بازنمایی آیین‌ها و کنش‌های اساطیری در روایات شفاهی کُردی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران

2 استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران

چکیده

منظومه‌های فولکلوریک کُـردی که از آنها با عنوان «بیت» یاد می‌شود، کهن‌ترین بخش ادبیات کُردی هستند. برخی از این آثار که سرشار از مفاهیم عشقی و حماسی هستند، عناصر و مفاهیم اسطوره‌ای قابل توجّهی را در لابلای ابیات خود بازگو کرده‌ و به نوعی رنگ باستانی خویش را حفظ کرده‎‌ اند. قهرمان این منظومه‌ها کنش‌ها و آیین‌هایی را پیش‌رو دارد که جنبة اساطیری دارند و در دیگر روایت‌های اساطیریِ ایران و دیگر ملل جهان نیز روی داده‌اند. شاخص‌ترین این منظومه‌ها عبارتند از: «خَج و سیامَند»، «لاس و خَزال»، «مَم و زین»، «صَیدَوان»، «شیخ فَرخ و خاتون اَستی» و «شیخ مند و شیخ رَش». پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی- تحلیلی، آیین‌ها و کنش‌های اساطیری را در این منظومه‌ها بررسی کرده و به این نتیجه رسیده است که برخی از کنش‌ها و آیین‌های اساطیری که جنبة جهان‌شمول دارند، در منظومه‌های شفاهی کُردی نمود یافته ‌است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد تولد خارق‌العاده، اژدهاکُشی، پسرکُشی، آیین گذر و تشرف که با تحمل رنج‌ها و مشقّت‌های فراوانی همراه است، در این منظومه‌ها بازنمایی شده و بیانگر آن است که بسیاری از نیازهای اصلی بشر در همه جا و هر زمان، همسانی‌های فراوانی با هم دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

1. Representations of Mythological Rituals and Actions in Kurdish Oral Narratives

نویسندگان [English]

  • Shahnaz Tahmasbi 1
  • Ghasem Sahraei 2
  • Ali Heydari 2
1 Ph.D. Student in Persian Language and Literature, University of Lorestan , Khorramabad, Iran
2 Professor in Persian Language and Literature, University of Lorestan , Khoramabad, Iran
چکیده [English]

Kurdish folk poems, known as Kurdish verses, constitute the oldest part of Kurdish literature. Within these works, rich in themes of love and epic tales, are depictions of important mythological elements that have maintained their ancient essence. The protagonist of these poems encounters actions and rituals imbued with a mythological essence, mirroring similar occurrences found in the mythological narratives of Iran and other cultures worldwide. The most prominent of these poems are: "Khaj and Siamand," "Las and Khazal," "Mam and Zain," "Saidavan," "Sheikh Farkh and Khatun Asti," and "Sheikh Mand and Sheikh Rash." Using a descriptive-analytical approach, this study examines the mythological rituals and actions presented in Kurdish oral poems. The findings suggest that certain mythological actions and rituals, with universal significance, are depicted in Kurdish oral verses. The findings of the research show that extraordinary birth, dragon killing, son killing, rite of passage, and initiation, which are associated with enduring many sufferings and hardships, are represented in these poems, and it shows that many of the basic human needs everywhere and at any time are very similar to each other. The research findings reveal that themes such as miraculous births, dragon killing, son killing, rites of passage, and initiations involving trials and tribulations are portrayed in these poems. This demonstrates the universal similarity of basic human experiences across different cultures and eras.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Myth
  • Mythological rituals
  • Myth actions
  • Folklore
  • Kurdish Poetry
آیدنلو، سجاد (1398). «کیخسرو اژدهاکُش»، نشریة زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تبریز، سال 72، شمارة 240، صص 23-45.
اسماعیل‌پور، ابوالقاسم (1387) اسطوره، بیان نمادین، تهران: سروش.
الیاده، میرچا (1362). چشم‌اندازهای اسطوره، مترجم: جلال ستاری، تهران: توس.
-------- (1392). آیین‌ها و نمادهای تشرف، مترجم: مانی صالحی عالمه. تهران: نیلوفر.
بلوم، جرالد اس (1352). نظریه‌های روانکاوی شخصیت، مترجم: هوشنگ حـق‌نویس، تهران: امیرکبیر.
بهار، مهرداد (1369). فرنبغ دادگی، بندهشن، چاپ اوّل، تهران: توس.
پاتر، آنتونی (1384). نبرد پدر و پسر در ادبیات جهان. ترجمة محمود کمالی. تهران: ایدون.
حیدری، حسن و غلامی، حمید غلامی (1397). «نقش اسطورة باروری در شکل‌گیری تراژدی پسرکُشی»، فصـلنامة ادبیات عــرفانـی و اسطـوره‌شنـاختی، سال 14، شمارة 50، صص109 – 136.
حسینی، مریم، شکیبی ممتاز، نسرین (1394). «روانشناسی اسطوره و داستان؛ رویکردی نوین در نقد ادبی»، متن پژوهی، شمارة 64 ، صص 7 - 30 .
خالقی مطلق، جلال (1372). گل رنج‌های کهن. به کوشش علی دهباشی. تهران: مرکز.
دینکرد هفتم (1390). برگردان: محمّد تقی راشد محصل، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
رانک، اوتو (1401). اسطوره تولد قهرمان، مترجم: مهرناز مصباح، تهران: آگه.
رستگار فسایی، منصور (1379). اژدها در اساطیر ایران، تهران: توس.
رضایی، مهدی (1388). آفرینش و مرگ در اساطیر، تهران: اساطیر.
سرکاراتی، بهمن (1378). سایه‌های شکاره شده، تهران: قطره.
سینا، خسرو (1377). «بررسی و تحلیل صیدوان»، مجلة زریبار، سال دوم، شمارة سوم، صص43-40.
شایگان، داریوش (1391). بینش اساطیری، تهران: اساطیر.
شینودا، بولن (1373). نمادهای اسطوره‌ای و روانشناسی مردان، ترجمة میون پریانی، تهران: آشیان.
فتاحی قاضی، قادر (1351). منظومة کُردی شیخ فرخ و خاتون استی، تبریز: مؤسسة تاریخ و فرهنگ ایران.(75)
------------- (2007). گه‌نجینه‌ی بەیتی کوردی، هه‌ولێر: ئاراس.
------------ (2009). سێ بەیتی کوردی: مه‌‌م و زین، خه‌ج و سیامه‌ند و ئه‌حمهدی شه‌نگ، هه‌ولێر: ئاراس.
کمپبل، جوزف (1389). قهرمان هزار چهره، مترجم شادی خسروپناه، تهران: گل آفتاب.
لوفر دلاشو، م (1366). زبان رمزی قصه‌های پریوار، مترجم جلال ستاری، تهران: توس.
مزداپور، کتایون (1369). شایست نشایست، چاپ اوّل، تهران: موسسة مطالعات و تحقیقات علمی و فرهنگی.
مورنو، آنتونیو (1380). یونگ، خدایان و انسان مدرن، ترجمة داریوش مهرجویی، چاپ دوّم، تهران: مرکز.
هنری هوک، ساموئل (1372). اساطیر خاورمیانه، مترجم: علی اصغر بهرامی و فرنگیس مزداپور، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
یونگ، کار گوستاو (1377). انسان و سمبول‌هایش، ترجمة محمود سلطانیه، چاپ اوّل، تهران: جامی.