بررسی تطبیقی بازنماییِ جنایت علیه بشریّت در «سوگنامۀ حلبچه» از کاکۀ فلّاح و «سوگنامۀ کَفَرقاسم» از توفیق أمین زیّاد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکترای زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

کاکۀ فلّاح و توفیق زیّاد از شعرای معاصر هستند که بخش زیادی از زندگی­شان در سایۀ رژیم بعثِ عراق و رژیم صهیونیستی سپری شد و شاهد جنایت­ علیه مردم کُرد و عرب بودند. در چنین شرایطی، دو شاعر، سروده­هایشان را به آینۀ تمام­نمای جنایت­های رواداشته­شده بر مردم تبدیل کرده و روایتگر عذاب­های مردمِ بی­بهره از حقّ زندگی و آزادی در اَراضی اِشغالیِ اقلیم کردستان و فلسطین گشته­اند. از آن­روی که جستار مستقلّی به بررسی تطبیقیِ جنایت علیه بشریّت در سروده­های کاکۀ فلّاح و توفیق زیّاد نپرداخته است، نگارنده به تحلیل تطبیقیِ جنایت علیه بشریّت در سروده­های دو شاعر خواهد پرداخت. مسألۀ بنیادین پژوهش این است که جنایت علیه بشریّت، چگونه و در چه قالب­هایی در سوگنامه­­های دو شاعر، نمود یافته و با چه مفاهیمی پیوند خورده است؟ جهت بررسی این مسأله، نگارنده از روش توصیفی­ـ تحلیلی و تطبیقی مُبتنی بر بررسی جامعه­شناختیِ بُن­مایه­های سروده­هایِ دو شاعر بهره گرفته­­ است. سیطرۀ خون و تاریکی و مرگ، کشتار غیرنظامیان و توحّش و بربریّت از پُربسامدترین نمودهایِ جنایت علیه بشریّت در سرزمین دو شاعر است که در سروده­­هایشان بازنمایی شده است. تصویر دردمندیِ ناشی از جنایت در شعر کاکۀ فلّاح، اِلقاکنندۀ رنجی جانکاه­تر از سرودۀ توفیق زیّاد است؛ زیرا جنایت علیه بشریّت در مرثیۀ کاکۀ فلّاح برآمده از نسل­کُشی سازمان­یافته­ای است که گستره­ای وسیع­تر از جنایت را نسبت به کشتارِ کَفَرقاسم شامل می­شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparing the Representation of Crimes against Humanity in Kakay Fallah's Halabja Elegy and Tawfiq Amin Zayyad's Kafar Qasem Elegy

نویسنده [English]

  • Esmaeil Barwasi
PhD in Arabic Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
چکیده [English]

Kakay Fallah and Tawfiq Zayyad, prominent poets of the 20th century, lived under the oppressive regimes of Ba’ath and Zionist powers, bearing witness to atrocities against their Kurdish and Arab communities. Through their poetry, they reflect the suffering inflicted upon their people by totalitarian rulers, becoming voices for those deprived of basic rights in occupied Kurdistan and Palestine. This comparative study aims to analyze how crimes against humanity are portrayed in the poems of Kakay Fallah and Tawfiq Zayyad, exploring the themes and concepts intertwined with these atrocities. Employing a descriptive-analytical approach and a comparative sociological analysis, the research examines the prevalent motifs of bloodshed, darkness, death, civilian massacres, brutality, and barbarism in the poets' works. Kakay Fallah's verses evoke a deeper sense of anguish and sorrow compared to Tawfiq Zayyad's, as Fallah's elegy captures the magnitude of mass killings on a larger scale, surpassing the horrors depicted in Zayyad's portrayal of the Kafar Qasem massacre.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Crimes against humanity
  • Kurdish literature
  • Arabic literature
  • Kakay Fallah
  • Tawfiq Zayyad
  • Comparative literature
  • کُردی

خه­زنه­دار، مارف. (٢٠٠٦). مێژووی ئەدە­بی کوردی. هەولێر: ئاراس.

کاکه­ی فه­لاح، حمه حمه­أمین قادر. (2004). دیوانی کاکه­ی فه­لاح. سلیمانی: وەزارەتی ڕۆشنبیری.

