مشروعیت‌بخشی و مشروعیت‌زدایی در اشعار ملک‌الشعرا بهار و حاجی‌ قادر کویی بر اساس نظریه‌ی ون لیوون

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران

10.34785/J013.2022.002

چکیده

تحلیل گفتمان انتقادی، آشکار ساختن افکار و ایدئولوژی‌های پنهان در یک متن (گفتمان) است. یکی از نظریه‌پردازان تحلیل گفتمان انتقادی «تئو ون لیوون» است که نظریه‌ی «کنشگران اجتماعی» و «کنش‌- واکنش‌های اجتماعی» او در پی مشروعیت‌بخشی یا مشروعیت‌زدایی برخی کنشگران، کردارها و اهداف آنان است. بنابراین شیوه‌های مشروعیت‌بخشی به یک امر یا مشروعیت‌زدایی از آن، اساس این نظریه است. چهار راهکار اصلی مشـروعیت‌بخشی و مشروعیت‌زدایی به گفتمان عبارت است از: 1-اعتباربخشی، 2- ارزش‌گذاری اخلاقی، 3- عقلانی کردن و 4- اسطوره‌سازی. هریک از این چهار شیوه، اشکال متنوعی دارند و در این پژوهش، اشعار ملک‌الشعرا بهار و حاجی‌ قادر کویی از دیدگاه شیوه‌های مشروعیت‌بخشی و مشروعیت‌زدایی به گفتمان بررسی شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که بسامد مشروعیت‌زدایی در اشعار بهار و حاجی‌ قادر کویی بیشتر از مشروعیت‌بخشی است. الگوهای عمل در اشعار بهار و حاجی‌قادر، قرآن و آیات قرآنی، شاهان باستانی و گذشته‌ی افتخارآمیز ایران باستان و نیز برخی کشورهای متمدن هستند. بهار و حاجی‌ قادر با ذکر سخنان پیامبر (ص) و بزرگان ایران باستان از طریق اعتبار‌بخشی، با الگو قرار دادن قرآن و بزرگان دینی و شاهان ایران باستان و انتقاد از کشور و اعضای هیأت حاکمه، از حکومت وقت مشروعیت‌زدایی کرده‌اند. همچنین هر دو به اسطوره‌های پهلوانی و قهرمانی ایران اشاره می‌کنند تا علاوه بر ایجاد روحیه‌ی مبارزه در مردم، از حکومت مشروعیت زدایی کرده باشند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Legitimization and De-legitimization in the Poems of Malek Alshoara Bahar and Haji Qader Koui Based on Van Leeuwen's Theory

نویسندگان [English]

  • Kazhal Fadakar 1
  • Reza Sadeghi shahpar 2
1 Phd Student of Persian Language and Literature, Hamedan Branch, Islamic Azad University, Hamedan, Iran
2 Associate Professor of Persian Language and Literature, Hamedan Branch, Islamic Azad University. Hamedan. Iran
چکیده [English]

