روابط بینامتنی منظومه‌های خسرو و شیرین، لیلی و مجنون و هفت‌پیکر نظامی با سه ‏منظومه‌ی عامیانه ‏کُردی (مم و زین، شیخ فرخ و خاتون استی، بارام و گل‌اندام)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مهاباد. ایران.

2 گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی ، دانشگاه آزاد اسلامی مهاباد، ایران.

3 گروه زبان و ادبیات فارسی،دانشکده علوم انسانی ، دانشگاه آزاد اسلامی مهاباد، ایران.

10.34785/J013.2022.004

چکیده

یکی از حوزه‌های مورد توجه در نقد ادبی، بررسی «روابط بینامتنی» آثار ادبی در یک یا چند زمینه فرهنگی و ادبی است؛ به‌ویژه اگر این زبان و فرهنگ‌ها دریک محدوده جغرافیایی و تاریخی مشترکی باشند این روابط برجسته‌تر بوده و به نتایج بهتری در نقد ادبی منجر خواهد شد. بر همین اساس در این پژوهش سعی شده است به روابط بینامتنی سه اثر نظامی با سه منظومة کردی مم و زین، شیخ فرخ و خاتون استی و منظومة بارام و گل‌اندام پرداخته شود و با مقایسة اشتراکات و اختلافات و بررسی چرایی آن‌ها به عوامل فرهنگی مؤثر بر اشتراکات، اشاره گردد و نشان داده شود چگونه متون حتی اگر در شکل متفاوت (مکتوب و شفاهی) باشند، می‌توانند در ساختار و محتوا از هم تأثیر بپذیرند. به‌ویژه در این مقاله تأکید بر تأثیر زبان مادری در پرداختن به محتوا و زبان در آثار است. این پژوهش با روش تطبیقی تحلیلی انجام‌گرفته است و نمونه‌های تحقیق عبارت‌اند از منظومه‌های خسرو و شیرین، لیلی و مجنون و هفت پیکر نظامی و سه ‏منظومه‌ی عامیانه ‏کُردی مم و زین، شیخ فرخ و خاتون استی و منظومة بارام و گل‌اندام. نتیجه پژوهش حاکی از این است که در بین آثار اشتراکاتی از قبیل نوع دلدادگی، آداب‌ و رسوم، عقاید و هنجارها و سرانجام قهرمانان دیده می‌شود که می‌تواند به‌صورت خودآگاه و ناخودآگاه در متن تبلوریافته و در ساختار و محتوای آن نمود یابد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Intertextual Relations of the Poems of Khosrow and Shirin, Lily and Majnoon and Haft Payker by Nizami with the Kurdish Folk Poems (Mam and Zin, Sheikh Farkh and Khatun Esti, Baram and Gulandam)

نویسندگان [English]

  • Amir Azizan 1
  • Shahbaz Mohseni 2
  • Khavar Ghorbani 3
1 PhD Student in Persian Language and Literature, Islamic Azad University of Mahabad. Iran.
2 Department of Persian Language and Literature,, Faculty of Humanities, Islamic Azad University of Mahabad, Iran.
3 Department of Persian Language and Literature, Faculty of Humanities, Islamic Azad University of Mahabad, Iran.
چکیده [English]

