لێکۆڵینەوەیەک لە سەر ڕوانگەی ڕخنەگرانەی شاعیرانی ڕۆشنبیری کورد لەبارەی سۆفیگەرییەوە

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد سنندج، سنندج: ایران.

10.34785/J013.2022.329

چکیده

بە درێژایی مێژوو، عیرفان و سۆفیگەری له لایەن زانایان و عارفانەوە که­وتووەتە بەر ڕەخنە و لێکۆڵینەوی زۆرەوە. لە ڕابوردووەوە تاکوو ئێستا، هێندێک لە زانایان کە ئەکرێ بە سەلەفی نێویان بەرین، ڕێبازی عیرفانییان بە لاوه دروست نەبووە و بەردەوام بەرپەرچیان داوەته­وه و ڕەتیان کردووەتەوە؛ بەڵام هێندێ لە زانایانی­ دیکە، ڕەخنەی زانستییان لێ گرتووە و چاکی و خراپیی سۆفیگەرییان خستووەتە بەر چاو. کۆمەڵگای کوردیش کۆمەڵگایەکی موسڵمانە و وەک هەموو وڵاتە ئیسلامییەکان، سۆفیگەریی تێدا هەیە. وێرای ڕێزدانان بۆ ئەو تاقمە عارفە تێکۆشەرانەی کە لە کۆمەڵگای کورددا کەم نەبوون، دەبێ بزانین هێندێ لە شێخ و سۆفییەکان لە دەقە ئەدەبییەکاندا وەکوو کۆسپ و بەرگری پێشکەوتنی کورد باسیان کراوە و بە توندی ڕەخنەیان لێ گیراوە. ئەم وتارە دەیهەوێ لە ڕوانگەی شاعیرە کوردە ڕۆشنبیرەکانەوە، ئاوڕێکی ڕەخنەگرانە لە عیرفان و سۆفیگەری لە کوردەواریدا بداتەوە. ئەم توێژینەوەیە کە بە شێوەی شیکاریی ناواخنه­وه، بە کەڵک‌وەرگرتن لە سەرچاوە کتێبخانەییەکان نووسراوە، بە دوای وەڵامی ئەم پرسیارەدا دەگەڕێ کە هۆی دژایەتیی شاعیرە ڕۆشنبیرەکانی کورد لەگەڵ عیرفان و سۆفیگەریدا، بە تایبەت عیرفانی بەهەڵەداڕۆیشتوو، چییە. ئاکامی لێکۆڵینەوەکە ئەوەمان بۆ دەردەخات کە بە پێی ڕوانگەی ئەم شاعیرانە و بە وردبوونەوە لە ئاکار و هەڵسوکەوتی شێخ و سۆفییەکان، تەنبەڵی، بێکاری، دڵ‌چەراندن، مەقامی قودسی بۆ خۆ دابین‌کردن، خۆ بەزل زانین و ڕیا و هتد، بوونەتە هۆی هەندێ کێشە و گرفت لە نێو کۆمەڵگای کورددا کە لەمپەری پێشکەوتنی کۆمەڵگاکە بووە.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of the Critical Views of Kurdish Intellectual Poets on Mysticism and Sufism

نویسنده [English]

  • jamal Ahmadi
Department of Persian Language and Literature, Faculty of Humanities, Islamic Azad University, Sanandaj Branch, Iran.
چکیده [English]

