and translated into Kurdish by Ahmad Ghazi, is significant due to its specific translation techniques and features. Being familiar with the translation techniques, the translator tried to create a literary and artistic work in form and content. The present study adopted a comparative-analytical method to evaluate the Kurdish translation of Kelileh and Demna and sought to introduce it as an artistic translation of a literary work. Findings showed that the translator followed Nasrullah Munshi’s style in translating the meanings and concepts of the work and, more specifically, in all kinds of allusions, metaphors, sentences, and phrases. He also gave authenticity to his translation by applying some additions and omissions, changing the meanings and concepts of Arabic expressions, and adopting the equivalents of words and terms from the target language. At the same time, ignoring the nature of literary language and some translation principles, such as unjustified omissions and inconsistency, his work has some shortcomings in conveying both the form and the content. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kurdish Translation of Kelileh and Demna
  • Ahmad Qazi
  • Nasrullah Munshi
  • Introduction
  • “Boof and Zagh”
قرآن کریم. ترجمة استاد محمدمهدی فولادوند.
بساک، حسن (1399). «سبک­شناسی دیباچه­ها و تحمیدیه­های متون نثر سبک عراقی». ماهنامة تخصصی سبک­شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال سیزدهم، شماره دوم(پیاپی 48)، اردیبهشت، صص 1ـ 22.
بصیری، محمدصادق و نعیمه ابراهیمی فرد (1393). «بررسی روشمند ترجمة ابوالمعالی نصرالله منشی از کلیله و دمنه». نشریة ادبیات تطبیقی، سال 6، شماره 10، صص 1 ـ 32.
پارسا، سید احمد (1389). «ریخت­شناسی حکایت­های کلیله و دمنه­ی نصرالله منشی». مجلة بوستان ادب، دانشگاه شیراز، سال دوم، شماره چهارم(پیاپی 6)، زمستان، صص 47ـ 77.
ـ پورنامداریان، تقی (1375). رمز و داستان­های رمزی در ادب فارسی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
جلالی، محمدامیر (1397). «تحلیل بازتاب کلیله و دمنه در مجلدات پنجگانة تاریخ وصاف از منظر نظریة دریافت». متن­پژوهی ادبی، سال 22، شماره 77، پاییز، صص 143ـ 163.
حکیمی، محمدرضا (1364). ادبیات و تعهد در اسلام. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ ششم.
حیدری، علی (1387). «بررسی بعضی اختلاف­های کلیله و دمنه نصرالله منشی با ترجمة عربی ابن مقفع و داستان­های بیدپای و پنجاکیانه». فصلنامة علمی ـ پژوهشی دانشگاه الزهراء(س)، سال هجدهم، شماره 69، بهار، صص 46ـ 61.
خزایی­فر، علی (1381). «ترجمة متون ادبی». مجلة تخصصی زبان و ادبیات دانشکدة ادبیات و علوم انسانی مشهد، دوره 35، شماره 3 ـ 4، پیاپی 138 ـ 139، صص 447 ـ 458.
ـــــــــــــ (1370). «تکنیک­های هفت­گانة ترجمه(2)». فصلنامة مترجم، سال اول، شماره سوم، صص 37 ـ 41.
ـــــــــــــ (1396). «چهار نوع ترجمه». فصلنامة مترجم، شمارة 61، صص 3ـ 11.
ـــــــــــــ (1379). «نظریه­ای در باب تعادل در ترجمة ادبی». فصلنامة مترجم، سال نهم، شماره 33. صص 3ـ 8.
ـــــــــــــ (1384). «نظریة ترجمه، دیروز و امروز». نامة فرهنگستان، شماره 28، صص 69 ـ 79.
دباغی ورنوسفادرانی، عزیزالله و سمانه فرهادی (1400). «واکاوی ترجمه­های عین­القضات همدانی در تمهیدات». فنون ادبی، سال سیزدهم، شماره 1 (پیاپی 34)، بهار، صص 25 ـ 42.
