«اَبَرانسان» در بینش شعری فروغ فرخزاد و ژیلا حسینی: در رهیافت «زن دیونیزوسی» نیچه ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

10.34785/J013.2022.223

چکیده

فروغ فرخزاد (1313-1345) و ژیلا حسینی (1343- 1375) اگرچه به دو زبان­ متفاوت فارسی و کُردی و نیز در فضای فرهنگی و دوره­های تاریخی متفاوت شعر سروده­اند، هر دو از زنان هنرمند روشن­فکر معاصر ایرانی به­شمار می­آیند که شعرشان در بستری تراژیک و غیرتئوریک، هماوا با گفتمان پسافمینیسم، در پی پذیرش «کلیت انسانی» و «گذار فمینیستی» از فمینیسم منفی به مثبت، و سرانجام با «گذاری نیهیلیستی»، به دقیقۀ «آفرینش» ابرانسانی می­رسد که معادل «خواست قدرتِ» «زن دیونیزوسی» نیچه­ای است و در نبرد با جزمیت­های­ دوآلیسمی فرهنگ سنتی مردسالار و افراط‌گرایی­های فمینیسم مدرن، که هردو ناقض کلیت انسانی­اند، روی می­نماید. این مقاله به روشی تحلیلی- توصیفی به بازتاب «بینش تراژیک» این دو شاعر در کیفیت رویکرد آن­دو به «متافیزیک» در انواع  «بیان عصیان­آمیز»، و مفهوم پایانیِ  «عشق به سرنوشت» می­پردازد و به این نتیجه می­رسد که  با وجود تفاوت­هایی نسبی و گاه معنادار، که ژیلا را به­مثابۀ شاعر متأخّر از اصطلاحاً: «اضطراب تأثیر» از فروغ، به­مثابۀ شاعر متقدّم می­رهاند، آن­ها را در نبرد با فجایع و مصائب زندگی بر بنیاد «دگردیسی جان» نیچه­ای، به­ویژه در بینشی طغیان­گر و بیانی غرّش­گون، و توجیه زیباشناختی و تصدیق خرسندانۀ تمامیت زندگی، همراه و هماوا می­کند و بدین­ترتیب از این زنان، ابرانسان آفرینش­گر می­سازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Superman in Forough Farrokhzad and Jila Hosseini’s Poetic Vision in Terms of Nietzsche’s Concept of Dionysian Woman

نویسنده [English]

  • Chiman Fathi
Ph.D. in Persian Language and Literature, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran
چکیده [English]

