بررسی ترفیع معنایی در ترجمۀ کردی رباعیات خیام از عبدالرحمان شرفکندی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مهاباد، مهاباد، ایران

2 استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

این مقاله به بررسی عوامل ایجاد ترفیع معنایی در ترجمة عبدالرحمان شرفکندی از رباعیات خیام پرداخته­است؛ برای این هدف از روش تحقیق کیفی، از نوع تطبیقی- تحلیلی استفاده ‌شده  و روش کار به این صورت است که نخست رباعی‌هایی که می‌توان آن­ها را در حوزة ترجمة آزاد قرار داد، مشخص ­شدند و پس از تطبیق اشعار کردی با فارسی، به بررسی افزایش­ها و تغییرات در سطوح مختلف زبان پرداخته­شد­ و در نهایت کارکرد آن­ها و میزان تأثیرشان در ایجاد ترفیع معنایی بررسی ‌شده­است. نتایج حاکی از آن است که «افزایش» در ترجمه بیشتر مشاهده می‌شود و نقش مؤثرتری در ترفیع معنایی دارد. بررسی کارکرد این افزایش‌ها نشان می‌دهد هدف اصلی مترجم، صراحت در بیان ایدئولوژی و رفع ابهام‌های مربوط به آن است. این موضوع سبب شده تا معنا که در برخی ابیات در شعر خیام در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، تصریح و گاهی تفسیر شود و معنا ترفیع یابد. علاوه بر این، بررسی تغییرات و نقش آن­ها در ایجاد ترفیع معنایی نشان می‌دهد که تغییرات ناشی از تأثیرات فرهنگی و با هدف معادل‌یابی‌های فرهنگی و متناسب با زبان کُردی انجام‌ و سبب شده تا خوانندۀ کردزبان با ترجمه انس بیشتری بگیرد و بتواند مفاهیم را بهتر درک و فهم کند. آنچه در این تغییرات بسیار مهم جلوه می­کند، مشاهدة تغییرات در ابعادی از ایدئولوژی شاعر است که با اسلام و ذهنیت دینی مخاطبان امروزی تطابقی ندارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of Semantic Enhancement in the Kurdish Translation of Khayyam’s Quaternaries by Abdul Rahman Sharfakandi

نویسندگان [English]

  • khavar ghorbani 1
  • tahere koochekiyan 2
1 Department of Persian Language and Literature, Faculty of Humanities, Islamic Azad University of Mahabad, Iran
2 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Payam Noor University, Tehran, Iran
چکیده [English]

This article explores the mechanisms behind creating semantic enrichment in Abdurrahman Sharfakandi's translation of Khayyam's quatrains. To accomplish this objective, a comparative-analytical qualitative research method was utilized. The process involved isolating quatrains suitable for free translation, analyzing the linguistic changes and additions made in the Kurdish translation compared to the original Persian poems, and investigating how these modifications contribute to semantic enhancement. The findings suggest that "addition" is more frequently observed in translations and plays a more significant role in enhancing semantics. Analyzing these additions reveals that the translator's primary objective is to convey the ideology clearly and dispel any associated ambiguities. This approach has led to a clarification of meanings and, at times, reinterpretation of verses that were previously ambiguous in Khayyam's poetry, thereby enhancing the overall meaning. Furthermore, the analysis of the changes and their impact on enhancing semantics reveals that these modifications are predominantly influenced by cultural factors, aiming to establish cultural equivalences that are suitable for the Kurdish language. These adaptations enable Kurdish readers to better comprehend the concepts presented in the translation. Notably, these changes also reflect shifts in the poet's ideological dimensions that may not align with the contemporary Islamic and religious perspectives of the audience.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Khayyam's quaternaries
  • Kurdish translation
  • Abdurrahman-e Sharafkandi
  • Semantic enhancement
  • Linguistic processes of addition and change
آرم­کان، حسن و فاطمه ، مدرسی .(اسفند 1400)، «نقد و بررسی نامدارترین ترجمۀ کردی رباعیات خیام»، پژوهشنامه ادبیات کردی، دوره 7، شماره 2، پیاپی 12، صص 108-91.
___________________. (بهار و تابستان 1399)، «بررسی و مقایسه سه ترجمه کُردی رباعیات خیام»، کهن­نامه ادب پارسی، سال یازدهم شماره 1، پیاپی 30.
آزمون عبدالله.(اسفند 1349)، «خیام و ترجمه کردی رباعیات»، وحید، شماره 87، صص 369-363.
آشتی، صلاح الدین.(1391) ، خه‌ییامی هه‌ژارانه: چوارینه فارسی و کوردییه‌کانی خه‌ییام و هه‌ژار، تهران: کوله پشتی.
حکیمی، محمدرضا .(1364)، ادبیات و تعهد در اسلام. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
خیام، عمر بن ابراهیم. (1369)، چوارینه کانی خه­ییام وه رگیرانی هه­ژار، چاپ اول، تهران: سروش.
دولیل، ژان .(1381)، تحلیل کلام، روشی برای ترجمه؛ نظریه و کاربرد، ترجمۀ اسماعیل فقیه، تهران: رهنما.
ساغروانیان، سید جلیل. (1369)، فرهنگ اصطلاحات زبان شناسی؛ موضوعی- توصیفی، تهران: رهنما.
صفوی، کوروش . (بهمن و اسفند 1370)، «شیوه نقد ترجمه» مجله کلک، شماره­های 23 و 24، صص 123-131.
_____________ (پاییز 1382)، «طرح چند ملاک درون زبانی در نقد نظام مند ترجمه» مطالعات ترجمه. سال اول، شماره سوم، صص 18-7.
صلح جو، علی. (مرداد و شهریور 1365)، «بحثی در مبانی ترجمه»، نشر دانش،  شماره 35، صص 17-25.
علی حسین، سروه. (1399)، بررسی و مقایسه‌ ترجمه‌های رباعیات خیام در ادبیات کردی، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه رازی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.