وجوه خوشایندسازی در زبان کُردی میانه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران.

2 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کردستان، سنندج، ایران.

10.34785/J013.2022.882

چکیده

یکی از بحث‌های جامعه‌شناسی زبان، تابوهای زبانی است که در هر زبانی، درجات مختلفی از محدودیت و ممنوعیت را برای گویشوران آن زبان‌ رقم می­زند. بر همین اساس کاربران زبان بنا به انواع تعهد، نگرانی یا ضرورت نظم اجتماعی، با وجوهی از روش­ها از به‌کارگیری واژگان و تعابیر تابو طفره می‌روند؛ از این شگرد با تعابیری همچون خوشایندسازی یا حسن­تعبیر یاد می­شود. در این نوشتار به شیوۀ توصیفی- تحلیلی، وجوه خوشایندسازی در زبان کُردی میانه با تکیه بر الگوی مشهور به «مدل وارن» طبقه­بندی، دلالت­یابی و تفسیر شده است. نتیجه نشان می­دهد که بنا به بافت اجتماعی-‌ فرهنگی حاکم بر فضای تعاملی گویشوران کُردی میانه، تابوهای زبانی عمدتاً شامل موضوعات اخلاقی، دینی، سیاسی و عرفی است که وجه جنسی و جسمانی تابوها که ذیل امر اخلاقی و عرفی است، بیشتر از بقیه به چشم می­آید. بر همین حسب گویشوران مذکور با گرایش به انواع شگردهای طفره با ساخت­­های معنایی و صوری به خوشایندسازی زبانی روی آورده‌اند که در این میان به‌کارگیری شگردهای استعاره، مجاز، واژگان مبهم، عبارات اشاره­ای، هم­معنایی، وام‌واژه، واژگان خنثی‌کننده  بنا به ماهیت خاص خود، بیشتر در میان آنها رواج دارد. در مواردی نیز بنا به یکی از وجوه خوشایندسازی یعنی تضاد معنایی کنش اجتماعی بزرگی همچون تغییر نام شش روستا اتفاق می­افتد. فراتر از شکل و کمّیت شگردهای مذکور، خوشایندسازی زبانی به مثابۀ نوعی دوری از خشونت زبانی، ایجاد امنیت و همدلی و در نهایت درک حضور دیگریست که گویشوران زبان کُردی میانه هم بنا به عقبۀ اجتماعی و فرهنگی خود بدان دست یازیده­اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Aspects of Euphemism in Central Kurdish

نویسندگان [English]

  • Hersh Kerim Hamid 1
  • Parsa Yaghoobi Janbeh Saraei 2
1 Ph.D. Student of Persian Language and Literature, University of Kurdistan, Sanandaj, Iran.
2 Professor of Persian Language and Literature, University of Kurdistan, Sanandaj, Iran.
چکیده [English]

