ادبیات شبانی در ساحت ادبیات شفاهی کردی (مطالعة موردی بخش خاومیرآباد مریوان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، تهران، ایران.

2 استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، تهران، ایران.

3 استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

10.34785/J013.2022.987

چکیده

فرهنگ عامه از بخش‌های مهم ادبیات هر ملتی می‌باشد که از نظر نوع و دایرة شمول، از تنوع ویژه­ای برخوردار است و بخش اعظمی از این ادبیات قصه­ها، افسانه­ها، اسطوره­ها، ترانه‌ها، تصنیف­ها، امثال و حکم، چیستان­ها و بازی­های منظوم را دربر می‌گیرد؛ که در طول سده­ها به‌طور شفاهی و نسل به نسل منتقل شده است. همة ژانرها و گونه‌های مهم ادبی در فولکلور دیده می‌شود. یکی از این گونه‌های ادبی، ادبیات شبانی است که به‌طور ویژه­ای مورد توجه پژوهشگران غربی قرار گرفته و موضوع جدیدی برای واکاوی در ادبیات عامیانة مردم ایران با زبان­ها و گویش­های متنوع آن است. ادبیات شبانی که در غرب تحت عنوان پاستورال شناخته می‌شود آثار خلاقانه‌ای را دربر می­گیرد که زندگی روستایی و مناظر آن را به شیوه‌ای ایده‌آل در برابر دید مخاطب قرار می‌دهد. نگارندگان در این پژوهش براساس سبک زندگی، منطقة جغرافیایی ویژه، زبان، فرهنگ و ادبیات غنی مردمان کُرد، ادبیات شبانی مناطق روستایی بخش خاومیرآباد شهرستان مریوان را مورد مطالعه قرار داده‌اند. فراهم کردن زمینة آشنایی بیشتر با ادبیات شبانی و بررسی جایگاه آن در ادبیات شفاهی کردی به ویژه بخش ادبیات عامیانه از اهداف این پژوهش است. نتایج مطالعات نشان می‌دهد افراد عادی، در جریان امور زندگی و در ناکامی‌های اجتماعی، حسرت‌ها و تمناهای زندگی به خلق آن پرداخته‌اند. این مقاله از روش توصیفی‌ ـ تحلیلی جهت رسیدن به حقایق علمی و نتایج حاصل از آن پیروی کرده ‌است. برای دستیابی به داده‌ها، از روش جمع‌آوری تحقیقات به صورت منابع کتابخانه‌ای و روش میدانی استفاده شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Pastoral Literature in Oral Kurdish Literature: A Case Study of Khavmirabad District of Mariwan

نویسندگان [English]