Forough Farrokhzad (1935-1967) and Jila Hosseini (1965-1997) wrote poetry in two languages – Persian and Kurdish – and lived in different cultural contexts and historical periods. However, both are considered contemporary Iranian female intellectuals whose poetry in line with the post-feminist discourse, following the acceptance of “human totality,” and in parallel with a kind of “feminist transition” moves from negative to positive feminism in a tragic and non-theoretical context; Passing the “nihilistic transition” it finally reaches the moment of the superman “creation” that is the same as Nietzsche’s “will to power” in “Dionysian woman,” against the dualistic dogmas of “traditional patriarchal culture” and the extremism of “modern feminism” both violating the human totality. The present study adopted an analytical-descriptive method to explore the “tragic insight” of these two poets in the way they encounter “metaphysics” in their rebellious attitudes, as well as the final concept of “love of destiny,” which distinguishes Jila as a late poet of the so-called “influence anxiety” from Forough as an earlier poet. Their struggle against the catastrophes and sufferings of life following Nietzsche’s “metamorphosis” and, more specifically, an aesthetic justification and gratifying affirmation of the totality of life makes these women the creative superman.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Forough Farrokhzad
  • Jila Hosseini
  • Superman
  • Dionysian woman
  • Nietzsche
اسداللّهی، خدابخش و چیمن فتحی. (1399). «تحلیل تطبیقی شعر فروغ فرخ­زاد و نیهیلیسم نیچه­ای»، پژوهش ادبیات معاصر جهان. د. 25. ش 1،  صص 29-60.
پیروز، عبدالحسین. (1394). مبانی فلسفۀ هنر نیچه (زیبایی، والایی، کمال). تهران: علم.
حسینی، ژیلا. (1397). قه­لای راز. سنندج: مادیار.
حقوقی، محمد. (1384). شعر زمان ما 4 فروغ فرّخزاد. تهران: انتشارات نگاه.
زرقانی، سید مهدی. (1394). چشم­انداز شعر معاصر ایران. چاپ دوم، تهران: ثالث.    
زرین‌کوب، حمید. (1378). «درونمایه‌های شعر فروغ»، فروغ جاودانه (مجموعۀ شعرها و نوشته‌ها و گفت‌وگوهای فروغ فرخزاد به انضمام نوشته‌هایی دربارۀ فروغ). به کوشش عبدالرضا جعفری. تهران: تنویر، صص 680- 693.
شاهنده، نوشین. (1382). زن در تفکر نیچه. تهران: قصیده­سرا.
شفیعی‌کدکنی، محمد رضا. (1387). ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت. تهران: سخن.
ــــــ. (1390). با چراغ و آیینه در جستجوی ریشه­های تحوّل شعر معاصر ایران. تهران: سخن.
فرّخزاد، فروغ (1383). دیوان اشعار فروغ فرخزاد با مقدمۀ شجاع‌الدین شفا. تهران: مرز فکر.
ــــــ (بی­تا). مجموعه اشعار فروغ فرخ­زاد. آلمان.
فروغی، حسن و مهناز رضایی.(1392). «تصویر مرگ و زندگی در شعر معاصر ایران»، مجله پژوهش ادبیات معاصر جهان. دوره 18، شماره 2، صص 170- 159.
کمرخانی، ماندانا و میرجلال­الدین کزازی. (1395). «جایگاه تمثیل در خلق خلاف­هنجارهای غزل­گفتاری فروغ فرخزاد»، فصل­نامۀ تحقیقات تعلیمی و غنایی زبان و ادب فارسی. دانشگاه آزاد اسلامی- واحد بوشهر. شماره 29، صص 97- 132.
لطافتی، رؤیا. (1395). «در جست­وجوی ادبیات تطبیقی نو»، پژوهش­های ادبیات تطبیقی. دورۀ 4، شمارۀ 2، صص 1-15.
مختاری، محمد.(1379). انسان در شعر معاصر یا درک حضور دیگری. تهران: توس.
مک­دانیل، استنلی. (1379). فلسفۀ نیچه. ترجمۀ عبدالعلی دستغیب. ج1، تهران: پرسش.
نیچه، فریدریش. (1386). ارادۀ معطوف به قدرت. ترجمۀ مجید شریف. تهران: جامی.
ـــــ (1393). چنین گفت زرتشت. ترجمۀ داریوش آشوری. تهران: آگه.
ـــــ (1396). زایش تراژدی و چند نوشتۀ دیگر. ترجمۀ رضا ولی­یاری. تهران: مرکز.
هام، مگی. (1385). فرهنگ نظریه­های فمینیستی. ترجمۀ نوشین احمدی خراسانی و همکاران. تهران: توسعه.
هالینگ­دیل، رجینالد جان .(1387). تاریخ فلسفۀ غرب. ترجمۀ عبدالحسین آذرنگ. تهران: ققنوس.
هه­ژار، عبدالرحمن شرفکندی .(1381). هه­نبانه بورینه (فرهنگ کردی- فارسی). تهران: سروش.
English
Bloom, Harold. (1973). The Anxiety of Influence: A Theory of Poetry. USA: Oxford University Press.
Jaggar, A. (1992). “Feminist Ethics”, in: L.Becker (ed.) Encyclopedia of Ethics. NewYork: Garland.