بررسی تطبیقی اندیشه‌های اجتماعی در اشعار ملا معروف کوکه‌ای و معروف الرصافی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان و ادبیات عربی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

ادبیات همواره در فراز و نشیب‌های تاریخ، همراهِ مردم بوده و در اصل ارزش ذاتیِ آن در پرداختن به مسائلِ جامعه است. بر این اساس، توجّه به مباحثِ اجتماعی، سرلوحۀ شعر معاصر بوده و اکثر شاعرانِ این دوره، مفاهیم اجتماعی را در شعر خویش مطرح و برای حلّ مشکلات آن کوشیده‌اند. ملا معروف کوکه‌ای و معروف الرصافی، شاعران کُردِ معاصرِ مُکریان و عراق، تعهّد به مسائل اجتماعی، بخش بزرگی از دغدغه‌های ذهنی آنان را تشکیل می‌دهد. آنها در آثار خویش در برابر مسائل اجتماعی واکنش نشان داده، و دردها و تنگناهای جامعه را بیان نموده، و مردم را از غفلت بیدار کرده، و ناهنجاری‌های اجتماعی را به تصویر کشیده‌اند. در این پژوهش، ضمن معرفی این دو شاعرِ اخلاق‌گرای معاصر کُرد، اشعار آنان با رویکرد اجتماعی بررسی‌ شده است. آنان بخش زیادی از اشعار خود را به بیان مسائل جامعه اختصاص داده‌، و مشکلات مردم را با دقت بررسی کرده‌اند و با نگاهی موشکافانه به این مسائل، چارۀ مشکلات را جسته‌اند. این پژوهش به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و بر اساس مکتب آمریکاییِ ادبیات تطبیقی انجام ‌شده است. نتایج به ‌دست‌ آمده حاکی از آن است که مضامینِ: عشق به وطن، ظلم‌ستیزی، آزادی‌خواهی، مبارزه با ریا و تزویر، دعوت به قیام، نکوهش جهل و غفلت، ستایش صفات نیکو، حقوق ملت، تشویق به فراگیری علم، مذمّت ظلم و ستم، از جمله مؤلفه‌هایی هستند که نمود بارزی در اشعار آنان دارد و مباحثی چون: عدالت‌طلبی، آزادیخواهی، ظلم‌ستیزی، شجاعت، عشق به ملت و وطن، صبر و شکیبایی، مبارزه با جهل و خرافه، در دیوان آنان از بسامد بالایی برخوردار است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Social Thoughts in the Poems of Mullah Ma'rouf Kokei and Ma'rouf al-Rosafi

نویسنده [English]

  • Qader Qaderi
* Assistant Professor in Arabic Language and Literature,, Payam-e Noor University, Tehran ,Iran.
چکیده [English]

Literature has perpetually accompanied humanity through the tumultuous tides of history, inherently serving as a vessel for grappling with societal issues. In our contemporary era, this enduring tradition remains deeply rooted, with poets playing a pivotal role in addressing these concerns. Among them, Mullah Maruf Kokeei and Maruf al-Rosafi, eminent Kurdish poets from regions as diverse as Mokrian and Iraq, exemplify a profound commitment to social matters. Their literary creations serve as poignant reflections of societal struggles, arousing collective consciousness and spotlighting prevailing issues. Both poets manifest a resolute dedication to articulating society's tribulations, delving into the intricacies of these challenges to unearth potential solutions. Employing a descriptive-analytical approach influenced by the American school of comparative literature, this study meticulously examines their verses through a social lens. The findings reveal recurring themes that encompass patriotism, resistance against tyranny, the pursuit of freedom, a relentless battle against hypocrisy and deception, calls to revolt, condemnation of ignorance and neglect, and the exaltation of virtuous qualities. Furthermore, these poets champion national rights, advocate for the acquisition of knowledge, and vociferously condemn oppression and duplicity. Their poetic oeuvre resounds with a clarion call for justice, freedom, anti-tyranny, courage, fervent patriotism, unwavering perseverance, and the ceaseless struggle against ignorance and superstition. These prevailing motifs underscore the enduring relevance of their work, providing an evocative testament to the enduring power of literature in addressing the multifaceted challenges of contemporary society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mulla Ma'ruf Kokeei
  • Ma'ruf al-Rosafi
  • Contemporary Kurdish Poetry
  • Contemporary Arabic Poetry
  • Social Issues
الف. فارسی
اعلایی، بیان، عبدالاحد غیبی (1393). «بررسی تطبیقی اندیشه‌های اصلاح طلبانۀ سیدجمال الدین اسدآبادی و معروف رصافی»، مطالعات ادبی متون اسلامی، ش. 6، صص 43-73.
انصاری، خواجه عبدالله (1375). صد میدان، تصحیح: عبدالحی حبیبی، چاپ اول، تهران: دنیای کتاب.
آملی، مهدی، ابوالقاسم انجوی (1385). ریشه‌های تاریخی امثال‌وحکم، چاپ پنجم، تهران: سنایی.
برواسی، اسماعیل، احمد رضا حیدریان شهری و حسین ناظری (1401). «غربت‌گزینی و روح الینه‌شده در درون‌مایۀ شعری شیرکو بی‌کس و معروف رصافی»، پژوهش ادبیات معاصر جهان، ش. 1، صص 232-273.
پیشوایی علوی، محسن، حسن سرباز و منیژه راشدیان (1396). «بررسی تطبیقی مقوله آزادی در شعر معروف رصافی و فرخی یزدی»، مطالعات تطبیقی فارسی و عربی، ش. 3، صص 61-84.
تسلیمی جهرمی، فاطمه و طیبه امیریان (1391). «بررسی تطبیقی مضامین سیاسی در اشعار ادیب‌الممالک فراهانی و معروف الرصافی»، مقالات ششمین همایش پژوهش‌های ادبی(دانشگاه شهید بهشتی)، صص 1-26.
شکسته‌بند، ربابه (1395). بررسی مضامین اجتماعی مشترک در دیوان سه شاعر عراقی (جمیل صدقی ذهابی معروف رصافی و محمدمهدی جواهری). اردبیل: نگین سبلان، چاپ اول.
صبوریان، محسن و محمدحسین جمالزاده (1401). عدالت در اندیشه اجتماعی فیلسوفان مسیحی قرون وسطی، نشریه فلسفه، ش. 1، صص 97-116.          
صدیقی، حامد، عبدالله حسینی و انصار سلیمی نژاد (1393). «بررسی تطبیقی همبستگی‌ ملی در اندیشۀ معروف الرصافی و محمدحسین شهریار»، فصلنامۀ مطالعات ملی، ش. 59، صص 127-150.
محمودی، فرج‌الله (1375). جغرافیای ایران، تهران: دفتر برنامه‌ریزی و تألیف کتُب درسی.
 