دل­افکار، علیرضا (1395). «ریشه­شناسی واژة ترجمه». فنون ادبی، سال هشتم، شماره 2 (پیاپی 15)، تابستان، صص 155 ـ 164.
دهقان، فرزانه السادات و مرتضی همتی (1396). «جایگاه گل سوسن در فرهنگ، شعر و ادب پارسی». فصلنامة هنر و تمدن شرق، سال پنجم، شماره شانزدهم، تابستان، صص 3ـ 14.
ذوالفقاری، محسن و همکاران (1397). «بررسی فرمالیستی شعر «ارغوان» از هوشنگ ابتهاج در سه حوزة زبان، موسیقی و زیبایی­شناسی». فنون ادبی، سال دهم، شماره 3 (پیاپی 24)، پاییز، صص 31 ـ 48.
رستگار فسایی، منصور (1380). انواع نثر فارسی. تهران: سمت.
شیری، قهرمان (1390). «اهمیت و انواع ابهام در پژوهش­ها». فنون ادبی، سال سوم، شماره 2 (پیاپی 5)، پاییز و زمستان، صص 15 ـ 36.
صفی­نژاد، محدثه (1393). «تعادل زیباشناختی در ترجمة متون ادبی از منظر زیباشناسی دریافت». فصلنامة مطالعات زبان و ترجمه (دانشکدة ادبیات و علوم انسانی)، شماره چهارم، زمستان، صص 69 ـ 90.
صلح­جو، علی (1399). از گوشه و کنار ترجمه. تهران: مرکز، چاپ چهارم.
عزیزی، مجید و یاسر دالوند (1400). «استخدام پرورده، گونه­ای نویافته در بلاغت فارسی». فنون ادبی، سال سیزدهم، شماره 1 (پیاپی 34)، بهار، صص 97 ـ 114.
عه ­تووفی، ڕه ­سوول (1391). به­ ه­شتی زانیاری. سنندج: امام ربانی.
فتوحی، محمود (1385). بلاغت تصویر. تهران: سخن.
فقهی، عبدالحسین و حافظ نصیری (1389). «ارزیابی روشمند متون ترجمه­شده از عربی به فارسی». فصلنامة زبان­پژوهی دانشگاه الزهراء(س)، سال اول، شماره دوم، بهار و تابستان، صص 71ـ 107.
امامی زنبیلی، کامل (1392). شاری دڵ: دیوانی سه­ید کامیلی ئیمام زه­نبیلی. تهران: آنا.
کرس، نانسی (1387). شروع، میانه، پایان. ترجمة نیلوفر اربابی، تهران: رسش.
کرمی، محمدحسین و جواد دهقانیان (1389). «خاقانی، معمار زبان و خیال». فنون ادبی، سال دوم، شماره 1 (پیاپی 2)، بهار و تابستان، صص 1 ـ 16.
محجوب، محمدجعفر (1395). دربارة کلیله و دمنه. تهران: خوارزمی، چاپ سوم.
محمودی، مریم (1393). «تشبیه برجسته­ترین ویژگی سبکی کلیله و دمنه». فنون ادبی، سال ششم، شماره 2 (پیاپی 11)، پاییز و زمستان، صص 121 ـ 132.
مسرور، شیلان و ایلناز رهبر (1398). «بررسی و تحلیل اسطورة شاماران در منطقة مکریان مهاباد». دو ماهنامة فرهنگ و ادبیات عامه، سال 7، شماره 28، مهر و آبان، صص 73ـ 97.
مقدسی­نیا، مهدی (1397). «تأثیر وابستگی گفتمانی بر ترجمه؛ مطالعة موردی ترجمة فارسی کلیله و دمنه». دوفصلنامة علمی- پژوهشی پژوهش­های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، سال 8، شمارة 19، پاییز و زمستان، صص 33 ـ 55.