Critical discourse analysis is a process for the revelation of hidden thoughts and ideologies in a text (discourse). One of the theorists of critical discourse analysis is Theo van Leeuwen, whose theory of "social actors" and "social action-reactions" seeks to legitimize or de-legitimize some actors, their actions and goals. The methods of legitimizing an object or delegitimizing it are the basis of this theory. The four main strategies for legitimizing discourse are: 1) validation, 2) moral evaluation, 3) rationalization, and 4) myth-making. Each of these four methods has various forms and in this research, the poems of Malek al-Sho'ra Bahar and Haji Qader Kooi have been examined from the perspective of approaches for legitimizing discourse. Findings show that in the poems of Bahar and Haji Qader Kooi de-legitimization is more frequent than the legitimization. The models of de-legitimization used by the poets are adopted from Quranic verses, ancient kings of Iran and the glorious history of ancient Persia and some other civilized countries. Following the examples of the Qur'an and the ancient kings and by quoting the words of the Prophet (PBUH) and the elders of ancient Iran, Bahar and Haji Qadir have delegitimized the government of their time through accreditation and mentioning the negative attributes of the dominant system and members of the governing body. Also, both poets allude to the heroic mythology of ancient Persia so as to enthuse the people into action against the government and de-legitimizing that government.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Discourse Analysis
  • Legitimization
  • De-legitimization . Van Leeuwen
  • Malek al-Sho'ra Bahar
  • Haji Qader Koui
فارسی:
ابوالحسین، امین‌مقدسی (1386). ادبیات تطبیقی با تکیه بر مقارنه ملک‌الشعرا محمد‌تقی بهار و امیرالشعرا احمد شوقی. چاپ اول، تهران: دانشگاه تهران.
آقا‌گل‌زاده، فردوس (1385). تحلیل گفتمان انتقادی. چاپ اول، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
بهار، محمد‌تقی (1387). دیوان اشعار ملک‌الشعرا بهار. چاپ ششم، تهران: نگاه.
پنی کوک، الستر (1378). «گفتمان قیاس‌پذیر». ترجمه‌ی سیدعلی اصغر سلطانی. فصلنامه علوم سیاسی. شماره‌ی 4. ص 157-11.
حق‌شناس، علی‌محمد (1370). مقالات ادبی-زبانشناختی. چاپ اول، تهران: نیلوفر.
سپانلو، محمد‌علی(1374). بهار. چاپ اول، تهران: طرح نو.
سلطانی، سید علی‌اصغر (1384). «تحلیل گفتمــان به مثابه نظریه و روش». فصلنــامه علـوم سیاسی، شماره‌ی 28، ص 179-153.
شمیسا، سیروس (1374). کلیات سبک‌شناسی. چاپ دوم، تهران: فردوس.
خارابی، فاروق (1380). سیاست و اجتماع در شعر عصر مشروطه. ‌چاپ اول، تهران: دانشگاه تهران.
لطفی پورساعدی، کاظم (1371). «درآمدی بر سخن‌کاوی»، مجله‌ی زبانشناسی، سال نهم، شماره‌ی اول.
معینی علمداری، جهانگیر (1380). موانع نشانه‌شناختی گفتگوی تمدن­ها. ‌چاپ اول، تهران: مرکز بین‌المللی گفتگوی تمدن­ها.
مکاریک، ایرناریما (1385). دانشنامه‌ی نظریه‌ی ادبی معاصر. ترجمه‌ی مهران مهاجر و محمد نبوی،‌چاپ اول، تهران: آگاه.
ون دایک، تئون.ای (1389). مطالعاتی در تحلیل گفتمان. ترجمه گروه مترجمان. چاپ دوم، تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها.
یارمحمدی، لطف­الله (1372). «ساخت متنی و گفتمانی رباعیات خیام و منظومه‌ی انگلیسی فیتز جرالد». شانزده مقاله در زبانشناسی کاربردی و ترجمه. چاپ اول، شیراز: نوید شیراز.
یارمحمدی، لطف­الله و مجید خسروی نیک (1380). «شیوه‌ای در تحلیل گفتمان و بررسی دیدگاه‌های فکری-اجتماعی». نامه‌ی فرهنگ. دوره‌ی سوم. شماره‌ی 42. ص 137-181.
کُردی:
کویی، حاجی ‌قادر (1390). دیوانی حاجی قادری کویی. بڵاوکردنەوەی کوردستان.
   
انگلیسی:
Johnson, C., Dowd, T. J., Ridgeway, C. L. (2006). Legitimacy as a Social Process. Annual Review of Sociology, Vol. 32: pp. 53-78.
Van Leeuwen, T. (2008). Discourse and Practice – New Tools for Critical Discourse Analysis. New York: Oxford University Press.
Van Leeuwen, T. (2007). Legitimation in Discourse and Communication. London, Los Angeles, New Dehli and Singapore.
Van Leeuwen, T. (1993). “Genre and Field in Critical Discourse Analysis: A Synopsis,” Discourse and Society, 4(2), pp: 193–225. 
Van Leeuwen, T. (2005). “Three models of interdisciplinary”. In Ruth Wodak and Paul Chilton (Ed,), A New Agenda in (Critical) Discourse Analysis, Pp: 3-19, Amsterdam: John Benjamins publishing company. 
Van Leeuwen, T. and Wodak, R. (1999). “legitimizing immigration control: A discourse-historical analysis”, Discourse Studies 1 (1), pp: 83-99.