  • Serwe Fatahi 1
  • Narges Jaberinasab 2
  • Ahmad Khatami 3
1 PhD Student of Persian Language and Literature, Islamic Azad University, South Tehran Branch, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Islamic Azad University, South Tehran Branch, Terhan, Iran.
3 Professor of Persian, Language and Literature, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Folklore is an integral part of every nation’s literature, with a remarkable diversity in type and inclusion. A large part of this literature includes tales, legends, myths, songs, ballads, adages, riddles, and versified games transmitted orally from generation to generation over the centuries. All-important literary genres can be seen in folklore. One of these literary genres is Pastoral literature, which has been specially addressed by western scholars yet a new subject for analysis in the folk literature of the Iranian people with its various languages and dialects. Pastoral literature includes creative works presenting rural life and its landscapes in an ideal way for the audience. In this research, the authors studied the Pastoral literature of the rural areas of Khavmirabad district of Mariwan city based on the lifestyle, particular geographical region, rich language and culture, and literature of the Kurds. The study aimed to provide a background for more familiarity with Pastoral literature and examine its status in Kurdish oral literature, more specifically in Kurdish folk literature. The study results showed that ordinary people had created Pastoral literature in their lives and social failures, regrets, and desires. Research data was collected through library and field studies, and the descriptive-analytical method was adopted.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • Folk literature
  • Oral literature
  • Pastoral literature
  • Kurdish literature
  • Mariwan
  • Khavmirabad
فارسی
آرمن، ابراهیم. فیروزی مندمی، سید شهرزاد. (1391). «ادبیات روستایی در رمان­های عربی و فارسی؛ بررسی تطبیقی الأرض­الشرقاوی و جای خالی سلوچ دولت­آبادی»، کاوش­نامه تطبیقی، شماره 7. صص 1٨ـ١.
انجوی شیرازی، سید ابوالقاسم. (1379). جشن‌ها و آداب و معتقدات زمستان. تهران: انتشارات امیرکبیر، جلد اول.
انوری، حسن. (1399). فرهنگ سخن. تهران: انتشارات سخن.
بیهقی، حسینعلی. (1367). پژوهش و بررسی فرهنگ عامه ایران. مشهد: آستان قدس رضوی.
پارسا، سید احمد. (1397). «واکاوی فرهنگ ایران با تکیه بر ادب شفاهی»، ماهنامه علمی پژوهشی فرهنگ کردستان، ش28، صص٢٢ـ١١.
تمییم‌داری، احمد. (1396). فرهنگ عامه. تهران: مهکامه.
جعفری قنواتی، محمد. (1394). درآمدی بر فولکلور ایران. تهران: جامی.
خیرخواه، سعید. (1388). «بررسی تفاوت سه نوع ادبی قصه، حکایت، داستان»، نشریه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی اراک، شماره 17، صص 13٧ـ 1٢٣.
داد، سیما. (1385). فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: دیدآور.
درویشی، محمدرضا. (1376). «سیری در مضامین ترانه‌های عامیانه»، شعر پاییز، ش21، صص 3٩ـ3٥.
درویشیان، علی‌اشرف؛ خندان. (مهابادی)، رضا (1378). فرهنگ افسانه‌های مردم ایران. تهران: کتاب و فرهنگ.
دهخدا، علی‌اکبر. (1377). لغتنامه دهخدا. تهران: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سازمان لغت‌نامه.
رحیمیان، محمد. (1393). سرآغاز و سیر ادبیات داستانی کُردی. تهران: رامان سخن.
رزمجو، حسین. (1372). انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی. آستان قدس رضوی.
روح‌الامینی، محمود. (1365). زمینة فرهنگ‌شناسی. چاپ اول، تهران: انتشارات عطار.
سلیمی، هاشم. (1393). ترانه و ترانه‌خوانی در فرهنگ مردم کرُد. تهران: سروش.
سهراب‌نژاد، علی‌حسن. (1395). «پژوهشی در بازی‌های زبانی ادبیات عامه کُردی مردم ایلام»، فصلنامه فرهنگ و ادبیات عامه، سال 4، شماره 8، صص ٦٩ـ٤٥.