Throughout history, mysticism and Sufism have been criticized by scholars and even mystics themselves. Some scholars, who can be called “Salafis,” have not accepted mysticism and Sufism and have constantly rejected them from the past to this day. Still, some scholars criticized them logically, mentioning their advantages and disadvantages. The Kurdish community is a Muslim community, and, like other Islamic communities, Sufism is practiced in it. Without being ungrateful to some of the Sheikhs and Sufis and their efforts, in many Kurdish literary texts, especially poetry, they have been regarded as obstacles to the Kurdish people’s progress and have been sharply criticized. The present study aims to examine the views of Kurdish intellectual poets scientifically regarding mysticism, and Sufism in Kurdistan, especially during the time of Haji Qadir and shortly after that. It seeks to find the reasons behind the hostility and harsh criticisms of Kurdish intellectual poets towards the mystics and Sufis of Kurdistan - especially Sufism, which has deviated from its path - adopting the content analysis method and using library resources. The results of the research indicates that based on the views of intellectual poets, laziness, unemployment, carnal inclinations, considering themselves an exalted position, exploitation of people, self-conceit, and hypocrisy of many Sufis, were factors contributing to the ignorance of people and created some obstacles in the way of the development of Kurdish society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mysticism
  • Sufism
  • Poetry
  • Kurdish Society
  • Sheikh
فارسی
ابوالخیر. ابوسعید. (١٣٧٦). اسرار التوحید. تصحیح محمد رضا شفیعی‌کدکنی. تهران: آگه.
احمدی، جمال. (1395). تاریخ ادبیات کردی از آغاز تا جنگ جهانی اول. شعر: گوتار.
استعلامی، محمد. (1386). درس حافظ. تهران: سخن.
استیس، والتر. (1385). عرفان و فلسفه. ترجئۀ بهاءالدین خرمشاهی. تهران: سروش.
حسینی، مریم. (1398). مکتب‌های ادبی جهان. تهران: فاطمی.
خرمشاهی، بهاءالدین. (1384). ذهن و زبان حافظ. تهران: ناهید.
زرین‌کوب. عبدالحسین. (1369). ارزش میراث صوفیه. تهران: امیرکبیر.
زمانی، کریم. (١٣٨٩). میناگر عشق (شرح موضوعی مثنوی). تهران: نی.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا. (1392). زبان شعر در نثر صوفیه. تهران: سخن.
غزالی، امام محمد. (1368). کیمیای سعادت. تصحیح حسین خدیو جم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
غنی، قاسم. (2536). بحث در آثار و افکار و احوال حافظ. تهران: زوار.
قشیری، ابوالقاسم. (١٣٧٤). ترجمۀ رسالۀ قشیریه. به تصحیح بدیع الزمان فروزانفر. تهران: علمی و فرهنگی.
مصنف چوری، ملا ابوبکر (1378). سراج الطریق. به اهتمام میرزای هورامی. سنندج: کردستان.
مولوی، جلال‌الدین محمد. (1385). مثنوی‌ معنوی. تصحیح رینولد.ا. نیکلسون. تهران: هرمس.
هجویری، علی. (١٣٨٤) کشف المحجوب. تصحیح محمود عابدی. تهران: سروش.
 
کوردی
ئیبراهیم ئەحمەد. شوان. (٢٠٠١). سۆفیگەری (شیعری ئایینی و سۆفیگەری له شیعره کوردییه­کانی مه­حویدا). هه­ولێر: ده­زگای چاپ و بڵاوکردنه­وه­ی موکریانی کوردستان.
بێکەس، فایق. (بێ مێژوو). دیوانی بێکەس. سقز: محمدی.
حاجی قادر کویه. (٢٧٠٧). دیوانی شعر. لێکۆڵینەوە سەردار حەمید میران و کەریم مستەفا شارەزا. سنە: میدیا.
خەزنەدار، مارف. (٢٠١٠). مێژووی ئەدەبی کوردی. بەرگی شەشەم، هەولێر: ئاراس.
دزڵی، مه­لا حه­سه­ن. (١٣٩١). دیوانی مه­ل حه­سه­ن. لێکۆڵینەوە برایم مەردۆخی و ئە‌‌حمه­د نه­زیری. مریوان: ئه­وین.
سابیری، شیخ نجم­الدین. (١٣٩٦). دیوانی سابیری، لێکۆڵینەوە سید نجم‌الدین انیسی. سنندج: امام ربانی.
سەلام. (١٩٩٠). دیوانی سەلام. ئامادەکردنی ئۆمێد کاکەڕەش. بغداد: الحوادث.
قانع، محمد. (١٣٨٨). دیوانی قانع. کۆکردنەوەی بورهان قانع. تهران: پانیذ.
مەلاکەریم، حەمە. (٢٠٠٨). دوو بابەت لەبارەی بیر و شیعری حاجی قادری کۆییەوە. هەولێر: ئاراس.
ناری، کاکە حەمەی بیلوو. (١٣٨٣). دیوانی ناری. کۆکردنەوە کاکەی فەللاح. سنندج: کردستان.
نالی، مەلا خدر. (١٣٨٧). دیوانی نالی، لێکۆڵینەوەی مەلا عەبدولکەریمی مودەڕڕس. سنندج: کردستان.