One of the topics in the sociology of language is the linguistic taboo, which imposes varying degrees of restriction and prohibition on the speakers of each language. Accordingly, language users avoid using taboo words and expressions by applying methods regarding the types of commitment, concern, or necessity of social order, which is called euphemism. The present study adopted a descriptive-analytical approach to classify, signify, and interpret aspects of euphemism in Central Kurdish based on the Warren model. According to the socio-cultural context of the Central Kurdish speakers, the result showed that linguistic taboos mainly include moral, religious, political, and customary issues, and the sexual and physical aspects were more prominent. Therefore, Central Kurdish speakers tended to construct different avoiding techniques to euphemize the linguist taboos by using semantic and formal constructions. Due to their specific nature, metaphor, metonymy, ambiguous words, allusive expressions, synonyms, and neutralizing words were more common. In some cases, a great social action was initiated because of semantic conflict, resulting in the names of six villages being changed. Regardless of its form and quantity, linguistic euphemism avoids verbal violence, creates security and empathy, and ultimately understands the presence of others.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kurdish language
  • Central Kurdish
  • Taboo
  • Euphemism
  • Warren model
الف) فارسی:
ابهریان­آزادی، سـلماز. (1389). بررسی تطبیقی دشواژه‌ها و به‌واژه‌ها در فارسی و ترکی آذربایجانی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبانشناسی همگانی. دانشگاه الزهراء.
باقرى، مهری. (1379). مقدمات زبانشناسى. تهران: قطره.
پیروز، غلامرضا و کالی محرابی. (1394). «بررسی معنی‌شناختی حسن­ تعبیرات مرتبط با مرگ در غزلیات حافظ»، فصلنامه ادب پژوهی، شمارۀ سی و سوم، 8-103.
زندی، بهمن و کرم الله پالیزبان. (1393). «بررسی زبان‌شناسی به‌گویی در گویش کُردی ایلام»، فصلنامه مطالعات زبان و گویش‌های غرب ایران. سال دوم، شمارۀ 6، ص 69-89.
عرب­یوسف‌آبادی، عبدالباسط و همکاران. (1398). «رویکردی زبان‌شناختی پیرامون شبکة شعاعی در ترجمة ممنوعیت‌های زبانی رمان التَشهّی». علم زبان، 6(9): 277-304.
فرامکین، ویکتوریا و همکاران. (1387). درآمدی بر زبان زبانشناسى همگانى. ترجمة علی بهرامی و سهیلا ضیاءالدین، تهران: رهنما.
مدرسی، یحیی. (1391). درآمدى بر جامعةشناسی زبان. تهران: فرشیوه. چاپ سوم.
موسوی، سجاد. (1391). بررسی زبان‌شناختی حسن تعبیر در زبان فارسی. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه کردستان.
نوروزی، علی و حمید عباس‌زاده.‌ (1389). «حسن تعبیر در زبان و ادبیات عربی: شیوه‌ها و انگیزه‌ها». زبان و ادبیات عربی، د2، ش3، صص 149-174.
هادسن، گرور. (1387). مباحث ضرورى و بنیادین زبانشناسى مقدماتى (ضروریات زبانشناسى مقدماتى). ترجمۀ علی بهرامی. تهران: انتشارات رهنما. چاپ سوم.
یول، جورج. (1385). بررسی زبان. ترجمة علی بهرامی. تهران: انتشارات رهنما. چاپ دوم.
ب) کُردی:
شمس، هێمن عه‌بدولحه‌مید. (٢٠١٨). «په‌یوه‌ندی و کارلێکی زمان و بیر: تابۆی سێکسی وه‌ک نموونه»‌، زانکۆی سه‌لاحه‌دین، گۆڤاری زانکۆ بۆ زانسته‌ مرۆڤایه‌تییه‌کان، به‌رگی ٢٢، ژماره‌ ٣، لاپه‌ڕه‌ ١٣٣-١٥٥.
 
Hammad, O. (2007), Euphemism: Sweet Talking or Deception‖. D. Essay in
Linguistic Hogskolan Dalarna. Spring Term.
Jawad, Hoshang Farooq. (2009), “A Cognitive view to Euphemistic Expressions in Kurdish”, Koya University Scientific Journal, NO 14
Karimnia, Amin& Khodashenas, Mohammad Reza.  (2016),Euphemistic Strategies Used by Iranian EFL Learners: Death and Lying in Focus ,The Journal of Applied Linguistics and Applied Literature: Dynamics and Advances, Volume 4, Issue, pp. 63-80.
Khanafar, Adil Malik. (2012), Euphemism in Arabic: Typology and Formation, Journal of the College of Arts. University of Basrah No. (61)
 
  Mohammed, F. & Majeed, S. H. (2018). “A Content analysis of euphemism –formation strategies in Evro Daily newspaper”. Humanities Journal of University of Zakho, 6, 611. doi:10.26436/2018.6.2.514
Omar, Shalina, (2015). "Being Japanese in English: The Social and Functional Role of English Loanwords in Japanese" Scripps Senio Theses. Paper 620.
Silaški, N. (2011). Metaphors and euphemisms-The case of death in English and Serbian. Filološki pregled, 38(2), 101-114
Shi, Y., & Sheng, J. (2011). The Role of Metonymy in the Formation of Euphemism in Chinese and English. Journal of Language Teaching and Research, 2. doi:10.4304/jltr.2.5.1175-1179
Warren, B. (1992). “What Euphemisms Tell Us About the Interpretation of Words”. Studia Linguistica, 46(2), 128-172.