شادروان، عباس. (1377). تاریخ تئاتر (به روایت ویل دورانت ). تهران: انتشارات علمی ‌ـ فرهنگی، چاپ اول.
شریفی، صلاح. (1391). توان‌های محیطی شهرستان مریوان. سنندج: آراس.
شمیسا، سیروس. (1394). انواع ادبی. تهران: نشر میترا، چاپ پنجم.
گریفین، جسپر. (1377). ویرژیل. ترجمه عبدالله کوثرى، تهران: انتشارات طرح نو، چاپ اول.
گیفورد، تری. (1397). ادبیات چوپانی. زیر نظر عباس ارض پیما، تهران: نشر نشانه، چاپ دوم.
محجوب، محمد جعفر. (1386). ادبیات عامیانة ایران (مجموعه مقالات دربارة افسانه‌ها و رسوم مردم ایران). به کوشش حسن ذوالفقاری. تهران: نشر چشمه، چاپ سوم.
محمدی­فر، یعقوب. (1383). باستان­شناسی و هنر اشکانی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها (سمت).
مختاباد، سید مصطفی؛ رنجبر کرانی، نرگس. (1392). «بررسی تبارشناسانة‌ ادبیات نمایش روستایی ‌ـ شبانی (پاستورال)»، فصلنامه تخصصی هنرهای نمایشی، شماره 8، صص٦٤ـ ٥٥.
مختاری، محمد. (1377). انسان در شعر معاصر. تهران: توس.
مصطفی رسول، عزالدین. (1379). پژوهش در فولکلور کُردی. ترجمه عرفان صاحبی، ارومیه: انتشارات صلاح‌الدین ایوبی.
معین، محمد. (1386). فرهنگ معین. پارس نوین، چاپ چهارم.
مکری، محمد. (1329). ترانه‌های کُردی. تهران: دانش.
ملشینگر، زیگفرید. (1366). تاریخ تئاتر سیاسی. ترجمه سعید فرهودی، تهران: سروش، جلد اول.
میرصادقی، جمال. (1382). ادبیات داستانی. تهران: انتشارات علمی، چاپ چهارم.
میرعابدینی، حسن. (1380). صد سال داستان‌نویسی ایران. تهران: نشر چشمه، چاپ دوم.
ناظرزاده کرمانی، فرهاد. (1374). «پژوهشى در زمینة ادبیات نمایشى روستایی ‌ـ شبانى»، ماهنامه نیستان، شماره اول. صص ٦٤ـ٥٧.
نیکیتین، واسیلی. (1366). کرد و کردستان. ترجمه‌ محمد قاضی، تهران: نیلوفر، چاپ دوم.
هدایت، صادق. (1395). فرهنگ عامیانه مردم ایران. تهران: نشر چشمه، چاپ هفتم.
هوشیاری، رحمان. (1397). «نقل و روایت‌گری حماسه‌های دینی در سنت و آئین‌های نمایشی کُردها»، ماهنامه‌ فرهنگی پژوهشی کردستان، شماره 28. صص1٣3ـ ١١٣.
English
Edmonds, J. M (1912). The Greek Bucolic Poets. England: Harvard University Press.
Hiltner, Ken )2011). "What Else Is Pastoral? Renaissance Literature and the Environment", Cornell University Press.
Van Sickle, John (2014). "Theocritus and the Development of the Conception of Bucolic Genre". Published online, Cambridge: Cambridge University Press.
Wesolowski, Deannal (2011). "The natural world in ancient pastoral literature and art". MA Dissertation. Columbia: University of Missouri.
Morgan, J. R (2004). "Longus: Daphnis and Chloe". Oxford: Aris & Phillips.
کوردی
حەمه‌باقی، محەمەد. (2002). مێژووی موسیقای کوردی. هەولێر: ئاراس.
سەلیمی، هاشم. (1392). چیرۆک و ئه‌فسانەی موکریان. سلێمانی: سەردەم.
منابع شفاهی
بناوچله، عطا، 43 ساله، کشاورز، روستای بناوچله، باسواد، 4 فروردین 1400.
دارشی، سلما، 90 ساله، خانه‌دار و دامدار، روستای گاگل، بی‌سواد، 27 آبان 1399.
شریفی، عایشه، 75 ساله، خانه­دار، روستای سردوش، بی‌سواد، 19 دی 1399.
دانش، جلال، 63 ساله، کشاورز و چوپان، روستای کهریزه و ساکن مریوان، بی‌سواد، 11 فروردین 1400.
دانش، عمر، 43 ساله، کشاورز و چوپان و خواننده، روستای کهریزه و ساکن مریوان، بی‌سواد، 7 فروردین 1400.
رستمی، احمد، بالاتر از100 سال، کشاورز و دامدار، روستای ساوجی، بی‌سواد، 27 تیر 1399.
رستمی، پیروزه، 80 ساله، خانه‌دار و دامدار، روستای قلقله، بی‌سواد، 24 تیر 1399.
سلیمی، فایق، 90 ساله، کشاورز و دامدار، روستای انجیران، بی‌سواد، 21 تیر 1399.
مصنفی، سیداحمد، 47 ساله، پیش‌نماز و کشاورز، روستای کانی سفید، باسواد، 24 خرداد 1399.
منوچهری، امین، 107 ساله، کشاورز و دامدار، روستای سردوش، 27 خرداد 1399.
کانی‌سانانی، ناجی، 63 ساله، کشاورز، روستای کانی‌سانان، باسواد، 20 دی 1399.
نادری،  آمنه، 50 ساله، خانه‌دار، روستای سردوش، بی‌سواد، 17 دی 1399.
نیک‌پی، محمود، 100 ساله، کشاورز و دامدار، روستای نچی، بی‌سواد، 18 خرداد 1399.