قۆناغە مێژووییەکانی زمانی کوردی(هەورامی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان انگلیسی، اداره آموزش و پرورش جوانرود، جوانرود، ایران

2 گروه زبان انگلیسی، دانشگاه رازی

چکیده

لەم وتارەدا، سێ قۆناغی مێژوویی زمانی کوردی دەستنیشان دەکەین. لە یەکەم هەنگاودا بەیارمەتی بەڵگە زمانەوانی و مێژوییەکان ئەم گریمانه دەسەلمێنین که زمانه کۆنەکانی ئەوێستا و مادی جیاواز نین و زمانه کۆنەکانی زنجیره چیاى زاگڕۆسیش له ڕووی دیاردەی دەنگسازی، وشەسازی، ڕستەسازی و بگرە واتاسازیشەوە، کاریگەرییەکی زۆریان له سەر بنەماى کوردی واته ئەویستا-مادی داناوه کە ئەمە بە قۆناغی دیرۆکی کۆنی زمانی کوردی دێتە ئەژمار. ئەم زمانە دوای دەسەڵاتی مادەکان و هەخامەنشییەکانیش لە پانتایی وڵاتی ماددا بە هەندێ جیاوازییەوە لە سەر ناوی پاڵەوی ڕۆژاوایی یان مادیی ناوەندی باو بووە و ئەکرێت بە قۆناغی ناوەڕاستی زمانی کوردی دای­بنێین. ئەم زمانە دوای هاتنی ئیسلامیش لە زارە کوردییەکاندا لە ژێر ناوی کوردیی نوێ تا ئێستا هەر ماوەتەوە. ئەم توێژینەوه راستەوخۆ ئەم دەسکەوت و ئەنجامانەی لێ دەکەوێتەوه که زارەکانی کوردیی نوێ پاشماوەی زمانەکانی کۆنی ئەویستا-مادی و زمانانی نەتەوەکانی ڕیزەچیای زاگڕۆسن کە دواتر بە وتەی مێژوونوسان لە ژێر نێوی پاڵەوی ڕٶژاوایی یان مادیی ناوەندی لە وڵاتی ماددا ڕەوتی مێژوویی خۆیان بڕیوە و هەڵبەستوانان واتە گۆرانیبژان و ئوورامەنبێژان  لە کۆڕی شادیدا و لە تەواوی خاکی ماددا هۆنراوەیان پێ هۆنیوە و ئێستاش دەیڵێنەوە کەچی لە لای کوردان بە "گۆرانی" ناوبانگیان دەرکردوە و لە هەوراماندا لە سەر زاری خەلکی ئاساییش ئەبیسترێن.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Historical Periods of the Kurdish Language (Hawrami)

نویسندگان [English]

  • Jabar Mirani 1
  • Hiwa Weisi 2
1 English Language Department, Jawanroud Education Office, Jawanroud, Iran
2 English Language Department, Razi University
چکیده [English]