ب. عربی
قرآن کریم
بطى، فائق (۱۹۷۱). اعلام فى صحافة العراق، بغداد.
ثعالبی، أبومنصور (1965). ثمارالقلوب فی‌المضاف‌والمنسوب، تحقیق: محمدأبوالفضل، الطبعة الأولی، القاهرة: دارالمعارف.
رصافی، معروف (1953). دیوان شعر، صحّحه مصطفی السقا، دارالفکرالعربی.
رصافى، معروف (۱۹۹۴) الرسائل المتبادلة بین الرصافى و معاصریه. بیروت.
رصافى، معروف (۲۰۰۲). الشخصیة المحمدیة، أو حل اللغز المقدّس. کلن.
رصافى، معروف (۲۰۰۷). الرسالة العراقیة فى السیاسة والدین والاجتماع. بغداد.
سامرائى، ماجد (۱۹۸۳). التیار القومى فى الشعر العراقى الحدیث: منذ الحرب العالمیة الثانیة حتى نکسة حزیران، بغداد.
شمس‌آبادی، حسین، اصغر مولوی نافچی و غلامرضا گلچین (1389). القضایا الاجتماعیة فی مرآة شعر الرصافی، دراسات الادب المعاصر، ش. 13، صص 9-30.
شیروی خوزانی، مصطفی (1390). «دراسة ملامح من حب الوطن فی شعر معروف عبدالغنی الرصافی»، اللغة العربیة وآدابها، ش. 14، صص 67-89.
صنعانی، محمد (2011). التّنویر شرح الجامع الصَّغیر، المحقق: محمَّد إسحاق، الطبعة الأولی، الریاض: مکتبة دارالسلام.
ضیف، شوقى (۱۹۷۹). دراسات فى الشعر العربى المعاصر. قاهره.
عبطة، محمود (۱۹۹۲). معروف الرصافى: حیاته وآثاره و مواقفه. بغداد.
عزالدین، یوسف (۲۰۰۴). الرصافى یروى سیره حیاته: سجل للحیاة الاجتماعیة و السیاسیة و الفکریة بکل جرأة وصراحة، دمشق.
نظری، علی، یونس ولیئی و سیدمرتضی طباطبایی (1394). «الدعوة الإصلاحیة فی شعر معروف الرصافی»، دراسات الادب المعاصر، ع. 28، صص 49- 66.
غزالی، محمد (بلا). احیاء علوم الدین، بیروت: دارالمعرفه.
فرزدق، همام (1983). دیوان شعر، شرح: ایلیا الحاوی، بیروت: دارالکتاب اللبنانی.
المتنبی، أبو الطیب أحمد بن الحسین (1983). دیوان، بیروت: دار بیروت للطباعة والنشر.
 
ج. کوردی
دەشتی عوسمان (2009). شیعری ناوچەی موکریان نیوەی یەکەمی سەدەی بیستەم، سلێمانی: مەڵبەندی کوردۆلۆجی.
کۆکەیی، مەلا مەعرووف (1395). دیوانی مەلامارف کۆکەیی، گردوکۆی مستەفا کۆکەیی، نڤیساری عەبدوڵڵا سەمەدی.