One of the areas of interest in literary criticism is the study of "intertextual relations" of literary works in one or more cultural and literary fields, especially if these languages ​​and cultures are in a common geographical and historical area. These relationships are more prominent and will lead to better results in literary criticism. Accordingly, in this study, we have tried to deal with the intertextual relations of three works by Nizami with three Kurdish poems: Mam and Zayn, Sheikh Farrokh and Khatoon Esti and the poems of Baram and Golandam. Point to commonalities and show how texts, even if in different forms (written and oral), can influence structure and content. This article emphasizes the influence of the mother tongue on the content and language in the works. This research has been conducted by comparative analytical method. The Materials of research are Khosrow and Shirin, Lily and Majnoon and Hafte Peykar by Nizami and three Kurdish folk poems, Mam and Zayn, Sheikh Farkh and Khatoon Esti, and   Baram and Ghulandam. The result of the research indicates that among the common works the type of love, customs, beliefs, norms and the heroes can be observed in the text of crystallization, while being reflected in the structure and content.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Intertextual Relations
  • Nizami
  • Khosrow and Shirin
  • Haftapikar
  • Lily and Majnoon
  • Kurdish Poems
الف) فارسی
امیدی، ناهید. (1383). دیده و دل و دست. مشهد: به­نشر.
 پارسا، سید احمد. (۱۳90). «بررسی جلوه‌های زبانی فرهنگ مادری در خسرو و شیرین و هفت‌پیکر نظامی». کاوش نامه زبان و ادبیات فارسی. شماره 22.
پاکزاد، مهری. (۱۳99). «بررسی و تطبیق درون‌مایه‌های داستانی بهرام و گل‌اندام امین الدین صافی و بیت (منظومة ملحون) عامیانة کردی». فصلنامه ادبیات و زبان‌های محلی ایران‌زمین. شماره 30.
ثروتیان، بهروز. (1389). لیلی و مجنون. تهران: توس.
جعفری، محمدتقی. (1370). حکمت، عرفان و اخلاق در شعر نظامی. تهران: کیهان.
روزبه، محمدرضا. (1379). ادبیات معاصر ایران. تهران: روزگار.
زرین‌کوب، عبدالحسین. (1399). پیر گنجه در جستجوی ناکجاآباد، تهران، سخن.
سلیمی، هاشم. (۱۳۹۰). چیروک افسانه و قصه‌های کردی. تهران: نشر آنا.
شکری رشید، جیهاد. (١٣٩٨). بررسی عنصر جدال در دو روایت خسرو و شیرین نظامی و مم و زین خانی. پژوهشنامه ادبیات کردی. شماره 1.
غیبی، محمودرضا. (1383). «بررسی نوادر فرهنگ‌عامه در خمسة نظامی». استاد راهنما: معصومه معدن کن. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تبریز.
فتاحی قاضی، قادر. (‌ ۱۳۴۰). امثال‌وحکم‌ کُردی‌. شماره‌ ۲. انتشارات‌ دانشگاه‌ تبریز. صص 48-32.
فتاحی قاضی، قادر. (۱۳۸۴). گنجینة بیت کردی. اربیل: آراس.
قاسم نژاد، پروین. (۱۳9۴). پیوند زبان و ادبیات فارسی با زبان و ادبیات اقوام ایرانی. کنگره انجمن ژئوپلیتیک.
مرشدی، سیاوش. (۱۳96). بررسی و تحلیل تأثیر ادبیات فارسی بر ادبیات ترکمن با رویکرد زیبایی‌شناسی. شماره 31 نشریه دانشگاه آزاد اراک.
نظامی گنجوی. الیاس. (۱۳81). کلیات نظامی. تهران: آگاه.
نظامی گنجوی، الیاس. (1390). خسرو و شیرین. (و. دستگردی و س. حمیدیان) تهران: زوار.
نصیری سلوش، زهره. (1388). «بررسی باورهای کهن در خمسة امیر خسرو دهلوی و مقایسة آن با خمسة نظامی». استاد راهنما: میر جلال‌الدین کزازی. رسالة دکتری. دانشگاه علامه طباطبایی.
ب) کوردی
خانی،  ئەحمەد. (٢٠١٠). مەم و زین. وەرگێڕانی هەژار موکریانی. سلێمانی: په­خشانگای ئازادی.
--- (1976). مم و زین. وەرگێڕانی م.ب. رودنکۆ. سەینت پیترزبورگ.
شەریفی، ئەحمەد. (1386). «ئوستوورە و ئەفسانەی کـوردی». سروه. ژ. 7- 8. لل. 34-26.
مان‌, ئۆسکار. (۱۳۶۴). تحفه‌ مظفریه. وەرگێڕانی هێمن.‌ مەهاباد: سەیدیان‌.