مسته­فا ڕه­سوول، عیزه­دین. (1980). ژیان و شیعری کاکه­ی فه­لاح. به­غدا: کتێبخانەی نیشتمانی.

  • فارسی

ادیبی ­سِده، مهدی. (2009). جامعه­شناسیِ جنگ و نیروهای نظامی. چاپ نهم. تهران: سَمت.

اردلان، اسعد و فرهودی­ مقدّم، محمّد. (2015). «ارزیابیِ حقوقی فاجعۀ حلبچه و انفال و تأثیرات آن در تحوّل حقوق بین­الملل». دانشنامۀ حقوق و سیاست. شماره25. صفحات 117ـ133.

اِسپیرو، هربرت و دیگران. (2006). توتالیتاریسم. ترجمۀ هادی نوری. چاپ اول. تهران: پردیس دانش.

آشوری، داریوش. (2012). دانشنامۀ سیاسی؛ فرهنگِ اصطلاحات و مکتب­های سیاسی. چاپ بیست و یکم. تهران: مروارید.

انوشیروانی، علیرضا. (1389). «ضرورت ادبیات تطبیقی در ایران.» ادبیات تطبیقی فرهنگستان. دورۀ1، شمارۀ1. صفحات 6ـ 38.

بروکر، پائول. (2005). رژیم­های غیر دموکراتیک؛ نظریه­ها، سیاست و حکومت. ترجمۀ علیرضا سمیعی. چاپ دوم. تهران: کَویر.

بشیریه، حسین. (2008). آموزش دانشِ سیاسی؛ مبانی علم سیاستِ نظری و تأسیسی. چاپ نهم. تهران: نگاهِ معاصر.

بوتول، گاستون. (2014). جامعه­شناسیِ جنگ. ترجمۀ هوشنگ فرخُجسته. چاپ هشتم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

پاپه، ایلان. (2011). پاکسازی قومِ فلسطین. ترجمۀ مصطفی نبوی. چاپ اول. تهران: مَگِستان.

حسینی ­اکبرنژاد، هاله و حسینی ­اکبرنژاد، حوریه. (2020). «بررسی پیش­نویس کنوانسیون منع و مجازاتِ جنایات علیه بشریّت». مجلّۀ پژوهش­های حقوق جزا و جرم­شناسی. دورۀ8. شماره15. صفحات227ـ254.

حکمت، رِزان و ملّائی­­ توانی، علیرضا. (2017). تاریخ شفاهیِ بمباران شیمیایی سردشت. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

خالدی، شورش. (2019). نقشۀ گردشگری شهرستان حلبچه. منتشرشده به صورت الکترونیکی و اینترنتی در تاریخ 16/3/2019.

رحمانی، اسحاق و دیگران. (1393). «زیبایی­شناسی تکرار در شعر توفیق زیّاد (پژوهشی در سبک­شناسی آوایی)». ادبیات پایداری. دورۀ6. شمارۀ11. صفحات77ـ106.

رماک، هنری. (1391). «تعریف و عملکرد ادبیات تطبیقی». ترجمۀ فرزانه علوی­زاده. ویژه­نامۀ فرهنگستان (ادبیات تطبیقی). سال3. شماره2. صفحات54ـ73.

روحانی، کمال. (2019). کُرد و کردستان در گذار تاریخ. سنندج: آراس.

شالیاند، ژرارد. (2010). تراژدیِ کُرد؛ گزارشی برای سازمان ملل. ترجمۀ وریا رحمانی. چاپ اول. دهوک: مؤسّسۀ موکریانی.

صالح، صباح. (2019). بازنماییِ خشونت سیاسی در عکس­های کشتار جمعیِ حلبچه. پایان­نامۀ دکتری. دانشگاهِ هنر اصفهان.

قرضاوی، یوسف. (2006). خطر جهانیِ صهیونیسم. ترجمۀ عبدالعزیز سلیمی. چاپ اول. تهران: احسان.

کوچرا، کریس. (1998). جنبش ملّی کُرد. ترجمۀ ابراهیم یونسی. تهران: نگاه.

گارودی، روژه. (1999). محاکمۀ صهیونیسمِ اسرائیل. ترجمۀ جعفر یاره و دیگران. چاپ اول. تهران: کیهان.