This study examines three historical periods of the Kurdish language. First, using linguistic and historical evidence, it is demonstrated that the ancient languages of Avestan and Median were not distinct from each other, and that the ancient languages of the Zagros Mountains significantly influenced the roots of the Kurdish language—both phonetically, morphologically, syntactically, and semantically. This period is considered the Old or Ancient Period (first) of Kurdish from a historical perspective. Following the Median and Achaemenid eras, this language became known as Eastern Pahlavi or Central Median, prevalent in the land of Media, which is referred to as the Middle Period (second) of Kurdish. After the advent of Islam, the language continued to exist in its various forms and dialects under the name of Modern Kurdish. The findings of this study indicate that the current Kurdish dialects, including Hawrami, are direct descendants of the ancient Avestan-Median languages and the languages of the peoples of the Zagros Mountains. Historically, these languages later evolved into what historians call Western Pahlavi or Central Median in the land of Media. Poets, songwriters, and performers used this language in celebrations throughout Media, and it continues to be sung and recited. Today, it is known to many Kurds as “Gorani,” and ordinary people in the Hawraman region still speak it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hawrami
  • Avestan-Median
  • Zagrosi
  • Pahlavi
  • Gorani
کوردی
ئەحمەد عومەر، موحسین. (١٤٠٢) »کوردۆلۆژی وەک گوتارێکی ڕۆژئاوایی«. پژوهشنامه‌ ادبیات کردی. ش 16. ، لل. ٣٤٢- ٢٩٧.
جەماڵ، رەشید ئەحمەد. (١٩٨٨). لێکۆڵینەوەیەکی زمانەوانی دەربارەی وڵاتی کوردەواری. بەغداد: دەزگای ڕۆشنبیری و بڵاوکردنەوەی کوردی.
حه­مەڕه­ش، سۆران. (2013). کورد کێیه. لەندەن: چاپخانه­ی یه­بی­سی.
ڕه‌حیمى، کامران. (1387). بنەماکانى وشەسازى، مجمع علمى زبان کوردى. سەقز: گوتار.
سدیق تۆفیق، زرار. (٢٠١٨). »وڵاتی فەهلە و سەرهەڵدانی شیعری فەهلەویات بە کوردی و زمان و زارە ئێرانییەکانی دیکە«. ڕامان، ژ. ٢٥٥، لل ٦٥-٥٩.
شوانى، رەفیق. (2008). زمانى کوردى و شوێنى له ناو زمانەکانی جیهاندا. هەولێر: موکریانى.
موکریانى، کوردستان. (٢٠٠٨). سەردەمەکانى زمانى کوردى و کۆمەڵە زمانانی ئێرانی. هەولێر: ئاراس.
وەهبی، تەوفیق. (١٩٧٧). بنەچەی کوردان و بنچینەی زمانی کوردی. وەرگێڕانی تاها فەیزی‌زادە. مەهاباد: سەیدیان.
فارسی و عربی
ابن وحشییە  النبطی. (٢٠١٠). شوق المستهام فی معرفە رموز الاقلام (٢٤١ ه.­ق). دمشق: ایاد خالد الطباع.
حسینی آبباریکی، سید آرمان و آسیە صیدی. (١٤٠٢). »معرفی و نسخەشناسی حماسەهای ‌دینی گورانی«. پژووهشنامە ادبیات کردی. ش. ١٦، صص. ٣٢- 1.
دارمستر، جیمز. (١٣٤٨). تفسیر اوستا و ترجمە گاتاها. ترجمه موسی جوان. تهران: رنگین.
دوستخواه، جلیل. (1364).  اوستا کهن ترین سرودهاى ایرانیان. تهران: مروارید.
روودی‌گر، اشمیت. (1386). راهنماى زبان هاى ایرانى. جلد اول، مترجمان آرمان بختیارى و همکاران. تهران: شمشاد.
طاهری، طیب. (1400). »شکل­گیری هویت ایلی عشیره­ای سرزمین پهلویان (قرون 7 هفت و هشت ه.ق) «. شنرویه، سال 2، 4، صص. ٨٢-٥٥.
کریمی‌دوستان، غلامحسین. (1380). کوردى ایلامى (بررسى گویش بدرەاى). سنندج: دانشگاه کردستان.
محمدپوور، عادل. (1376). »گویش اورامى و ارزش تاریخی آن«. ئاوێنه، ژ. 35-34، لل. ٩٧-٩٤.
مقدسی ابوعبدالله محمد، شمس‌الدین. (1385). احسن التقاسیم فی معرفه األقالیم. ترجمه علینقی منزوی. تهران: کومش.
 
English
Darmesteter,J. (1883). Études iraniennes. Vol. 2, Études sur la langue, la littérature, les croyances de la Perse ancienne.  Paris: F. Vieweg.
Jugel, T. (2014).  «On the Linguistic history of Kurdish». Kurdish Studies,” 2 (2), pp 123-124.
Hennerbichler, F. (2012). «The Origin of Kurd». Advances in Anthropology, 2, 64-79. doi: 10.4236/aa.2012.22008
Mackenzie, D. N. (1961). «The origins of Kurds». Transactions of the Philological Society, 86.
Tedesco, P. (1921). Dialektologie der westiranischen Turfantexte. Le Monde Oriental 15, Uppsala, pp. 184-258.
.