محمّدزاده، حسین. (2015). «توصیف و تبیینِ جامعه­شناختیِ عملیات نظامیِ اَنفال». مجلّۀ علوم اجتماعی. دورۀ25. شماره70. صفحات200ـ228.

مصطفوی­نیا، محمّد و دیگران. (1390). «مقاومت در شعر توفیق أمین زیّاد». ادبیات پایداری. دورۀ2. شمارۀ4. صفحات 565ـ588.

نصیری ­حامد، رضا. (2019). «زمینه­های روانشناختیِ گرایش به ایدئولوژی­های تمامیت­خواه با تأکید بر تحلیل توتالیتاریسم از منظر هانا آرنت و اریک فروم». پژوهش­های نوین روانشناختی. دورۀ14. شماره2. صفحات1ـ13.

نعمتی، عطیه. (2020). «بررسی جنایات ضدّ بشریّت در حقوق بین­الملل». مجلّۀ قانون­یار. دورۀ4. شمارۀ14. صفحات133ـ150.

نیکوکار، حمیدرضا. (2017). جُرم­شناسی فراملّی؛ به سوی جُرم­شناسی جنایات بین­المللی. تهران: میزان.

  • عربی

التّل، عبداللّه. (1999). کارثة فلسطین. الطّبعة الأولی. القاهرة: دار القلم.

جریس، صبری.(1973). العرب فی إسرائیل. الطّبعة الثّانیة. بیروت: مؤسّسة الدّراسات الفلسطینیّة.

الدبّاغ، مصطفی. (2003). بلادنا فلسطین. کَفَرقَرع: دار الهُدی.

الخطیب، حسام. (1999). آفاق الأدب المقارن عربیّاً و عالمیّاً. دمشق: دار الفکر.

دراقی، زُبیر .(1992). محاضرات فی الأدب المقارن. بِن عَکنون: دیوان المطبوعات الجامعیّة.

زیّاد، توفیق أمین. (2000). دیوان توفیق زیّاد. بیروت: دار العودة.

السّعدی، غازی. (1985). من ملفّات الإرهاب الصّهیونی، مجازر و ممارسات 1936ـ1983. عمّان: دار الجلیل.

صدّوق، راضی. (2000). شعراء فلسطین فی القرن العشرین. بیروت: المؤسّسة العربیّة لِلنّشر.

العارف، عارف. (بی­تا). نکبة بیت المقدّس و الفردوس المفقود 1947ـ 1949. بیروت: المکتبة العصریة.

عبدالفتّاح ­طبّاره، عفیف. (1984). الیهود فی القرآن. الطّبعة العاشرة. بیروت: دار العلم.

علی، یاسر. (2009). المجازر الإسرائیلیّة بِحقّ الشّعب الفلسطینی. الطّبعة الأولی. بیروت: مرکز الزّیتونیّه لِلدّراسات.

النَتشَه، رفیق­ شاکر و دیگران. (1991). تاریخ فلسطین الحدیث و المعاصر. الطّبعة الأولی. بیروت: المؤسّسة العربیّة لِلدّراسات و النّشر.

نظری ­­منظّم، هادی و منصوری، ریحانه. (2010). «الأدب المقارن، مدارسه و مجالات البحث فیه». مجلّة التّراث الأدبی. السّنة2. العدد8. صفحات125ـ141.

نُویهض ­الحوت، بیان. (2003). صبرا و شاتیلا أیلول 1982. الطّبعة الأولی. بیروت: مؤسّسة الدّراسات الفلسطینیّة.

  • انگلیسی

Frulli, Micaela. (2001). ‘‘Are crimes against humanity more serious than war crimes?’’. European journal of international law. Vol. 12(2). pp 329-350.

Grandin, Greg. (2004). The Last colonial massacre. Chicago: The university of Chicago press.

Holden, Stacy. (2012). A Documentary history of modern Iraq. University press of Florida.

Makiya, Kanan. (1989). Republic of fear; the politic of modern Iraq. London: university press of California.

McDowall, David. (2021). A Modern history of the kurds. London: Bloomsbury publishing.

Pemberton, Antony & Groenhuisen, Mars. (2011). Genocide, crimes against humanity and war crimes. Tilburg University: Victimological approaches to international crimes publisher.

Thio, Alex. (2001). Deviant Behavior. Sixth edition. Boston: Allyn & Bacon.